Yükleniyor
İlk olarak 1974 yılında Herbert Freudenberger tarafından tanımlanan tükenmişlik sendromu, beklentiyi karşılamayan mesleki faaliyetin neden olduğu uzun süreli veya tekrarlayan iş stresi sonucu, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı isteğinin azaldığı psikolojik bir sorundur. Dünya Sağlık Örgütü tükenmişlik sendromunu, "başarılı bir şekilde yönetilemeyen ve kronikleşen işyeri stresinin bir sonucudur" ifadeleriyle tanımlamaktadır.
Tükenmişlik sendromu, kişinin iş veya sosyal hayatıyla ilgili yaşadığı stres ve baskının kontrolden çıkması sonucunda enerjisinin düştüğü, duygusal olarak bu süreci yönetemediği ve yıprandığı bir durumdur. Tükenmişlik sendromuna yakalanan kişi, işini sevmediğinde, yapılan işten tatmin olmadığı durumlarda ve sosyal hayatındaki ilişkilerde sorun yaşadığında tükenmişlik sendromu yaşayarak ciddi bir buhran dönemine girebilir.
Kişi hayatın yoğun hengamesi ve koşuşturması içinde nefes almayı, geri çekilmeyi ve dinlenmeyi unutabilir. Bu süreçte kendi psikolojisine ve duygularına zaman ayırmayan kişi zamanla duygusal bir çöküş yaşar ve tükenir. Psikolojik olarak bu çöküş tükenmişlik sendromuna yol açar.
Tükenmişlik sendromunun gözle görülür en yaygın belirtileri arasında kişinin bitkin hissetmesi, günlük hayattaki işlerini yapamayacak hale gelmesi, duyarsızlaşması, gergin hissetmesi, uykularının bozulması ve zamanla grip gibi hastalıklara karşı savunmasız kalması yer alır.
Tükenmişlik sendromu belirtileri, içinde bulunan durumun hangi aşamada olduğuna göre değişiklik gösterebilir.
En önemli ve gözle görülür tükenmişlik sendromu belirtileri şöyledir:
Bu duygu vücuda hem yorgunluk hem de fiziksel olarak yansıyabilir. Sahip olunan enerji zamanla tükenerek azalmaktadır.
Bu duyguyla birlikte uyuşma hissi oluşmaktadır. İnsanlarla iletişim kurmaktan kaçınarak kayıtsızlık hissi yoğunlaşmaktadır.
Maruz kalınan stresten ötürü zamanla iş yapamayacak duruma gelindiğinde kişisel başarıda azalma meydana gelmektedir. Daha önce keyifle yapılan bir iş artık keyifli gelmemeye başlayarak yaratıcılığın ve konsantrasyonun kaybolmasına neden olabilmektedir.
Tükenmişlik sendromu belirtileri fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Yoğun stres ve baskı altında çalışmak, mobbinge uğramak, işlerin acil bir şekilde yapılmasının istenmesi sonucu oluşan gerginlik ve kaygı, rekabet odaklı bir çalışma ortamı ve sosyal hayattaki ilişkilerde yaşanan sorunlar tükenmişlik sendromuna yol açan faktörler arasında gösterilir.
Günlük hayatta ortaya çıkan yüksek stres her zaman tükenmişlik sendromuna yol açmayabilir. Stres iyi yönetildiğinde tükenmişlik sendromunun yarattığı yan etkiler ortaya çıkmamaktadır. Fakat bazı kişiler ve meslek çalışanları diğer çalışanlara oranla daha yüksek stres ve baskı altındadır. Ağır iş yükleri bazı bireyleri tükenmişlik sendromu yaşamasına sebep olabilir.
Tükenmişlik sendromunun nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Özellikle gün içerisinde işlerini yapmak için zaman baskısına maruz kalan kişilerin tükenmişlik sendromu yaşama olasılıkları yüksek olmaktadır.
