Yatak Yarası (Bası Yarası) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yatak Yarası (Bası Yarası) Nedir?

Bası yarası olarak da isimlendirilen yatak yarası, uzun süre yatağa veya sabit bir yere bağımlı kalmanın sonucunda cilt ve deri altı dokularda meydana gelen yaralara denir. Özellikle kemik çıkıntılarının bulunduğu bölgelerde oluşur. Çıkıntıların deriye basınç uygulaması sonucu yatak yaraları (bası yarası) oluşur. Enfeksiyon kapan bir yara daha geç iyileşir bu nedenle yatak yaralarının enfeksiyon kapmaması yaranın erken iyileşmesi açısından önemlidir. 

Yatalak Hastalarda Yatak Yarası Nasıl Oluşur?

Halk arasında bası yarası olarak bilinen ve hastanın günlük hayatta yapabileceği en küçük bir hareketi bile zorlaştıran yatak yaralarının en önemli sebebi basınçtır. Yatalak hastalarda yatak yarası sürekli yatmaya bağlı olarak, dokular basınç altında kalır ve hastada bası yarası oluşması riski oluşur. Yatak ya da sandalyeye bağımlı olmak ve uzun süre aynı pozisyonda kalmak yatak yaralarının oluşmasının nedenleridir. 

Yatak Yarası Kaç Günde Oluşur?

Genellikle yavaş yavaş gelişen yatak yaralarının oluşması için 2 saat bile yeterli olabilmektedir. Bu süre içerisinde kişide bir baskı oluşursa ve önlenmezse yara kısa sürede ilerler ve çok ciddi boyutlara ulaşabilir. 

Bası Yarası En Çok Nerede Olur?

Bası yarası, hastanın yattığı pozisyona göre özellikle kemik çıkıntılarının olduğu bölgelerde daha çok görülür. Sırtüstü pozisyon alan bir hastada kürek kemikleri üzerinde, dirseklerde, kalçada ve kuyruk sokumunda bası yarası görülebilir. Yan yatan kişide ise kulaklarda, dizlerde, kalçada, ayak bileklerinde bası yarası oluşabilir. 

Yatak Yarası Evreleri Nelerdir?

Yatak yarası belirli etkenlere bağlı olarak evrelere ayrılır. Evrelere ayrılmasında yaranın boyutu, yeri ve görünümü etkilidir. Yatak yarası evreleri şu şekilde sıralanabilir:

• Evre 1: Hastalığın ilk evresi olan bu aşamada, baskıya uğrayan dokuda kızarıklık oluşmaya başlar. Henüz yara oluşmamıştır fakat kızarıklık vardır. Eğer erken önlem alınabilirse kızarıklık kendiliğinden iyileşip ortadan kalkabilir. Önlem alınmadığı takdirde kızarıklık ileri boyuta ulaşır. 
• Evre 2: İkinci evrede ise doku bütünlüğünde bozulma oluşmuştur. Yara yüzeyseldir fakat enfeksiyondan ciddi bir şekilde korunmalıdır.
• Evre 3: Üçüncü evrede yara bütün deri katmanlarını kapsamaya başlar. Basıyı ortadan kaldırmak için tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanmalıdır. 
• Evre 4: Dördüncü evrede tüm doku katmanları doku kaybına uğramıştır. Cerrahi tedavi, debridman (yaranın çıkarılması) gibi tedavi yöntemlerine başvurulmalıdır. Bu evrede yaradaki baskı giderilmiş olsa bile tedavi çok hassas bir noktadadır ve tedavi süresi olabildiğince zahmetli ve uzundur. 

Bası yarası evreleri, hastanın her açıdan düzenli olarak takip edilmesi ve yaraların bir an önce iyileşmesi açısından oldukça önemli ve ihmal edilmemesi gereken süreçlerdir. 

Yatak Yarası Nasıl Geçer? 

Yatak yarasının geçmesi için iyileşme süresinde sağlıklı ve dengeli beslenmek, özellikle A, C vitaminleri ve çinko takviyesi almak oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra yaraya düzenli bir şekilde pansuman yapılması enfeksiyon riskini azaltır ve yaranın daha çabuk iyileşmesini sağlar. Uygun bir yara bakımı yapıldığında iyileşme de çok daha hızlı gerçekleşir. 

Yatak Yarası Pansumanı Nasıl Yapılmalıdır?

