MS Hastalığı Nedir? MS Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

MS (Emes) hastalığı, merkezi sinir sisteminde beyin ve omurilikte vücudun diğer bölümleri arasında iletişimi sağlayan miyelin kılıfının hastalığıdır. Miyelin kılıfının hastalığı sonucu kol veya bacak hareketleri, görme, duyu ve denge sorunlarının yaşanır. Bu hastalığa MS hastalığı denir. MS hastalığı ataklar halinde gelişir ve uygun tedavi, düzenli takiple kontrol altında tutulabilir. Multipl Skleroz hastalığı genellikle 20- 40 yaşları arasında insanları etkilediği bilinir.

MS Hastalığı (Multiple Skleroz) Nedir?

Emes hastalığı olarak bilinen MS (Multiple Skleroz) hastalığı, kol ya da bacakta güçsüzlük ve görme sorunları gibi duyularda eksiklik, yürüme bozukluğu ve denge-koordinasyon güçlüğüne neden olan merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır. MS hastalığında, bağışıklık sisteminin sinir liflerini kaplayan koruyucu miyelin kılıfına saldırması beyin ile vücudun geri kalanı arasında iletişimin bozulmasına neden olur.

Multiple Skleroz hastalığında öncelikle santral sinir sistemindeki beyaz madde yapıları hastalanır. Bu beyaz madde santral sinir sisteminin kendi içerisinde ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasında iletişimi sağlayan sinir liflerinden oluşur.

MS’li hastalarda santral sinir sistemindeki bu beyaz maddede plak veya lezyon diye adlandırılan hasarlı alanlar görülür. Bu hasarlı alanlarda siniri çevreleyen miyelin denilen bir maddede kayıp gözlenir. Sinir sisteminde etkilenen yere ve etkilenme derecesine göre, MS hastalığının tipi ve şiddeti hastadan hastaya değişebilir. MS'te bağışıklık sistemi, miyelin olarak bilinen sinir liflerini kaplayan koruyucu kılıfa saldırır. Bu durum beyin ile vücudun geri kalanı arasındaki iletişimi kesintiye uğratır. Sonunda ise hastalık sinir liflerinde kalıcı hasara neden olabilir.

MS hastalığının belirtileri ve tedavisi kişiye özeldir. Benzer şekilde gelişen ve aynı bulgularla seyreden iki MS’li hasta bulabilmek mümkün değildir. Hastalığın bireyin kendisinde ve hastalar arasında farklı seyretmesi, hastalığın zamanlamasını, beyinde tuttuğu yeri ve bulguların şiddetini farklı kılmaktadır. Genel alarak MS’li olgularda, beynin veya omuriliğin kontrol ettiği her hangi bir fonksiyonun tam veya yarı tam kaybı gözlenir.

MS Hastalığının Türleri Nelerdir?

MS hastalığı, hastalığın görülme şiddetine ve etkilediği bölgeye bağlı olarak farklı türlerde ortaya çıkar. Bu türler ise şu şekilde açıklanabilir:

• Nükseden-iyileşen MS
• İkincil ilerleyici MS
• Birincil ilerleyici MS
• Klinik olarak izole sendrom
• Radyolojik olarak izole edilmiş sendrom

Nükseden-iyileşen MS

Multipl skleroz hastası olan çoğu kişide relapsing-remitting tipi vardır. Günler veya haftalar içinde gelişen ve genellikle kısmen veya tamamen iyileşen yeni semptomlar veya relaps dönemleri yaşarlar. Bu relapsları aylarca hatta yıllarca sürebilen sessiz hastalık remisyonu dönemleri takip eder.

İkincil-ilerleyici MS

Relapseing-remitting multipl sklerozu olan kişilerin en az %20 ila %40'ı sonunda semptomların istikrarlı bir ilerlemesini geliştirebilir. Bu ilerleme, remisyon dönemleriyle veya dönemsiz olarak gelebilir ve hastalığın başlangıcından itibaren 10 ila 40 yıl içinde gerçekleşir. Buna sekonder-ilerleyen MS hastalığı adı verilir. Semptomların kötüleşmesi genellikle hareket kabiliyeti ve yürümede zorlukla kendini gösterir. Hastalığın ilerleme hızı, sekonder-ilerleyen MS'li kişiler arasında büyük ölçüde değişir.

