Dumping sendromu nedir?

Çok fazla basit karbonhidrat tüketen ya da mide bağırsak ve yemek borusu ameliyatı olan kişilerde görülebilen dumping sendromu, yemekten kısa süre sonra mide bulantısı, ishal ve yorgunlukla kendini belli edebiliyor. Gerek uygun beslenme gerekse cerrahi yollarla çözülebilen dumping sendromu doğru tedavi planlaması yapılmadığı takdirde yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Gastroenteroloji Cerrahisi Bölümü Uzmanları, dumping sendromu hakkında bilgi verdi.

Dumping sendromu nedir?

Dumping sendromu, midenin hızlı boşalmasının sebep olduğu, mide bulantısı, ishal, yemek yedikten sonra hissedilen yorgunlukla karakterize bir sorundur. Ağız yoluyla alınan yiyecekler ve içecekler mideden on iki parmak bağırsağına gitmektedir. Eğer bu geçiş hızlanır ve yüksek karbonhidratlı içerik ince bağırsağa hızla ulaşırsa dumping sendromu oluşur. Bu sorun, yüksek düzeyde basit karbonhidratlar alındığında, gastrik bypass cerrahisi geçiren hastalarda ortaya çıkabilir. Durum, özofagus ameliyatı geçirmiş kişilerde de gelişebilir. Piloroplasti veya distal gastrektomi sonrası hastaların yaklaşık yüzde 20'sinde klinik olarak anlamlı dumping semptomları ortaya çıkar. 35 yaşından küçük veya BMI <25 kg/m 2 olan hastaların semptomatik olma olasılığı, daha yaşlı veya daha fazla obezite sorunu olan hastalara göre daha fazladır.

Dumping sendromu belirtileri nelerdir?

Dumping sendromu belirtileri yemek yedikten sonra erken dönmede veya daha geç dönemde ortaya çıkan olarak ayrılabilir. Erken dönem belirtiler, yemek yedikten sonraki 10 ile 30 dakika içinde ortaya çıkan belirtilerdendir. Yemek yedikten sonra 10-30 dakika sonra kişilerde karın ağrıları, karna saplanan kramplar ve ishal görülür. Geç dönem dumping sendromu belirtileri yemekten 1 ile 3 saat içinde görülür.

Dumping sendromu özellikle yemekte sofra şekeri yani sakaroz veya meyve şekeri yani fruktoz açısından zengin beslenilirse çıkmaktadır. Genellikle, erken dumping kendi kendini sınırlar ve 7 ila 12 hafta içinde çözülür. Semptomları şöyle sıralamak mümkündür:

• Yemekten sonra şişkinlik, çok doyduğunu hissetmek
• Mide bulantısı
• Kusma
• Karın krampları
• İshal
• Vücutta kızarıklıklar
• Baş dönmesi
• Halsizlik
• Hızlı kalp atışı

Bazı zamanlarda geç dumping sendromu oluşur. Yine çok yüksek şeker içerikli bir yemek yedikten 1 ile üç saat sonra belirtiler başlar. Belirtiler yemek yedikten çok sonra ortaya çıkar. Çünkü vücut ince bağırsağa giden şekeri emmek için yüksek miktarda insülin salgılar. Sonuç olarak düşük kan şekeri olur.

Geç dumping sendromunun belirtileri ise şunlardır:

• Terleme
• Vücutta kızarıklıklar
• Yorgunluk
• Baş dönmesi
• Hızlı kalp çarpıntısı
• Zihin bulanıklığı veya karışıklığı
• Konsantrasyon kaybı
• Bayılma
• Titreme

Bazı hastalar hem erken hem de geç dumping sendromu belirtisi yaşayabilir. Bu nedenle belirti görüldüğü anda doktora danışılmalıdır. Ayrıca bu belirtiler diyet değişiklikleriyle kontrol edilemeyebilir. Dumping sendromu yüksek miktarda kilo kaybettirebilir. Bu nedenle doktor mutlaka yeni bir program oluşturmak için yönlendirmesini yapar. Araştırmalara göre dumping sendromlu kişilerin yaklaşık yüzde 75'i erken, yaklaşık yüzde 25'i ise geç dumping sendromu yaşamaktadır. Bazıları da her ikisini de yaşar. Genel olarak, dumping, kısmen hastanın yeme alışkanlıklarını değiştirmesine neden olarak kilo kaybına katkıda bulunabilir.

