Atrofi Nedir? Atrofi Nedenleri ve Tedavisi

Atrofi, nörolojik koşullardan ya da kasların kullanılmamasından ortaya çıkarak dokularda küçülme meydana gelmesiyle görülür. Kas kütlesinde azalmanın yanında bir uzvun diğerinden daha küçük olması, uzuvlarda uyuşma, karıncalanma ve halsizlik gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Kasları kullanmamaktan kaynaklı olarak ortaya çıkan atrofi, egzersiz ve doğru diyetle birlikte tedavi edilebilir. Atrofi belirtileri çeşidine göre farklılıklar gösterir. Spinal musküler atrofisi (SMA) en sık duyulan çeşidi arasında yer alır.

Atrofi Nedir?

Körelme anlamına gelen atrofi, beslenme bozukluğu, iltihaplanma veya kasların kullanılmaması sonucu hücrenin, uzvun, organın ya da herhangi bir dokunun incelmesi, küçülmesi veya kaybıdır. Kasların zayıflaması durumunda kas kütlesinde ve kuvvetinde azalma görülür. Atrofi olduğundan kaslar normalden daha küçük görülür.

Genetik yatkınlık, yaş, fiziksel aktivite eksikliği gibi durumlar kasların fizyolojik olarak kullanılmamasına neden olarak atrofiyi ortaya çıkarır. Nörojenik atrofi ise sinir problemleri ve hastalıklar sebebiyle meydana gelir. 

Atrofi Neden Olur?

Atrofi, çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. Atrofiye sebep olan en yaygın faktörler şöyle sıralabilir:

• Hareketsizlik
• Sinirlerde Hasar
• Yetersiz Beslenme
• Hormonal Değişiklikler
• İlaçlar
• Yaş
• Genetik Faktörler

Hareketsizlik

Kasların, dokunun ya da organın düzenli olarak kullanılmaması ya da hareketsiz kalmasıyla birlikte atrofi görülebilir.

Sinirlerde Hasar

Sinir doku ve hücrelerinin hasar görmesi durumunda sinir atrofisi ortaya çıkabilir. Bunların yanında sinir sıkışması, iltihabı ve sinir hastalıklarında da meydana gelebilmektedir. 

Yetersiz Beslenme

Vücuda gerekli olan besin maddelerinin alınmaması, doku ve organların doğru şekilde çalışmasını engelleyebilmektedir. Yeterli miktarda vücutta yer almayan protein, vitamin ve mineral eksiklikleri, kas ve diğer dokuların atrofisine sebep olabilir.

Hormonal Değişiklikler

Hormonal değişik ve dengesizlikler, estrojen hormonunun azalmasına neden olarak dokularda atrofi oluşturur. Menopoz dönemi, hormonal ilaç tedavileri ya da hormonal hastalıklar bu tür değişikliklere sebep olabilir. 

İlaçlar

Bazı ilaç çeşitleri uzun süreli ve yanlış dozda kullanıldığında organların atrofisine sebep olabilir. Özellikle bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar ve kemoterapi ilaçları bu etkiye yaratır.

Yaş

Yaşlanmayla beraber hücre, doku ve organlarda doğal olarak atrofi yaşanabilir. Özellikle kas, kemik ve deri dokuları yaşlanmayla birlikte azalarak hücresel yenilenme yetenekleri kaybeder ve atrofi meydana gelir. 

Genetik Faktörler

Doğuştan gelen kalıtsal hastalıklar ya da genetik bozukluklar, hücre, doku ve organların normal gelişimini ve işlevini etkileyerek atrofiye yol açabilir.

Atrofi Belirtileri Nelerdir?

Atrofi belirtileri nedenine bağlı olarak değişir fakat yaygın ve genel olarak görülebilen atrofi belirtileri şunlardır;

• Dokularda küçülme
• Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük
• Bir kolun ya da bacağın diğerinden küçük olması
• Denge problemi
• Kemiklerde incelme ve zayıflama
• Doku ya da organ işlevlerinin azalması
• Hareket kısıtlılığı
• Deri inceliği ve deri elastikiyetinin kaybolması 
• Burunda kuruluk, tahriş ve hassasiyet
• Sindirim sorunları 
• Yutma ve konuşmada zorluk
• Hafıza kaybı

Atrofi Çeşitleri Nelerdir?

Atrofi en yaygın olarak kaslarda görülse de çok çeşitli bir hastalık türüdür. Kaslarda yaşanan körelme ve zayıflamanın yanında organlar, hücreler ve dokularda da gerileme görülür. Bundan dolayı atrofi doku, hücre ve organlarda şu türlere ayrılır:

Kas Atrofisi

Kas atrofisi, kasların kullanılmaması veya nörojenik koşullar nedeniyle kas kütlesinin incelmesi veya kaybıdır. Bu durum kas hücrelerinde bulunan protein sentezinin azalması ya daprotein yıkımının artması sonucu meydana gelir ve kaslarda lif sayısının azalmasına, lif çapının küçülüp kas gücünün kaybedilmesine sebep olur.