Birincil-ilerleyici MS

Bazı multipl sklerozlu kişilerde, herhangi bir nüksetme olmaksızın, kademeli bir başlangıç ​​ve istikrarlı bir şekilde ilerleyen belirti ve semptomlar görülür. Bu MS türü, birincil-ilerleyen MS adıyla bilinir.

Klinik olarak izole sendrom

MS hastalığının klinik olarak izole edilmiş sendromu, miyelini etkileyen bir durumun ilk bölümünü ifade eder. Daha detaylı testlerden sonra, klinik olarak izole edilmiş sendrom MS veya farklı bir durum olarak teşhis edilebilir.

Radyolojik olarak izole edilmiş sendrom

MS hastalığının radyolojik olarak izole edilmiş sendromunda MS'in klasik semptomlarını göstermeyen bir kişide beyin ve omurilik MR'larında MS'e benzeyen bulgular bulunması durumu yaşanır. 

Nadir olarak görülen üç MS türü ise şunlardır:

• Tumefaktif MS
• Balo konsantrik skleroz
• Marburg varyantı MS

MS Hastalığı (Multiple Skleroz) Nedenleri Nelerdir?

MS hastalığı bağışıklık sisteminin beyin, optik sinir ve omurilikteki sinir hücrelerinin miyelin kılıfı adı verilen koruyucu yapıya saldırması ile ortaya çıkan bir hastalıktır. MS hastalığının nedeni hala tam olarak bilinmemekle birlikte, çevresel faktörlerin belirli genetik mutasyonları tetiklemesinin hastalıkta etkili olduğu bilinmektedir.

• Çevresel faktörler: Organik çözücülere ve cıvaya maruz kalma, böcek ilaçları ve radyasyon teması.
• Etnik köken: Kafkas, Kuzey Afrika kökenlilerde hastalık görülebilir. Sarı ve kısmen siyah ırkta koruyuculuk beyaz ırka göre daha fazladır. Ayrıca Kuzey Avrupa, Amerika ve Kanada'nın kuzeyinde hastalık yüksek, ekvator bölgesinde düşük oranda görülmektedir.
• Virüslerin etkisi: Geçmişte “herpes”, “varisella zoster” virüslerine maruz kalma.
• Kalıtım: Çevresel tetikleyicilerden etkilenen genetik faktörler mevcuttur.
• Genetik faktörler: MS'li anne veya babanın çocuklarında aynı hastalığın görülme oranı, toplumdaki aynı yaş grubu kişilerle kıyaslandığında 7-10 kat fazladır. Ancak genler, hastalığın oluşmasında tek faktör değildir. Örneğin; genetik olarak birbirinin aynı olan tek yumurta ikizlerinden birinde MS gelişse bile, diğerinde gelişme riski %25’tir.

Bu faktörlerin dışında MS hastalığı nedenleri arasında;

• Kan ve beyin arasındaki bariyerin hasarı
• Anne karnında oluşan biyokimyasal olaylar
• Diyet ve vitamin yetmezlikleri
• Alerjik reaksiyonlar da sıralanabilir.

MS Hastalığı (Multiple Skleroz) Belirtileri Nelerdir?

Multiple skleroz(MS) hastalığının belirtileri, vücudu tek tarafında, bir kol veya bacakta güç kaybı, bacaklarda artan uyuşma, yürüme güçlüğü, çift görme ya da görüşte bulanıklık, idrarı tutamama, tükenmişlik, depresyon ve konuşma sorunlarıdır.

MS hastalığını gösteren belirtiler şunlardır:

• Vücudun farklı noktalarında karıncalanma, uyuşma
• Kas sertliği, kaslarda kramp ve ağrı
• Bulanık, çift görme ve az görme gibi görme sorunları
• Boynun öne doğru bükülmesiyle ortaya çıkan elektrik çarpması hissi
• Düşünme, öğrenme ve planlama ile ilgili sorunlar
• Depresyon ve anksiyete
• Konuşma ve yutma güçlüğü
• İdrar kaçırma gibi mesane problemleri
• Yorgunluk ve halsizlik
• Yürüme güçlüğü gibi denge ve koordinasyon sorunları
• Kabızlık
• Cinsel fonksiyon bozuklukları
• Kısa süreli hafıza sorunları

MS Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

MS hastalığı tanısının konulması çok da kolay değildir. MS hastalığını teşhis edebilecek özel bir test henüz geliştirilmemiştir. MS hastalığına tanısı konması demek aslında diğer olasılıkları elemek anlamına gelir. MS hastalığını teşhis etmek için kullanılan tetkikler şöyle sıralanır:

