Yara izi nedir? Yara izi nasıl geçer?

Yara izi nedir?

Cildin üst tabakasının herhangi bir nedenle yok olmasıdır. Özellikle görünür bölgede olan bir yerde ise yara izi kişiyi çok rahatsız eden bir durumdur. Yara izi travma, cerrahi, düşme, kesme, yanma gibi etkenlere bağlı oluşur. Cerrahilerde mutlaka kesilen her yerde iz kalır ancak ameliyatlarda bu izler saklamaya ya da en aza indirilmeye çalışılır. Aslında tamamen yok edilemez ancak görünürlüğü azaltılır, fark edilmeyebilir. 

Yara izinin sebepleri nelerdir?

Yara izleri, vücutta oluşan yaraların iyileşme sürecinin bir parçası olarak bilinmektedir. Aynı zamanda bağışıklık sisteminin cildi mikroplardan ve diğer zararlı maddelerden koruduğu bir bariyerdir. Cilt hasar gördüğünde, vücut kendi kendini iyileştirmek için kolajenden yapılmış yeni bir doku oluşturmaktadır. Kolajen, cildi iyileştirmek ve eklemlerin korunmasında önemli bir rol oynar. Enfeksiyondan korunmak için cildi onarır ve açık alanları kapatarak yeni doku oluşumunda etkili olur.

Yara izlerinin neden olduğu sorunlar nelerdir?

Çoğu yara izleri zamanla yok olur ve uzun süreli sağlık sorunlarına neden olmamaktadır. Bir yara izinin nasıl değiştiği, konumuna, boyutuna ve türüne bağlı olarak değişmektedir. Bir yara izi zamanla silikleşebilir  ama tamamen kaybolmaz. Bazı yara izleri aylar veya yıllar sonra sorunlara neden olabilir. Ağrılı veya kaşıntılı hale gelebilir.

Yara izi zamanla yok olur mu?

Yara izleri, geçmişte oluşan yaralanma, ameliyat veya diğer sebeplerden dolayı oluşabilir. Tamamen yok olması istense de yara dokusu, çevre dokulardan farklı olduğu için kalıcı olabilmektedir.

Hangi yaraların izi kalır?

Birçok yara izi tedavisi olmaksızın kendi kendine kaybolur fakat iz bırakabilmektedir. Bununla birlikte, keloidler (doku onarımının devam edip büyümesi) ve akne izleri kaybolmayabilir. Yaşlandıkça, cildiniz sıkılığını kaybettiği için sivilce sebebiyle oluşan yara izleri daha belirgin hale gelir.

Belirgin yara izlerinde ne yapılır? Yara izi nasıl geçer?

Belirgin iz durumlarında özellikle kaza ve travmalardan sonra yüzde kollarda kalan izler maalesef tamamen geçirilemez. Bunları azaltmak mümkündür. Bazı çok kötü izlerde cerrahi müdahale yapılarak en azından yaranın kalınlığı, genişliği azaltılmaya, daha ince bir hale getirilmeye çalışılır. 

Mevcut izlerde bir ilerleme olmuyorsa yapılacak işlem erken dönemde silikon baskıdır.  Silikon yapraklarla yara izinin üzerine basılarak yaranın kabarması, daha düzgün iyileşmesi sağlanır. Bu yöntem ancak erken etkilidir. 

Yine erken dönemde bir takım iz kremlerine başvurulur.

Olgunlaşmış yara izlerinde lazer tedavisi fayda sağlar. Lazerle birkaç seans yara izi görüntüsü azaltılabilir. Bazı yara izlerinin altına PRP yapılabilir. Eğer iz çökükse izin altına yağ enjeksiyonu yapılabilir.

Yine rahatsız edici izlerde dermabrazyon peeling denilen işlemler tercih edilebilir. Bunlar mekanik olarak o bölgeyi tıraşlayarak yaranın alttan daha iyi iyileşmesini sağlar ya da kimyasal birtakım maddelerle aynı zımparada tıraşlıyormuş gibi hafif kontrollü yanıklar oluşturarak üstteki kötü dokuyu atıp daha iyi iyileşme göstermesini amaçlar.

Yanıklar da yara izi olarak tanımlanır.  Tüm yara ve yanıklar akut dönemde tedavi edilmesi gerekir. Tedavi yanığın derecesine göre belirlenir. Yanığa yönelik antibiyotikli kremlerin yanında leke ve iz tedavisini giderecek iz kremler eklenir. 

Yara izi tedavisinde en çok hangi yönteme başvurulur? Yara izi nasıl geçer?

Pratikte en çok uygulanan lazer ve zımpara işlemleri yani mekanik olarak o bölgeyi aşındırma uygulanır. Bunlarla birlikte PRP yapılabilir. Erken dönemde silikon ve iz kremleri fayda sağlar. Ancak oluşmuş bir yarayı yok etmek maalesef mümkün değildir. Cerrahi her zaman çözüm olmaz. Zaten kesilmeyle ya da çarpma, ezilme ile oluşan bir yarayı yine aynı şekilde keserek iyileştirmek aslında mantıksızdır. Sadece bazı geniş izlerde daraltmak mümkündür. 

