Akut Pankreatit Nedir? Akut Pankreatit Belirtileri Nelerdir?

Pankreatit pankreasın akut inflamatuar bir hastalığıdır. Akut pankreatit genellikle safra sorunları ya da çok fazla alkol tüketimi nedeniyle ani şekilde ortaya çıkan ve kısa süreyle pankreasın iltihaplanması durumudur. Pankreatit midenin en arka kısmında bulunur ve insülin, glukagon gibi hormonlarla kan şekerini düzenleyip, gıdaların sindirilmesinde görev alır. Bazı akut pankreatit vakalarında ise trigliserit yüksekliği, kalsiyum değerinin yükselmesi ve genetik anomali gibi durumlar öne çıkar. En yaygın klinik belirtisi şiddetli karın ağrısı olan akut pankreatit, yüksek ateş, nefes alışverişinin hızlanması, mide bulantısı ve kusma gibi semptomlar da gösterebilir. Genellikle 1 hafta içinde safra kesesi taşlarını iyileştirecek diyet listesi ve alkol tüketiminin azaltılmasıyla akut pankreatit şikayetleri azalır.

Akut Pankreatit Nedir?

Akut pankreatit, midenin arkasında yer alan ve sindirime yardımcı küçük bir organ olan pankreasın safra kesesi taşı ve alkol kullanımına bağlı olarak kısa süre içinde ani bir şekilde iltihaplanıp şiştiği durumdur. Kronik pankreatite göre daha kısa süreli ve ani bir durum olan akut pankreatit genellike 1 hafta içinde kendi kendine iyileşir. Ancak şiddetli akut pankreatitli bazı kişilerde daha ciddi komplikasyonlar gelişebilir ve pankreasta işlev bozukluğuna sebebiyet verebilir.

Karnın ortasında şiddetli ağrı ve 38 dereceden fazla ateş gibi belirtilerle ortaya çıkan akut pankreatit ayrıca mide bulantısı, kusma şiddetli ağrı gibi semptomlar da ortaya çıkarabilir. 

Genellikle safra taşları ve aşırı alkol kullanımına bağlı meydana gelen akut pankreatinin nedeni bazı vakalarda belirlenemez. İçilen alkol miktarını azaltarak ve safra taşı olasılığını azaltacak şekilde diyet listesi belirleyerek akut pankreatit riskini azaltabilirsiniz.

Akut Pankreatit Belirtileri Nelerdir?

Karnın ortasında oluşan ani, şiddetli, kuşak tarzında sırta yayılan karın ağrısı akut pankreatinin en belirgin ve yaygın görülen semptomudur. Karın ağrısının yanında nabzın hızlanması, mide bulantısı ve kusma da akut pankreatitin belirtilerindendir.

Akut pankreatit ağrısı şiddetlidir. Bazen öksürme, şiddetli hareketler ve derin nefes alma ağrıyı kötüleştirebilir. Dik oturmak ve öne eğilmek biraz rahatlama sağlayabilir. Bazı kişilerde, özellikle alkol kullanımı nedeniyle akut pankreatit gelişenlerde, hiçbir zaman orta ila şiddetli ağrı dışında herhangi bir semptom gelişmeyebilir. Bazı hastalarda nabız hızı da yükselebilir.

Akut pankreatit genel olarak şu belirtilerle ortaya çıkar:

• Şiddetli karın ağrısı
• 38 derecenin üstünde ateş
• Nefes alışverişinin hızlanması
• Mide bulantısı
• Kusma
• Tuvalete çıkmakta zorlanma
• Gözlerde sararma
• Dışkı renginde değişim

Akut Pankreatit Neden Olur?

Akut pankreatitin en yaygın nedeni safra kesesi taşı olup, sık olarak görülen diğer nedeni de aşırı alkol tüketimidir. Diğer akut pankreatit nedenleri trigliserit yüksekliği, kandaki yüksek kalsiyum değeri, ilaç etkisi, otoimmun (vücudun bağışıklık sisteminin pankreas ile iyi geçinememesi), herediter/genetik ve anatomik anomalilerdir. %10-30 hastada ise bir sebep bulunamaz (idiopatik); bu hastaların yaklaşık %80’inde mikro safra taşlarının neden olduğu düşünülmektedir.

Akut pankreatit nedenleri şu şekildedir:

• Safra kesesi taşı
• Aşırı alkol tüketimi
• Trigliserit yüksekliği
• Kalsiyum değerlerinin yükselmesi
• Kullanılan ilaçların etkisi
• Genetik anomaliler

Akut Pankreatit Nasıl Teşhis Edilir?