• MRI: MRI filmleri beyin ve omurilik hakkında detaylı bilgi verir ve MS hastalığı teşhisi için son derece önemlidir. MS hastalığı lezyonları bu filmlerde soluk alanlar olarak görülür.
• Beyin omurilik sıvısının incelenmesi: Bu sıvıda, bağışıklık sisteminin aktivitesini gösteren ligklnal bandlar, miyelin proteini saptanabilir.
• Uyarılmış yanıtlar: Bu testler, sinirlerin ileti hızlarını ölçme teknikleridir. Miyelin kılıfı hasarlanmış sinirler, iletileri daha yavaş iletirler. 3 ana tipi vardır:
• Görsel uyarılmış yanıtlar: Görme ile ilgili sinirleri inceler.
• İşitsel uyarılmış yanıtlar: İşitme ile ilgili sinirleri inceler.
• Smatsensriyel uyarılmış yanıtlar: Kol ve bacaklardaki duyusal sinirleri inceler.

MS Hastalığı Tedavisi Nasıldır?

MS hastalığı tedavisi kişiye özel olmalı ve mutlaka erken dönemde başlamalıdır. Hastalık genellikle 20-50 yaş arasında görülmektedir. MS hastalığı ne kadar erken başlarsa o kadar sert seyretmektedir. MS atağı geçiren hasta hayatı boyunca başka bir atak geçirmeyebileceği gibi değişken sıklıkta atak yaşayabilmektedir.

Ataklar halinde görülmediği ve düzelmeye izin vermeyen sürekli ilerleyen formları çok daha ağır ilerlemektedir. MS’in ataklarla başlayıp daha sonra ara vermeden devam eden tipleri de mevcut. MS hastalığının tedavisine ataklar sırasında gecikmeden başlanmalıdır. Erken dönemde başlanan MS hastalığı tedavisi hastalığın ileride hasar bırakmasını engellemektedir.

MS Hastalığının İyi Bir Seyir İzleyeceğini Gösteren Bulgular Nelerdir?

• İlk bulgusu duyusal veya görme ile ilgili olanlar
• 2 atak arasındaki sürenin uzun olması
• Hastalığın 25 yaşından önce olması
• Başlangıçta MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)’da çok az lezyon görülmesi
• Başlangıçtan 5 yıl sonra etkilenen nörolojik bölümlerin az sayıda olması
• Başlangıçtan 5 yıl sonra nörolojik sekelin az olması
• Geçirilen ataklardan sonra düzelmenin tama yakın olması
• Ataklar dışında beyin omurilik sıvısında myelin proteininin olmayışı
• Başlangıcın sadece tek bölgeden olması

Hastanın kadın olmasının da bir avantaj olduğu unutulmamalıdır.

MS Hastalığının Kötü Bir Seyir İzleyeceğini Gösteren Bulgular Nelerdir?

• Başlangıçta etkilenen alanların çok olması
• Başlangıçta MR lezyonlarının çok olması
• Başlangıçta beyinin güç, denge ve sfinkter fonksiyonları ile ilgili bölümlerinin etkilenmiş olması
• Başlangıçta hastalığın progresif seyir izlemesi
• Hastalığın erken seyrinde beyin omurilik sıvısında oligoklonal bant olması
• Hastalığın 40 yaşından sonra başlaması
• 2 atak arasında 1 yıldan daha az bir süre olması
• Başlangıçta motor bulguların olması
• Başlangıçta beyin sapı ile ilgili bulguların olması
• Hastanın erkek olması

MS hastalığının tedavisinde koruyucu tedaviler (aşı) da büyük rol oynamaktadır. MS atakları hissedilir hissedilmez vakit kaybetmeden uzman bir doktora görünmek, MS hastalığı tedavisinin ilk adımıdır. MS ataklarını teşhis edebilecek beyin ve omurilik MR’larının çekilmesi, beyin omurilik sıvısından örnek alınarak yapılan testler ve elektro fizyolojik testler tedavide uygulanacak yöntemler için belirleyici olmaktadır. Yapılan tetkikler sonrasında beyinde görülen plakların sayısı MS hastalığının seyrini ve derecesini göstermektedir. MS hastalığın tam tedavisi bulunmamaktadır. MS ataklarını ve olağan atakların etkilerini azaltmaya yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Sürekli MS atağı geçiren hastalara atakları %30-40 oranında önleyen koruyucu tedaviler (aşı) uygulanır. Ayrıca bu koruyucu tedavi atak sonrası engelli kalma riskini de azaltır. Çok sık MS atağı geçiren hastalarda atak sayısının azaltılması için interferon tedavisi uygulanmaktadır.

