Kısırlık (İnfertilite) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Dünya sağlık örgütüne göre İnfertilite, 12 ay veya daha uzun süreli korunmasız düzenli cinsel ilişkiden sonra gebelik elde edilememesi olarak tanımlanan, erkek veya kadın üreme sisteminin bir hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Çabalamaya ve bilinen bir soruna rağmen hamile kalınamaması çiftlerden birinde infertilitenin söz konusu olduğu şüphesini doğurur.

Kısırlık (İnfertilite) Nedir?

Halk arasında kısırlık olarak bilinen infertilite, doğum kontrolü uygulanmadığı halde düzenli cinsel ilişkiye girilmesine rağmen bir yıl boyunca hamile kalamama olarak tanımlanmaktadır. İnfertilitede çocuk sahibi olmak için çabalanmasına rağmen doğal yollardan çocuk sahibi olunamaz.

Kadınlarda (infertilite) nedir?

Kısırlık çoğu zaman belirti vermese de, adet düzensizlikleri yumurtlama probleminin işareti olabilmektedir. 35 yaşından genç kadınlarda 1 yıllık denemeye rağmen gebelik olmaması durumunda doktora başvurulabilir. 35- 40 yaş arasında ise altı aylık deneme yeterli görülmektedir. 40 yaşından sonra çocuk sahibi olmayı arzulayan çiftler için uzman hekim tarafından uygun görülen tetkikler sonrası tedaviye en kısa sürede başlanmaktadır. Eşler arasında bilinen bir kısırlık problemi varsa, düzensiz veya ağrılı adet döngüleri varsa, genital enfeksiyon geçirildiyse, tekrarlayan düşükler, kanser tedavisi görmüş ise veya bilinen endometriozis varsa bu durumlarda daha erken tetkik ve tedaviye başlanabilmektedir.

Kadınlarda gebelik oluşumu için pek çok faktörün bir arada olması gereklidir. Bu faktörler şunları içerir;

• Yumurtalıklardan olgun yumurtanın atılması,
• Yumurtanın tüp tarafından alınması,
• Spermin rahim ağzından ve rahimden geçerek tüp içinde yumurtaya ulaşması,
• Döllenen yumurtanın tüpten rahime ulaşması, buraya yerleşip gelişmesi gerekmektedir.

Kadınlardaki bu işleyişi engelleyecek herhangi bir durum kısırlığa sebep olabilmektedir.

Erkeklerde kısırlık (infertilite) nedir?

Erkeklerde kadınlarda olduğu gibi bir yıllık korunmasız düzenli ilişkiye rağmen çocuk sahibi olunamadığında kısırlık tanısı alabilmektedir. Erkeklerde kısırlık belirtisi çoğu zaman yoktur. Ancak bazılarında edinilmiş hastalıklar, hormonal dengesizlik, testis etrafında genişlemiş damar yapıları veya spermin geçişini engelleyen durumlar söz konusu olabilir. Kısaca erkeklerde görülen şu belirtiler durumlar kısırlık işareti olabilir;

• Semenin salınımında zorluk, salınan semen miktarında azlık, cinsel istekte azalma, sertleşme problemleri, 
• Testiste ağrı, şişlik veya ele gelen kitle,
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları,
• Koku alamama,
• Meme dokusunda büyüme,
• Yüz ve vücutta azalmış kıllanma veya diğer kromozomal veya hormonal bozukluk belirtileri,
• Laboratuvar bulgusu olarak azalmış sperm sayısı belirti olarak sayılabilir.

Kısırlık kriteri bir yıllık düzenli korunmasız ilişki olsa da, bu belirtilerden herhangi biri varsa veya daha önce genital organlarla ilgili bir ameliyat ya da hastalık geçirilmiş ise daha erken sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Kısırlık (İnfertilite) Türleri Nelerdir?

Kısırlık; hiç çocuk sahibi olamamak olduğu gibi, bir ya da daha fazla çocuğu olduğu halde sonradan çiftlerin istemesine rağmen bir yıldan uzun süre çocuk sahibi olamaması da söz konusu olabilmektedir. Hiç çocuk olmamasına primer (birincil) infertilite,  sonradan istediği halde tekrar çocuk sahibi olamamaya sekonder (ikincil) infertilite olarak tanımlanmaktadır. İkisinin de sebepleri aynı ya da farklı olabilmektedir.

Kısırlık Belirtileri Nelerdir?

Kısırlık belirtisi olarak en net hamile kalamama olarak tanımlanır. Çocuk sahibi olunmadığı anlaşılana kadar kısırlık belirtisi olup olmadığı fark edilmeyebilir. Kısırlık semptomları kadınlarda ve erkeklerde farklı şekilde kendini gösterebilir. Kadınlarda vajinal kanama, düzensiz adet görme ya da adet görememe olarak görülen kısırlık belirtileri, erkeklerde penis bozuklukları ve boşalma problemi olarak kendini gösterir.