Akut pankreatit teşhisi için öncelikle hastadan tıbbi öykü alınır ve hastanın fiziki muayenesi yapılır. Daha sonrasında kan örneği alınarak pankreas, karaciğer ve böbrek fonksiyonları ile ilgili tetkikler yapılır. Bilgisayarlı Tomografi ve/veya MR tetkiki yapılır. Pankreas kanalında ve safra yolu kanalında iltihaplanma ile tıkanıklık olup olmadığının belirlenmesi için endoskopik ultrason gündeme gelebilir. Tüm bu sonuçlara göre akut pankreatit teşhisi konulur.

Akut Pankreatit Nasıl Tedavi Edilir?

Her hasta hastanede gözetim altında kalmalıdır. Rutin olarak ağrı tedavisi uygulanır ve vücut sıvılarının dengelenmesi sağlanır. Şiddetli akut pankreatit (nekrotizan pankreatit) söz konusuysa hasta yoğun bakım ünitesine yatırılabilir. Bazı kişilerde böbrek ve akciğer fonksiyonları bozulabilir. Ağır bir durumda ameliyat da gerekebilmektedir. Pankreatite sebep olan hastalıklar da tedavi edilir. Bu noktada da eğer sorun safra kesesi taşından kaynaklanırsa safra kesesi ameliyatı yapılabilir. Eğer soruna ilaçlar neden oluyorsa ilaçlar değiştirilir. Sorun alkol tüketimine bağlıysa, alkolü bırakmaya yönelik yaklaşımlar önerilebilir.

Akut Pankreatit Hakkında Sık Sorulan Sorular

Akut pankreatit tanı kriterleri nelerdir?

Hasta tipik bir karın ağrısı ile gelmişse serum amilaz ve lipaz üst sınırın 3-5 kat fazlası çıkarsa tanı konulur. Bu noktada şüphe devreye girerse BT ve MR’dan yararlanılır. Serum amilaz, pankreas tarafından sentezlenen bir enzimdir. Lipaz da yiyecek ve içeceklerden alınan yağların vücutta kullanılır hale getiren bir enzimdir. Genelde, serum amilaz akut pankreatit geliştikten birkaç saat içinde yükselir. Lipaz da daha sonra yükselir. Ancak bu değerlerin yükselmesi sadece pankreatite bağlı olmayabilir. Apandisit, kolesistit, peptik ülser gibi hastalıklar nedeniyle de yükselebileceği için kesin tanı BT ve MR’dan konulur. Bazen kronik pankreatitte bu enzimler yükselmeyebilir, hiperlipidemi durumunda amilaz tespiti güçleşebilir. Karaciğer fonksiyonları da normal çıkabilir. O nedenle görüntüleme yöntemleri bu konuda tam destek olur.

Akut pankreatit iyileşme süreci nasıl olur?

Akut pankreatit bazı kişilerde birkaç gün içinde iyileşirken, ağır tablolarda birkaç ayda iyileşebilmektedir. Akut pankreatit bakım planı hekimlerce belirlenir. Bu süreçte hastaya sıvı desteği uygulanır. Yangılı süreçte oral beslenme kesilerek, damardan beslenme uygulanabilir. Ağrı kesiciler başlanır. Bulantı ve kusmayı önleyici ilaçlar uygulanır. Bazı durumlarda antibiyotik de kullanılır. Ağrı geçtiğinde oral gıdalara başlanabilir.

Akut pankreatit komplikasyonları ve tedavisi nelerdir?

Pankreatit, pek çok ciddi komplikasyona neden olabilmektedir. Bazı kişilerde böbrek yetmezliğine neden olabilir ve bunun sonucu hasta diyaliz tedavisi görebilir. Bunun yanında akut pankreatit, akciğer fonksiyonlarını etkileyerek kandaki oksijen seviyesinin düşmesine neden olabilir. Bu da bir tedavi gerektirir. Akut pankreatit, vücudu enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirir. Pankreasta sıvı birikimine neden olursa bu iç kanamaya sebep olabilir. Hem akut hem de kronik pankreatit, pankreasınızın, besinleri parçalayan enzimleri az üretilmesine neden olabilir. Bu da yetersiz beslenmeye, kilo kaybına yol açar. Bazen diyabete de sebep olur. Kronik pankreatit pankreas kanserine de neden olabilmektedir.

Akut pankreatit diyeti var mıdır?