Dumping sendromu nedeni nedir?

Dumping sendromunda midedeki yiyecekler ve mide suları kontrolsüz ve aşırı hızlı derecede ince bağırsak bölümüne hareket eder. Bunun en yaygın sebebi mide ile ilgili operasyonlarla ilişkili olabilir. Genellikle sorumlusu obezite ameliyatları olarak bilinse de mideden geçirilen herhangi bir operasyon, yemek borusu ameliyatları sonrasında da görülebilmektedir. Bu nedenle dumping sendromunun sadece obezite ameliyatları nedeniyle olduğu söylenemez. Ayrıca ameliyat olunmasa bile dumping sendromunu getirecek sorunlar olabilir.

Bu ameliyatlar şöyle sıralanabilir:

Gastrektomi: Midenin bir kısmının veya tamamının çıkarılmasını içeren bir cerrahi operasyon türüdür. Mide kanserinde uygulanır.

Gastrik bypass: Tipik olarak hayatı tehdit eden morbid obeziteyi tedavi etmek için uygulanan bir operasyondur. Midede küçük bir kese oluşturarak hastaların yiyecek alımını sınırlandırmaya yardım ederek kilo vermeyi sağlayan bir cerrahidir.

Özofajektomi: Bu cerrahi prosedürde yemek borusunun bir kısmı veya tamamı çıkarılır ve yeniden yapılır. Özofagus yani yemek borusu kanserini tedavi etmek için özofajektomi ameliyatı yapılmaktadır.

Dumping sendromu nasıl teşhis edilir?

Uzman doktor dumping sendromu olup olmadığını belirlemek için bazı yöntemler kullanır. Öncelikle mide veya bağırsak, yemek borusu ile ilgili bir ameliyat geçirip geçirilmediği sorgulanır. Daha sonra belirti ve semptomlar dinlenir. Tıbbi öykü ile birlikte ne sıklıkta bu belirtilerin yaşandığı sorgulanır. Bunun yanında düşük kan şekeri de dumping sendromu ile ilişkili olabileceği düşünülür. Tıbbi öykü ve belirtilere destek olarak semptomların en yoğun olduğu anda bir glikoz yani kan şekeri testi istenir. Ayrıca yiyeceklerin mideden ne kadar hızlı geçtiğini ölçmek için yiyeceklere eklenen radyoaktif bir maddeyle bu yiyeceklerin tüketilmesi istenir. Bunun sonrasında bazı görüntüleme yöntemleriyle gıda hareketleri takip edilir. Doktor, endoskopi de isteyebilir. Bunun nedeni semptomlara neden olabilecek farklı tıbbi sorunların olup olmadığını belirlemektir. Bunların sonuçlarına göre de dumping sendromu teşhisi konulabilmektedir.

Dumping sendromu nasıl tedavi edilir?