Kadınlar ve erkeklerde ortaya çıkan en kapsayıcı belirtileri şunları içerir;

• 1 yıllık düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmemesi
• Regl döneminde şiddetli ağrı
• Adet dönemlerinde düzensizlik ya da adet görememe
• Aşırı tüylenme durumu ve akne problemi
• Genital enfeksiyon
• Hormonal dengesizlik
• Tekrarlayan düşük
• Sertleşme sorunları,
• Cinsel isteksizlik
• Testiste şişlik ya da ele gelen kitle

Korunmasız ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamamak infertilitenin en belirgin belirtisidir. Bunun yanında 35 yaş üstü kadınlarda bu süre 6 aya kadar inebilir. Bunun yanında daha önceki gebeliklerin başarısızlıkla da sonuçlanması kısırlığın oluşmasına zemin hazırlayabilir.

Erkeklerde kısırlık belirtileri nelerdir?

Erkeklerde kısırlık belirtileri, sperm sayısının düşük olması, sperm hareketliliğinin azlığı, meni içerisinde sperm yer almaması, ereksiyon problemleri, cinsel istekte azalma olması olarak sıralanabilir. Bunların yanında testiste ağrı, şişlik ve meme büyümesi de erkeklerde kısırlık belirtileri arasında yer alır. Erkek kısırlığının en yaygın nedeni spermle ilgili meydana gelen problemlerdir.

Erkeklerde kısırlık belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Düşük sperm sayısı (oligospermi)
• Menide sperm sayısının normalin altında olması
• Spermlerin yavaş veya hareketsiz olması (astenospermi)
• Spermlerin yeterince hızlı hareket etmemesi
• Sperm şekil bozuklukları (teratospermi)
• Menide sperm bulunmaması (azospermi)
• Ereksiyon sorunlarının görülmesi (erektil disfonksiyon)
• Penisin sertleşememesi veya ereksiyonu sürdürememesi
• Spermin meni yerine mesaneye gitmesi
• Cinsel ilişki sırasında erken boşalma
• Cinsel istekte azalma (libido düşüklüğü)
• Testiste ağrı ve şişlik
• Enfeksiyonlar, yaralanmalar veya varikosel (damar genişlemesi)
• Testis küçülmesi (atrofi)
• Skrotumda kitlenin oluşması veya sertlik
• Hormonal problemler
• Jinekomasti (erkeklerde meme büyümesi)
• Enerji eksikliği ve halsizlik
• Kas kaybının görülmesi
• Vücut veya yüz kıllarının seyrelmesi
• Klinefelter sendromu

Erkeklerde kısırlık belirtilerinin görülmesi durumunda erken teşhis için bir üroloji uzmanına başvurmak önemlidir Bu noktada kişinin sperm analizi yapılarak, sperm sayısı ve kalitesi hakkında detaylı bilgi alınır.

Kadınlarda kısırlık belirtileri nelerdir?

Kadınlarda kısırlık belirtileri, fallop tüplerinde sorun oluşması, hormonal dengesizlikler, yumurtalama problemleri, adet düzensizliği ve cilt sorunları şeklinde kendini gösterir. Kadınlar oluşan kısırlık belirtileri bazen açık görülmeyebilir ve yalnızca çocuk sahibi olamama durumunda fark edilir.

Kadınlarda kısırlık belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Adet döngünün düzensiz olması
• Adetlerin 21 günden kısa veya 35 günden uzun aralıklarla görülmesi
• Kanama miktarının fazla veya az olması
• Adet görememe (amenore)
• Ağrılı regl dönemleri (dismenore)
• Akne ve cilt problemleri
• Aşırı tüylenme (hirsutizm)
• Saç dökülmesi ve incelmesi
• Ani kilo artışı veya kilo verilmesi
• Cinsel istekte azalma (libido düşüklüğü)
• Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
• Pelvik ağrı görülmesi
• Daha önce dış gebelik geçirmiş olmak
• Üçten fazla gebelik kaybı yaşanması
• Gebelik olmadan meme ucundan süt gelmesi
• Stres ve depresyon

Kadınlarda kısırlık belirtilerinin görülmesi durumunda kadın doğum uzmanına başvurmak ve hormon testleri yaptırmak erken teşhis açısından önemlidir.

Kısırlık (infertilite) Tanısı Nasıl Konulur?

Kısırlık en temel tanımıyla belli bir süre içinde gebelik elde edilememesidir. Bunun sebebinin bulunması için kadınlarda ve erkeklerde muayene sonrası yapılabilecek testler mevcuttur. Hormon tahlili, sperm analizi, rahim filmi çekilmesi, yumurtlamanın kontrolü, laparoskopi ve histeroskopi bu tetkikler içerisinde yer almaktadır.

Kısırlık Nasıl Tedavi Edilir?