Akut pankreatit geçiren hastalarda damardan beslenmeye geçilebilir. Eğer bu beslenme tolere edilebilirse, ağızdan sıvı diyeti yapılabilir. Akut pankreatit beslenme süreci önemlidir. Akut pankreatit diyet listesi beslenme ve diyet uzmanları tarafından desteklenmelidir. Öncelikle beslenmede yağ oranı az olmaktadır. Protein normal seviyede alınırken, kişiye göre karbonhidrat alımı düzenlenir. Öğün sayısı artırılırken, kusma ve bulantıya neden olacak besinler tercih edilmemektedir. Yumurta, yağlı yiyecekler, hamur işleri, hamur tatlıları, kaymak, krema, çikolata, tahin, işlenmiş etler, yağlı kuruyemişler, sakatatlar, gaz yapan besinler, baharatlar tüketilmemelidir. Akut pankreatit sonrası beslenme de diyetisyence düzenlenebilir.

Akut pankreatit skorlama nedir?

Akut pankreatitli hastalarda hekimler çeşitli değişkenler puanlanarak hastalığın nasıl seyredeceği hakkında bir tahmin yapılmaya çalışmaktadır. Bunun için çeşitli skorlama sistemleri geliştirilmiştir.

 Akut pankreatit ve kronik pankreatitin farkı nedir?

Akut pankreatitte iltihap kısa sürelidir. Ancak kronik pankreatitte inflamasyon sürekli vardır ve ilerler. Kronik pankreatitin geri dönüşü olmaz, pankreasta fibroz gelişir.

Kronik pankreatitte farklı olarak neler yapılır?

Kronik pankreatit de tedavi gerektirir. Ağrı yönetimi, beslenme düzeni, enzim takviyeleri yapılabilir.

Biliyer pankreatit nedir?

Safra çamuru/taşı nedeniyle oluşan akut pankreatite biliyer pankreatit de denilmektedir.

Nekrotizan pankreatit nedir?

Bu da akut pankreatitin bir alt tipidir. Pankreasta doku kaybı ile giden, çok ciddi seyreden ve hayatı tehdit edebilecek bir pankreatit türüdür.

Safra taşları pankreatite neden olur mu?

Safra taşları pankreatitin çok yaygın bir nedenidir. Safra kesesinde oluşan safra taşları, safra kanalına düşüp o kısmı tıkayabilir. Bu da pankreas kanalının ince bağırsağa açılan kısmını tıkayabilir. Böylece safra ve pankreas salgıları ince bağırsağa akamaz, tıkanmaya bağlı sarılık ve pankreatite sebep olur.

Akut pankreatit sonrasında ne yapılmalı?

Hastane yatışından sonra iyileşmeye devam etmek için alkol alınmaması, sigara içiliyorsa bırakılması, daha az yağlı beslenilmesi ve bol su içilmesi önem taşımaktadır. Genelde alternatif yöntemler pankreatiti tedavi etmez ama bazı yöntemler ağrıyla başa çıkılmasını sağlar. Meditasyon, gevşeme egzersizleri, yoga ağrı ile başa çıkılmasına yardım eder.

Pankreatit hastalığıyla kim ilgilenir?

Pankreatit için bu konuda uzmanlaşmış gastroenteroloji bölümü hekimlerine gidilmelidir.

Şiddetli pankreatit riskini kimler taşıyabilir?

70 yaş üstündekiler, obeziteye sahip olanlar, günde 2 kadehten daha fazla alkollü içecek içenler, sigara içenler, ailesinde pankreatit öyküsü olanlarda şiddetli pankreatit geçirme riski daha yüksektir.

Pankreas nekrozu nedir?

Bazen şiddetli akut panktreatit gelişen kişilerde pankreas dokusunun bir kısmı ölür, nekroza uğrar (nekrotizan pankreatit). Bu durumda pankreas enfekte olabilir. Bu da organ yetmezliğine neden olur. Bu durumda ölü dokunun çıkarılması için ameliyat ve antibiyotik tedavisi yapılır. Bu durum ciddi bir komplikasyondur, hayati tehlike oluşturabilmektedir.

Akut pankreatit tekrarlayabilir mi?

Akut pankreatit tek bir sefer olabileceği gibi altta yatan bir sebep varsa bu sebep düzeltilmezse tekrarlayabilir. Bu nedenle altta yatan sebep safra taşıysa ameliyatla safra kesesi alınır. Alkol kullanılıyorsa alkol bırakılmalıdır. Bazen yüksek kan yağları seviyeleri pankreatite sebep olabileceğinden bunun ilaçla tedavi edilmesi gerekir.

ERCP pankreatitte kullanılır mı?

Safra kalında taşa bağlı tıkanma nedeniyle biliyer pankreatit söz konusu olduğunda ERCP ile safra kalındaki taşların çıkarılması tedavinin bir parçasıdır.