Erken dumping sendromunun üç ay içinde kendiliğinden çözülmesi durumu olabilir. Bu süreçte diyet değişiklikleri semptomları hafifletebilir. Ancak bazen bu durum beslenme değişimiyle de düzelmez. Doktor bu durumda ilaç ve ameliyat önerisinde bulunabilir. İlaçlarda cilt altına enjeksiyon yoluyla uygulanan ishal önleyen ilaçlar, yiyeceklerin hızla bağırsaklara boşalmasını yavaşlatabilir. Bunun da olası yan etkileri micde bulantısı, kusma ve çeşitli mide sorunları olabilir. Yeterli kalorinin alındığından emin olmak için gerekli diyet değişiklikleri yapıldıktan sonra kilonun izlenmesi önemlidir. Eğer ciddi bir kilo kaybı yaşanıyorsa bu durum diyetisyene veya doktora bildirilmelidir. Diyet değişikliğinden sonra semptomlar düzelmezse, ilaç tedavisinin düşünülebilmesi için doktora danışılmalıdır. İlaç ya da beslenme değişikliklerine yanıt vermeyen hastalarda da cerrahi prosedürler uygulanabilir. Cerrahi prosedürde pilorun yani midenin hemen çıkışında bulunan, öğütülmüş besinlerin mideden on iki parmak bağırsağa geçişini kontrol eden kasın, yeniden yapılandırılması gibi rekonstrüktif tekniklerdir. Veya gastrik bypass ameliyatını tersine çeviren cerrahi prosedürler uygulanır. Diyet ve tıbbi tedavinin başarısız olduğu inatçı dumping sendromu semptomları olan hastalarda ameliyat gerekebilir. Distal gastrektomi geçirmiş hastalarda loop gastrojejunostomiden Roux-en-Y rekonstrüksiyonuna geçiş tercih edilen prosedürdür. Roux-en-Y gastrik bypass, midenin boyutunu küçülten ve bir kişinin yiyebileceği yiyecek miktarını kısıtlayan bir kilo verme ameliyatıdır. Midenin küçük bir bölümünden bir mide poşu oluşturmayı ve midenin ve on iki parmak bağırsağının büyük bir bölümünü atlayarak onu doğrudan ince bağırsağa bağlamayı içerir. Genellikle karında küçük kesiler ile laparoskopik cerrahi olarak yapılır. Bu operasyon Roux döngüsünün hareketliliğini bozarak mide boşalmasını yavaşlatır. Önerilen ameliyat türü, dumping sendromuna yol açan ameliyatın türüne bağlıdır. Dumping sendromunu düzeltmek için cerrahi her zaman işe yaramaz. Bu soruna multidisipliner şekilde bakılması gerekmektedir.

Dumping sendromu bitkisel yöntemlerle tedavi edilir mi?

Bazı kişiler sindirim sistemini düzenlemek, yiyeceklerin bağırsağa geçişini yavaşlatmak için bazı bitkisel takviyeler kullanabilir. Ancak bunu kullanmaya karar vermeden önce doktora danışmak önemlidir çünkü alınan diğer ilaçlarla bu bitkisel takviyeler etkileşime geçebilir ve geri dönüşü zor hasarlar ortaya çıkabilir.

Dumping sendromunda kaçınılması gereken yiyecekler nelerdir?

Sofra şekeri, şuruplu, gazlı içecekler, meyve suları, hazır gıdalar gibi yüksek şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır. Süt ürünlerindeki laktoz semptomları kötüleştirebilir. Lif alımı yemeklerin hızla bağırsağa boşalmasını yavaşlatır ve ince bağırsakta karbonhidratların emilimini geciktirebilir. Lif oranı yüksek besinler tüketilmelidir. Alkol ve sigara içilmemelidir.

Dumping sendromu hakkında doğru bilinen yanlışlar nelerdir?

Genelde dumping sendromunun sebebinin sadece obezite ameliyatları olduğu ifade edilir ancak bu doğru değildir. Mide kanserinde uygulanan gastrektomi ya da yemek borusu kanserinde uygulanan özofajektomi de dumping sendromuna neden olabilmektedir.

Dumping sendromunda egzersiz yapılabilir mi?

Ağır ve yorucu olmayan egzersizler dumping sendromunda yapılabilir. Rahatsızlık hissedilirse egzersize ara verilebilir.

Dumping sendromunda bilim insanları ne söylüyor?

Dumping sendromunda kişiler az ve sık besin tüketmelidir. Hazır gıdalardan, sofra şekerinden, gazlı içeceklerden, basit karbonhidratlardan kaçınmak gerekir. Dumping sendromu tedbir alındığında yaşamı tehdit etmez. Lif oranı yüksek besinler tercih edilmelidir.

Dumping sendromuna iyi gelen besinler hangileridir?

Yüksek lif içeren besinler, protein, yumurta, balık, beyaz et, yulaf, brokoli, ıspanak tüketilmelidir. Proteinler ve yağlar meyve-sebzeler ile kombin edilerek tüketilmelidir. Basit karbonhidrattan kaçınılmalıdır.

Dumping sendromu hakkında sık sorulan sorular 

Dumping sendromu diyeti nedir?