Tespit edilecek soruna göre tedavi seçenekleri değişmektedir. Bazen kadın ve erkeğe hormon tedavisi verilerek, bazı durumlarda ise yumurtlamanın sağlanması ile veya bir cerrahi işlem ile sorun çözülebilirken, bazı hallerde aşılama veya tüp bebek gerekebilmektedir. Burada tedavi şeklini belirleyen nokta ana nedenin bulunmasıdır. Günümüzde kısırlık konusunda son derece modern tekniklerden faydalanılmakta ve oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir.

Erkek Kısırlığında Yardımcı Üreme Teknikleriyle Tedavi Yöntemleri

Erkek kısırlığının tanısı hormon tetkikleri, sperm analizi, görüntüleme teknikleri veya bazen cerrahi ile konulabilmektedir. Bunun sonrasındaki aşamada eğer yeterli sayı ve kalitede sperm varsa aşılama denenebilmektedir. Ancak bazı hastalarda bunun için bile yeterli sperm olmayabilir, bu durumda tüp bebek tedavisi devreye girebilir. Tüp bebekte kullanılacak sağlıklı sperm normal ejakulasyon ya da cerrahi ile dokudan direk olarak elde edilebilir.

Kısırlık (infertilite) ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Kısırlık genetik midir?

Bazı genetik hastalıklarda veya gelişimsel problemlerde kısırlık doğuştan olabilir. Fakat bu durumlar çoğu zaman önceden tanı alabilmektedir.

Kısırlık riskini artıran etkenler nelerdir?

Kısırlık riskini artıran bazı belirleyici kriterler bulunmaktadır. Bu kriterler kısaca şu şekilde sıralanabilir;

• Yaş: Özellikle kadınlarda 35 yaşından sonra yumurtalık rezervi azalmakta, yumurta kalitesi düşmekte, bu da düşük riskini de artırmaktadır.
• Sigara kullanımı: Sigara içmek rahim ağzı ve tüplere zarar vermesinin yanı sıra düşük ve dış gebelik riskini artırır. Yumurtalıkların yaşlanmasını da hızlandırdığı düşünülmektedir.
• Kilo dengesi: Fazla kilolu veya zayıf olmak yumurtlama durumunu etkiler.
• Alkol: Aşırı alkol tüketimi doğurganlığı azaltır.

Kısırlık giderici bitkiler nelerdir?

İnfertilite yani kısırlık çok sebepli olduğundan bu durumla alakalı çok fazla bilgi kirliliği bulunmaktadır. Toplumda infertiliteye iyi geldiği söylenen pek çok bitkisel ürün veya takviye edici gıda satılmaktadır. Bunların bir kısmı sağlıklı olmayan şartlarda bile üretilebilmektedir. Anne ve baba olmak isteyen bireylerin bu tür şifa sağlayacağı düşünülen bitkileri bir hekim gözetiminde seçerek kullanılması önerilmektedir. Çiftler sağlıklı yaşıyor ve besleniyorsa hekim tarafından bu tür ürünlerin kullanmasına gerek görülmeyebilir.

Kısırlığı önlemenin yolları nelerdir?

Çocuk sahibi olmanın en temel basamağı sağlıklı bir yaşam şeklinin benimsenmesi olarak kabul edilebilir. Daha uzun ömürlü, kaliteli ve sağlıklı bir yaşam için vücut sağlığının bazı şartlar esas alınarak korunması üreme sağlığı için de oldukça önem arz eder. Kısırlığı (infertiliteyi) önlemek için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar;

• Kilo kontrolünün sağlıklı yapılması ve ideal kilonun korunması,
• Tütün ürünlerinin kullanılmaması,
• Alkol tüketiminden kaçınılması,
• Erkeklerin yüksek ısıya ve kimyasal ürüne maruz kalmaması
• Stres faktörünün azaltılması

Kısırlık belirtileri kaç yaşında ortaya çıkar?

Kısırlık belirtileri her yaşta olan kişilerde görülebilir fakat en net belirtisi çocuk olmadığı zaman görülür. Kadınlarda 30 yaş sonrasunda yumurta rezervi azalmaya başlar 35 yaş sonrası doğurganlık düşer. Erken menopoz gibi durumlar 40 yaş öncesinde kısırlığa neden olabilir. Erkeklerde kısırlık belirtileri ise  her yaşta görülebilir, ancak 40 yaşından sonra sperm kalitesi ve hareketliliği azalır.

Kısırlık belirtileri ne kadar sürede geçer?

Kısırlık belirtileri, kısırlığın altında yatan nedene bağlı olarak farklılık gösterir ve kendiliğinde yok olmaz. Kısırlık belirtileri hormonal dengesizliğe bağlı olarak ortaya çıkıyorsa ilaç tedavisiyle birkaç ay içinde düzelebilir. Polikistik over sendromu nedeniyle kadınlarda görülüyorsa tedavi uzun süreler devam eder. Yaş ilerledikçe doğurganlık sorunları kalıcı olarak kendini gösterebilir.