Yöneticinin çalışanlar üzerinde oluşturduğu destek kişinin strese maruz kalmasını önleyerek psikolojik bir tampon görevi görmektedir. Yöneticiler tarafından desteklendiğini hisseden çalışanların tükenmişlik sendromu yaşama olasılıkları düşük olmaktadır. Bunun yanında işyerinde yöneticisi tarafından mobbinge uğrayan kişilerde de tükenmiş sendromuna yakalanma riski artar.
Çalışanlar işlerini yaparken kendilerinden ne beklendiğini bilerek hareket etmektedir. Bu beklentiler sıklaştığında ve net olmadığı durumlarda çalışanın tükenmişlik sendromuna girmesi olası olarak görülmektedir.
Kişinin gün içerisindeki iş yükü yönetilemez hissedildiğinde umutsuzluk duygusu ortaya çıkabilir. Bu durum hızlı bir şekilde ilerleyerek tükenmişlik sendromuna yol açabilir.
Kişinin en çok vakit geçirdiği alan olan iş yerinde haksız muameleye maruz kalması yüksek düzeyde tükenmişlik sendromu yaşamasına neden olabilmektedir. Haksız muamele, kişi kayırma, iş arkadaşından kötü muamele görmek gibi durumları içermektedir.
Tükenmişlik sendromu teşhisine yönelik oluşturulan anketler bulunmaktadır. Fakat bu anketlerin tükenmişliği ölçerek diğer hastalıklardan ayırt edip edemeyeceği net değildir. Tükenmişliğin sonucunda oluşan belirtiler genellikle depresyon, anksiyete bozukluğu ve kronik yorgunluk sendromundan da görülebilmektedir. Bu sebeple öncelikle uzman doktora görünmek faydalı olacaktır.
Tükenmişlik sendromundan kurtulmak için öncelikle hayattaki önceliklerinizi belirlemeniz gerekir. Önem verdiğiniz etkinliklere mümkün olduğunca zaman ayırın, her akşam aileniz veya sevdiklerinizle vakit geçirin. Onlarla zaman geçirerek asıl yapmak istediğiniz şeyi yapmanın verdiği doyum, huzursuzluk ve kızgınlığı azaltır.
Tükenmişlik sendromundan kurtulmak için şu reçeteyi hayatınıza uygulayın:
Tükenmişlik sendromu, kişinin iş ortamı veya sosyal hayatta yaşadığı sorunların neticesinde umutsuzluğa kapıldığı, bitkin hissettiği ve yıpranıp tükendiği psikolojik bir durumdur.
Tükenmişlik sendromunda bulunan aşırı yorgunluk, duyarsızlaşma, kişisel başarıda azalma gibi belirtiler depresyonda da ortaya çıkmaktadır. Belirtilerin benzerliğinden dolayı bazı kişiler depresyona sahip oldukları halde tükenmişlik sendromu tanısı konulabilmektedir. Bu durum yanlış tedaviye yol açarak depresyonda olan kişinin daha da kötüleşmesi gibi durumlara sebep olabilir.
Tükenmişlik sendromunu ayırt etmek için bazı spesifik özelliklere bakmak gerekir. Tükenmişlik sendromunun birçoğu kişinin çalıştığı iş ile ilgili olmaktadır. Depresyonda ise olumsuz düşünce ve duygular sadece iş ile ilgili değil tüm hayattan kaynaklıdır. Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler her zaman depresyona girmeyebilir fakat riski artmaktadır.
Tükenmişlik sendromu yaygın olarak yoğun iş temposunda çalışanlarda ve buna bağlı olarak stres ve kaygı düzeyi yüksek olan kişilerde daha sık görülür.
Tükenmişlik sendromunun zaman içinde ilerlediği durumlarda depresyon, panik atak, diyabet ve kalp hastalığı gibi hem psikolojik hem de fiziksel hastalıklar ortaya çıkabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 25 Mayıs 2024
Yayınlanma Tarihi: 21 Mayıs 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