Dumping sendromunda günde üç büyük öğün yerine beş- altı küçük öğün yemek gerekir. Yemeklerden 30-60 dakika önce hiçbir şey içilmemelidir. Sıvıların çoğu öğün aralarında alınmalıdır. Daha fazla protein içeren kırmızı et, beyaz et, fıstık ezmesi, kompleks karbonhidratlar, balık ile lif oranı yüksek yulaf ezmesi ve taze sebzeler tüketilebilir.

Dumping sendromu semptomları nasıl hafifler?

Dumping sendromunun belirtilerini hafifletmek için bazı beslenme prosedürlerini uygulamak gerekir.

• Yiyecekler iyi çiğnenmeli
• Yemekten yarım saat sonra uzanılmalı
• Beyaz ekmek, pirinç, makarnadan uzak durulmalı
• Sütten uzak durulmalı
• Günde 8 bardak su içilmeli ama sular öğünlerde değil öğün aralarında tüketilmeli

Dumping sendromu için risk faktörleri nelerdir?

Midenin yapısını değiştiren cerrahi operasyonlar dumping sendromunu riskini artırabilir. Çoğunlukla obezite ameliyatları sorumlu tutulur. Ancak mide kanseri, yemek borusu kanseri için yapılan ameliyatlarda da dumping sendromu riski vardır. Bu cerrahiler şöyle sıralanabilir:

- Midenin bir kısmının ya da tamamının çıkarıldığı cerrahiler

- Morbid obezite tedavisi için yapılan cerrahiler, özellikle gastrik bypass ameliyatı

- Özefagus cerrahileri

Dumping sendromu hipoglisemi sebebi mi?

Dumping sendromunda belirtiler arasında hipoglisemi vardır. Bu sendromu yaşayan kişilerde pilorik sfinkterin fonksiyonu bozulabilir ve bu nedenle bu besinler hızla ince bağırsağa geçer. Bağırsak damarlarında genişleme olur. Besinler bağırsakta emilince insülin salınımı artar ve hiperglisemi oluşur. İnsülin artışı yükselince hipoglisemi meydana gelir. Kan şekeri yemek sonrasında hızla artar ve hızla düşer. Bu nedenle bu hastalara diyabette verilene benzer beslenme programı önerilir.

Dumping sendromu komplikasyonları nelerdir?

Dumping sendromu mide ile ilgili ameliyatların komplikasyonlarındandır. Bu sendromla birlikte besin emilimiyle ilgili sorunlar, Vitamin B12, folik asit veya demir eksikliği nedeniyle anemi, kalsiyum emilimiyle ilgili problemlerin neden olduğu osteoporoz ortaya çıkabilir.

Dumping sendromu tedavisi sonrası neler yaşanabilir?

Birçok insanlarda beslenme değişiklikleri sonrası bu sorun çözülür. Ancak ilaç tedavisi görenlerde bazı yan etkiler oluşabilir. Bu yan etkiler şöyle sıralanabilir:

• Düşük kan şekeri
• Safra kesesi taşları
• Yağlı, kötü kokulu dışkı
• Enjeksiyon bölgesinde ağrı

Doktorunuza dumping sendromu hakkında ne sorulmalı?

Dumping sendromu, uzman doktor gözetiminde tedavi edilecek bir sorundur. Bu sorunu çözmek için doktora sormanız gereken sorular şu şekilde olabilir:

• Dumping sendromu tanısını doğrulamak için herhangi bir teste ihtiyacım var mı?
• Ne tür yiyecekler yemem/kaçınmam gerektiğini tartışmak için bir diyetisyenle görüşebilir miyim?
• Diyet değişikliği semptomlarıma yardımcı olmazsa, hangi ilacı önerirsiniz?

Dumping sendromu hakkındaki son araştırmalar nelerdir?

Dumping sendromu için yeni ilaçlar geliştirilmekte ve klinik deneylerde test edilmektedir. Bu, oktreotide benzer şekilde çalışan ancak aynı yan etkilere sahip olmayan yeni bir ilaç araştırmaları sürmektedir. İlk sonuçlar umut vericidir, ancak daha fazla denemeye ihtiyaç vardır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.