MS hastalığı tedavisinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da, kronik MS hastası olma riski taşıyan, tek atak geçiren hastalarda bağışıklık sistemini baskılayan koruyucu tedavilerin uygulanması önerilmemektedir. MS hastalığının tedavisinde özellikle hastalığın az görülen ağır tipleri için de artık tedavi seçenekleri bulunmaktadır. MS tedavileri bağışıklık sistemini baskıladıkları için ciddi risklere neden olabilmektedir. Bu nedenle MS hastalığı tedavisi yakın kontrol altında tutulmalı ve uzman sağlık kuruluşlarında uygulanmalıdır.

MS Hastalığı ile İlgili Sık Sorulan Sorular 

MS nasıl bir hastalıktır?

Multiple Skleroz (MS hastalığı), miyelin kılıfı olarak bilinen sinir tellerinin çoğunu kaplayan maddenin, beyindeki, optik sinirlerdeki ve omurilik altındaki sinirlerin hasar gördüğü bir hastalıktır. MS hastalığında beyin ya da omurilik etkilenir ve bu da görmeyi, kol ve bacak hareketlerini etkiler. Ayrıca duyu problemleri ve denge sorunları gibi pek çok soruna neden olur.

MS hastalığı nasıl anlaşılır?

Çift görme ve görüşte bulanıklaşma gibi görme sorunları, genellikle vücudun tek tarafındaki kol veya bacak kaslarında güçsüzlük ve uyuşukluk, yürüme zorluğu, tükenmişlik, bağırsak, mesane ve cinsel fonksiyonlarda bozulma, ruh hali değişimleri, hafıza sorunları ve tükenmişlik ms hastalığının belirtileridir. 

MS hamileliğe engel mi?

MS hastalarının bilinenin aksine hamilelik planlarını ertelemelerine gerek yoktur. MS hastaları rahatlıkla hamile kalabilir ve çocuklarını sağlıklı bir şekilde dünyaya getirebilir. Eğer MS atakları çok ağır şekilde seyretmeye başlarsa hastaların ağır işlerden kaçınmaları yeterlidir. MS hastalığının doğuma ve doğurganlığa engel bir hastalık olmadığı bilinmelidir. Hatta bazı vakalarda hamilelik MS ataklarını yatıştırmaktadır. Ancak doğum sonrası ataklar tekrarlanabileceği için MS hastalığının yakın takibi çok önemlidir.

MS hastalığını kontrol altında tutmak için neler yapılmalı?

MS doğru tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile kontrol altında tutulabilir.

• Sizi çok yoracak etkinlik ve işlerden kaçının
• Düzenli ve sağlıklı beslenmeye özen gösterin
• Alkol ve sigara gibi zararlı maddeleri hayatınızdan uzak tutun
• Hareket edin!
• MS şikayetlerini artırabilecek olan hamam, sauna gibi sıcak ortamlar yerine ılık su tercih edin.
• Depresyondan uzak durmaya çalışın.

MS hastalığının ilk işaretleri nelerdir?

MS hastalığının ilk ve erken belirtilerinin başında uyuşma-karıncalanma gelir. Bu uyuşmalar vücudun tek bir tarafındaki belirli uzuvlarda meydana gelir. İlgili uzuvlarda ağrı, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, dengesizlik, titreme, baş dönmesi, yürüme güçlüğü ve kabızlık gibi bağırsak sorunları da ms belirtileri arasına girer.

D vitamini eksikliği MS riskini artırır mı?

Yapılan çalışmaların sonucunda güneş ışığına çok az maruz kalınması sonucunda ortaya çıkan düşük D vitamini seviyelerine sahip olunmasının MS riskini artırabileceği değerlendirilir. 

MS semptomlarını hafifletmek için uygulanabilecek doğal yöntemler var mı?

Eğer MS hastalığı düşük veya orta düzeyde ise ona uygun şekilde düzenli egzersiz programları semptomların hafifletilmesini ve kontrol altına alınmasını sağlar. Bunun yanında bol bol dinlenmek, vücut ısısının çok artmamasını sağlamak, dengeli beslenmek ve stresten mümkün olduğunca uzak durmak da işe yarar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.