Yara izi tedavisinden sonra izin tekrar belirginleşmesi mümkün mü?

Yara izi tedavisi bittikten, yara izi giderildikten sonra iz yeniden belirginleşmez. 

Keloid nedir?

Yara iyileşirken doku onarımı olur. İyileşme tamamlandığında ise doku onarımı durur.  Ancak keloidde bunun tam tersi gerçekleşir. İyileşme bittikten sonra doku onarımı devam eder bu yüzden iyileşen yara büyümeye başlar. Keloid karnabahar gibi yaranın sınırlanın dışına çıkar. 

Bu çok rahatsız edici genetik bir durumdur ve müdahale edilecek bir durum söz konusu değildir. Ameliyat izlerinden sonra bile gelişebilir. Vücudun bazı yerlerde görülme sıkılığı daha fazladır. Bu durumda cerrahi yapılmaz. Her kesi kabarıklığı arttırabilir. Erken dönemde silikonlarla baskı, steroidli ve kortizonlu kremler kullanılır. Hatta bazı durumlarda iğne ile kortizonu o kabarık dokunun içerisine verip o kabarıklığı söndürmeye çalışılır. En iyi tedavi erken dönemde kabarmasın diye bası uygulamaktır. Bu iki durumda da iz normal yerindeki gibi yatışmaz kabarmaya devam eder çünkü bunlardaki bozukluk kolejenin aşırı üretilmesinden kaynaklanır. Kolejen faydalı bir şey olsa da çok üretildiği durumlarda böyle kabarık karnabahar gibi görüntüler oluşturabilir.

Yara ilk olduğunda ne yapılması gerekir?

İlk önce yara oluşan yeri mikroplardan arındırmak gerekir. Çünkü enfeksiyon olursa yaranın iyileşmesi gecikebilir. Dolayısıyla batikon gibi iyotlu sıvılar ile temizlenmeli, hiçbir şey bulunamazsa kolonya ya da alkol ile silinmesi gerekir.

İzin durumuna göre bir sağlık kuruluşuna gidilmesi önemlidir. Çünkü dikiş atılması gereken bir kesik ya da yara söz konusu olabilir. 

Kesilmelerde ilk atılan dikiş çok önemlidir. Dikiş materyalinin cinsi, inceliği, dikişin atılma şekli iz oluşumunda etkilidir. Dikişlerin çok sıkı bağlanması ya da yaranın çok sıkı kapatılması yaralarda doku beslenmesi bozulmasına neden olur. bu yüzden yara izi daha kötü olabilir. Bu yüzden sağlık kuruluşuna başvurulması çok önemlidir. 

Dikiş gerektirmeyen yaralarda iz olmasın diye ne yapılır?

Eğer sıyrık şeklindeyse pansuman ve kuruma ile kendisi iyileşir. Yani sıyrığa yakın hafif bir ayrılma varsa deri tamamen ayrılmadıysa, özel bantlar kullanılabilir. Bu bantlar deriyi daha gergin tutar ve kolay çıkmaz böylece o bölgedeki derinin üst üste getirilmesini sağlar. Bantlar belirli bir süre yara yerinde tutulur ve orada ayrılma olmadığı için o bantlarla iyileşme sağlanabilir. Hem sıyrık olduğu hem de dikiş olmadığı için daha az yara izi oluşur.

Yara izi olmasın diye doktora danışmadan krem kullanılabilir mi?

Yara izlerinde her zaman dermatoloji uzmanına başvurarak krem kullanılması gerekir. Kortizon içeren ve içermeyen kremler vardır. Buna uzman yaranın durumuna göre karar verir. Kremler her ne kadar lokal uygulansa, vücuda dağılmasa da yan etkileri olabilir. Normal deride hiç kortizona gerek olmayabilir, kortizon içermeyen iz kremleri kullanılabilir. 

Yara izi tedavisinde en önemli şeylerden birisi de iz kreminin yanında güneşten korunmaktır. Yeni oluşmuş bir yarayı, izi güneşe maruz bırakırsak orada renk değişimi olabilir. İzden ziyade iz gibi görünen kalıcı bir leke kalabilir. En az bir yıl yüksek faktörlü güneş koruyucularla o bölgeyi korumak gerekir.

Hangi vitamin eksikliğinde yaralar geç iyileşir?

Vücudun yaraları iyileştirmesi için bazı vitaminlere ihtiyaç duyabilir. Özellikle çinko, A ve B vitaminleri, bu noktada önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle yeterli ve dengeli beslenmek önemlidir. C vitamini de yaraların iyileşmesinde faydalı olmaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.