Spinal Musküler Atrofisi (SMA)

Spinal Musküler Atrofi (SMA), kas gücünün kaybına sebep olan ve sinir hücrelerini etkileyen ve kas gücünün kaybına neden olan genetik bir hastalıktır. SMA, omurilikte yer alan motor nöronları etkiler ve bu nöronların kaslara sinyal iletmesini engeller. Bu nedenle kasların zayıflamasına ve atrofiye sebep olur. Bunun yanında sinir hasarı, sinirde sıkışma, ve bazı nörolojik koşullar beyinde sinir atrofisineneden olabilir.

Vajinal Atrofi

Vajinal atrofi, vajina dokusunun zayıflamasıyla görülerek menopoz dönemi veya bazı diğer hormonal değişikliklerle ilişkili olarak ortaya çıkar. Bazı kadınlarda gebelik, doğum, emzirme, kanser tedavileri, yumurtalıkların alınması vajinal atrofiye sebep olabilir.

Mide Atrofisi (Atrofik Gastrit)

Mide atrofisi, midenin iç yüzeyinde mukozanın incelmesi veya hasar görmesi durumu olarak tanımlanır. Mide mukozasının fonksiyonlarını yerine getiremediği ve bu nedenle sindirim sürecinin etkilendiğinde mide atrofisimeydana gelir.

Testitiküler Atrofi

Testiküler atrofi, erkeklerde testis boyutunda ya da işlevinde azalma ve küçülme olarak tanımlanır. Erkek üreme sisteminin önemli bir parçası olan testislerde testiküler atrofi oluşması durumunda sperm üretimi ile cinsel hormon olan testosteronun salgılanmasında sorunlar oluşabilir. 

Sudeck Atrofisi

Sudeck atrofisi, bölgesel ağrı olarak meydana gelen sudecksendromu olarak da isimlendirilen bir durumdur. Genellikle kaza, travma ya da cerrahi müdahale sonrasında ortaya çıkarak ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı gibi belirtilerle karakterize edilir. 

Atrofik rinit

Atrofik rinit, burun bozukluğu olarak görülen burun mukozasının incelmesi ve burun içindeki dokuların azalmasıdır. Bu durum, burun mukozasının iltihaplanması ve dejenerasyonu sonucunda meydana gelir.

Atrofi çeşitleri, doku ya da organların normal boyutunun azalması ve küçülmesiyle karakterize olan durumlardır. Her bir çeşidinin farklı nedenleri, semptomları ve tedavi yöntemleri olabilmektedir. Tedavi için altta yatan nedenin belirlenip uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması sağlanır. 

Atrofi Nasıl Teşhis Edilir?

Atrofi teşhisi için uzman doktorun yapacağı fiziksel bir muayenenin ardından sağlık geçmişinize bakılarak çeşitli testler uygulanabilir. Kol ve bacaklara bakılarak kas kütleniz ölçülür. Atrofi teşhisi için şu yöntemlerden yararlanılabilir:

• Kan testi
• Kas ya da sinir biyopsisi
• Elektromiyografi (EMG)
• Sinir iletim çalışmaları
• Bilgisayarlı tomografi (BT) 
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR)

Atrofi Tedavisi Nasıl Olur?

Atrofi, altta yatan nedenlere bağlı olarak rehabilitasyon, fizyoterapi, konuşma terapisi ve ortoptik yöntemlerle tedavi edilebilir. Atrofiye sebep olan faktörlerin belirlenmesi ve tedavi yöntemlerinin buna yönelik uygulanması önemlidir. Atrofi tedavisi için en yaygın olarak kullanılan yöntemler şöyle sıralanır:

• Hormonal dengesizliklerin yol açtığı atrofi durumunda hormon replasman tedavisi
• Beslenme eksikliklerinden kaynaklı ise uygun bir beslenme programı veya takviyeler
• Kas atrofisinde düzenli fiziksel aktivite ve kas güçlendirme egzersizleri 
• Hareket kısıtlılığı veya zayıflık durumlarında fizyoterapi
• SMA gibi bazı kas hastalıklarında ya da sinir hasarında, spesifik ilaçlar
• Sinir sıkışması ya da kalıtsal bozukluklar durumlarında cerrahi uygulamalardan yararlanılabilir.

Atrofi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Atrofi nerelerde görülür?

Atrofi vücuttaki kasları ve kas gruplarını etkiler, tek bir kası etkileyebileceği gibi tüm kasları da hedef alabilir.

Atrofi kalıcı mıdır?

Atrofinin kalıcı olup olmadığı temelindeki kaynağın tedavisine göre değişiklik gösterir. Her atrofi çeşidi farklı sonuçlar gösterebilir.

Atrofi hangi yaş gruplarında daha yaygındır?

Atrofi her yaş grubundan kişilerde görülebilir ve farklı nedenlere bağlı olarak değişir. Özellikle spinal müsküler atrofi(SMA) gibi hastalıklar, erken yaşlarda atrofi semptomlarına yol açabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.