Yatak yarası bakımı yaparken en önemli nokta hastaya doğru bir şekilde pansuman uygulamaktır. Yatak yaralarının tedavisinde düzenli ve doğru bir şekilde pansuman yapmak için öncelikle yaranın etrafı iyice temizlenmelidir. Hijyen sağlandıktan sonra yarayı iyileştirmeye yönelik bir pansuman malzemesi tercih edilmelidir. Daha sonra gazlı bez ile uygulanmalı ve sık sık değiştirilmelidir. Pansuman yapılırken olabildiğince nazik ve dikkatli olunmalı ve yara üzerine çok baskı yapılmamalı. Pansuman yaranın büyüklüğüne ve durumuna göre günde 1-2 kez uygulanabilir. İyileşme sürecini hızlandırmak için özel tasarlanmış bandajlar kullanılabilir. Pansuman yapmak için gerekli olan malzemeler ise şunlardır:

• Steril Eldiven: El hijyeni pansuman yaparken çok önemlidir. Steril eldiven, pansuman sırasında ellerin korunmasını sağlar. 
• Pansuman Bezi: Yaranın üzerini kapatmak için kullanılır. 
• Pansuman Bandı: Gazlı bezleri sabitlemek için kullanılır. 
• Steril Gazlı Bez: Yaranın temiz kalmasını sağlar. 
• Steril Sıvı: Yaranın temizliği için kullanılır. Doktorun önerdiği bir solüsyon kullanılabilir. 

Yatak Yarası Vakum Tedavisi

Yatak yaralarının tedavisinde sıkça kullanılan bir yöntem olan vakum tedavisi, iyileşme sürecini hızlandırmayı hedefleyen bir tedavi yöntemidir. Tedavi süresi yaranın boyutuna ve şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu tedavi yönteminde yaranın üzerine bir vakum pompası, özel bir örtü ve drenaj tüpleri yerleştirilir. Tüpler, yaranın içerisinde biriken sıvıları çekmek için kullanılır. Bu sayede enfeksiyon riski azalmış olur. Kullanılan özel örtü ise basınç oluşturulan bölgeden sızma oluşmasını engeller. 

Yatak Yarası Önlemek İçin Ne Yapılmalı?

Yatalak hastalarda öncelikli olarak yatak yarasının oluşmasını engellemek oldukça önemlidir. Bası yarasını önlemek için şunlar yapılabilir:

• Kan dolaşımını sağlamak amacıyla hastaya havalı yatak alınmalı.
• Düzenli olarak cilt kontrolü yapılmalı. 
• Nem, enfeksiyon riskini arttırdığı için cildin ıslak kalmamasına dikkat edilmeli. 
• Hastanın pozisyonu en az iki saatte bir değiştirilmeli. Yer değişiminin sağlanması basınç oluşmasını önlemeye yarar. 
• Yatak yarası düzenli bir şekilde pansuman edilmeli ve olabildiğince temiz tutulmalıdır. 
• Yatak yaralarının durumunu kontrol etmek ve yaraların ilerlememesi için düzenli olarak doktor kontrollerine gidilmeli. 

Yatak Yarası (Bası Yarası) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Yatak yarası tehlikeli midir?

Yatak yarası, erken müdahale edilmediği ve doğru tedavi uygulanmadığı zaman ölüm gibi çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Özellikle diyabet hastalığı, şişmanlık, kalp rahatsızlıkları ve ileri yaş vücutta yara oluşmasına hızla zemin hazırlar. Bu tip hastalıklarla birlikte yatak yarası daha tehlikeli hale gelebilir. Gerekli müdahaleler yapılmazsa yatak yaraları ilerleyen süreçlerde uzuv kaybına da sebep olabilir. Bu nedenle hastanın bakımını yapan kişinin alanında uzman olması gerekir. Bununla birlikte hastanın düzenli olarak uzman hekim kontrolünden geçmesi daha sağlıklıdır.

Yatak yarası olan hasta banyo yapabilir mi?

Bası yarası olan bir hasta hareket edebilecek durumda ise yardım alarak banyo yapabilir. Tekerlekli sandalye kullanmak hem hastaya hem de banyo yaptıracak kişiye kolaylık sağlayabilir. Ancak hasta hareket etmekte zorlanıyorsa sabunlu temizlik süngerleri ile yatak banyosu yaptırılabilir.

Kantaron yağı yatak yaralarına iyi gelir mi?

Antioksidan açısından oldukça zengin olan kantaron yağı, yaraların hızlı bir şekilde iyileşmesine yardımcı olmasıyla bilinen doğal içerikli bir yağdır. Günümüzde bitkisel tedavilerde kullanılan kantaron yağı, yatak yaralarına da iyi gelmesiyle bilinir. Fakat yatak yaralarının tedavisinde kullanmadan önce mutlaka alanında uzman olan bir doktora başvurulmalıdır. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.