Beyin iltihabı (Ensefalit) nedir?

Halk arasında beyin iltihabı olarak bilinen ensefalit, virüslerin ve bakterilerin merkezi sinir sistemini enfekte ettiği ve bunun sonucunda da beyin fonksiyonlarının bozulması ya da kaybı durumudur. En çok virüslerin neden olduğu bu rahatsızlık hijyen koşulları ve bağışıklık sistemi ile birebir bağlantılıdır. Memorial Diyarbakır Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Hüseyin Konca, beyin iltihabı ve bilinmeyenleri hakkında bilgiler verdi.

Beyin iltihabı (ensefalit) nedir?

Beyin iltihabı virüsler ve viral enfeksiyonlara bağlı olarak gelişmektedir. Bu durum çocukluk ve yaşlılık evrelerinde daha sık görülmekle birlikte, yaş aralığı fark etmeksizin bağışıklık sisteminin güçsüz olduğu her yaş aralığında görülebilmektedir. Bağışıklık sisteminin zayıf olması ve hijyen kurallarının göz ardı edilmesi, virüsler ve birçok patojen mikroorganizmanın solunum yolu ile sindirim sisteminin bütünlüğünü bozmasına, deriden ve idrar yolundan vücuda girip kan dolaşımı ve sinir sistemi üzerinden beyin dokusuna yerleşmesine neden olmaktadır. Güçsüz bir bağışıklık sistemi varsa virüs ve patojenler beyin dokusunda hızlıca çoğalarak beyin hücrelerini tahrip etmekte ve buna bağlı bazı hastalıklar gelişebilmektedir. Beyinde ciddi hasar oluşumuna neden olan beyin iltihabı, sinir sisteminin fonksiyonlarında hayati tehdit eden işlev bozukluğuna yol açmaktadır. Erken dönemde teşhis edilip, etkin bir tedavi uygulanmadığı takdirde ölümle neticelenebileceği gibi, kalıcı- ağır bedensel ve zihinsel fonksiyon kayıplarına yol açabilmektedir.

Beyin iltihabı belirtileri nelerdir?

Bebekler ve yetişkinlerde beyin iltihabı belirtileri farklılık göstermektedir. Bebeklerde emme isteğinde azalma, kafatasının yumuşak kısmında bulunan şişlik gelişimi, uykuya meyil, aşırı kusma, ateş, havale gibi belirtiler görülür. Erişkinlerde ise;

• Yüksek ateş
• Şiddetli baş ağrısı
• Ense ağrısı
• Kusma
• Bilinç bulanıklığı
• Hareketlerde yavaşlama
• Görme bozuklukları
• Bilinç kaybı
• İşitme problemleri
• Halsizlik
• Kas ve kemik ağrıları
• Felç gelişimi ile karşı karşıya kalınabilmektedir.

Beyin iltihabı neden olur? Risk faktörleri nelerdir?

Beyin iltihabı, birçok neden bağlı olarak gelişebilir, bu durumu kesin bir nedene bağlamak mümkün olmayacaktır. Başlıca viral hastalıklar, bakteriyel ve parazit hastalıklar olarak bilinen beyin iltihabı, en sık Herpes virüsü, kabakulak, kızamık, çocuk felci, suçiçeği,  ve hepatit yapan hastalıklarına yol açan virüslerin yanı sıra HIV, HPV ve kuduz virüsleri de ensefalit yani beyin iltihabına yol açan virüsler olarak tanımlanmaktadır. Beslenme yetersizliği, hijyen koşullarının kötü olması ve bağışıklık sisteminin zayıf olması, aşılanmamış veya yetersiz aşılanmış olmak beyin iltihabına neden olabilmektedir. Ciltte yara, kesik bulunması, yabani bir hayvan tarafından veya kedi ve köpek tarafından ısırılmış olunması belirgin risk faktörleri arasında bulunmaktadır. Böyle bir duruma maruz kalındığında derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurularak riskin azaltılması hayati önem arz etmektedir.

Beyin iltihabı tanısı nasıl konulur?

Kafa derisinde gelişen deri iltihaplanması ile beyin içi, beyin dokusunun iltihaplanması olan ensefalit sık sık birbirine karıştırılmaktadır. Beyin iltihabı tanısı için hasta veya hasta yakınından alınan detaylı bilgi sonrası nörolojik ve fiziksel muayene yapılmaktadır. Kesin tanı beyin dokusunun incelenmesi ile gerçekleşmektedir. Beyin MR görüntülemesi yapılarak, beyin nöronlarının fonksiyonlarını değerlendirmek için elektro ensefalit grafi (EGG) çekilmelidir. Enfeksiyona neden olan virüslerin tespiti için kan ve idrar tetkikleri yapılmaktadır. Hastalık ağır seyrediyorsa ve tedavi sürecinden sonuç alınamamışsa ileri inceleme için beyin biyopsisi yapılmaktadır.

Beyin iltihabı tedavisi mümkün müdür?

Tanı kesinleştikten sonra hızlıca etkin ve yeterli miktarda damar içi yoldan antiviral ilaçların verilmesi gerekmektedir. Bunun yanında hekim öngörüsü ile kusma, ateş, baş ağrısı için gerekli ilaçlar verilmektedir. İlaçların dışında bol sıvı tüketimi, iyi beslenme, yatak istirahati ve hijyen kurallarına önem gösterilmelidir.

Beyin iltihabı hakkında sık sorulan sorular

Beyin iltihabı ölüme neden olur mu?

Beyin iltihabı merkezi sinir sistemini yaygın olarak etkilediği için tanı ve tedavide geç kalındığında kalıcı hasarlara neden olabileceği gibi ölüme de yol açabilir.

Beyin iltihabı nasıl anlaşılır?

Klasik semptomlar olarak şiddetli baş ve ense ağrısı ile birlikte bulantı, kusma, yüksek ateş, titreme, şuur bulanıklığı, havale geçirme ve komaya girme şeklinde belirtiler ortaya çıkabilir.

Beyin iltihabının seyri nasıldır?

Hastalığın seyri kişiden kişiye göre farklılık göstermektedir. Erken tanı ve doğru tedavi planlaması ile hastalar kısa sürede sağlığına kavuşabilmekte. Ancak tam tersi bir durumda hayati risk de ortaya çıkabilir. Gecikmiş tedavi süreçlerinde kalıcı zihinsel ve fiziksel fonksiyon yetersizlikleri ile de karşılaşılabilmektedir.

Beyin iltihabı tedavisi ne kadar sürer?

İltihaplanan sinir hücrelerinin toparlanması, iltihabın şiddetine ve kişinin bağışıklık düzeyine göre farklılık gösterir. Fiziksel güç kaybı, denge kaybı, yürüyüş bozukluğu, gelişen hasarların fizik tedavi ve rehabilitasyon ile destek tedavilerinin sürdürülmesi gerekebilir.

Beyin iltihabı tekrarlar mı?

İyileştikten sonra erken dönemde hasta hijyen kurallarına dikkat etmez ise beyin iltihabının tekrarlama ihtimali artar. Kişi takip ve kontrollerini düzenli olarak sürdürmelidir.

Beyin iltihabı hasar bırakır mı?

Beyin iltihabında tedavi gecikmesinde beyin tutulumu yaygın ise hasar bırakma riski yükselir. Bu hasarlar; denge kaybı, kısmı felç hali, görme bozuklukları, konuşma bozukluğu ve öğrenme güçlüğü şeklinde olabilir.

Beyin iltihabı evde tedavi edilir mi?

Bu hastalığın evde tedavisi mümkün değildir. Hekim gözetiminde takip ve tedavi süreçlerinin başlatılarak doğru bir planlama ile devam edilmesi hayati önem arz eder.

Beyin iltihabı iyileşir mi?

Erken dönemde tanı ve tedavi sürecinin başlatıldığı vakalarda konforlu bir iyileşme mümkün olmaktadır.

Beyin iltihabı kan tahlilinde çıkar mı?

Virüslerin ve diğer mikroorganizmaların neden olduğu iltihaplanmalar, çeşitli kan ve idrar testlerinde ortaya çıkabilir.

Kuduz aşısı beyin iltihabı yapar mı?

Kuduz aşısı bilinenin aksine beyin iltihabını önler. Kuduz olan bir hayvan tarafından ısırılmak kuduz hastalığına yol açarak beyin iltihaplanmasına neden olabilir.

Beyin iltihabının bitkisel tedavisi mümkün müdür?

Bitkilerin bazı hastalıklarda iyileştirici gücü vardır ancak beyin iltihabı için kesinlikle tıbbi tedavi gereklidir. Bitkisel tedaviler yanlış veya kontrolsüz kullanımlarda çeşitli vücut işleyiş bozukluklarına ve zehirlenmelerine sebebiyet verebilir. Hekim önerisi ve kontrolü olmadan bitkisel ürünler kullanılmamalıdır.

Beyin iltihabına ne iyi gelir?

Beyin iltihabının iyileşmesini hızlandırmak için tıbbi müdahale ve tedavilere erken dönemde başlanması, uyku düzeni, kişisel hijyenin sağlanması, bol sıvı ve yeterli beslenmeye dikkat edilmesi gerekir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.