Yanığa Ne İyi Gelir? Yanık İzi Nasıl Geçer?

Yanık Nedir?

Yanık, yüksek derecede ısı, güneş, kimyasal madde, elektrik ve radyasyon teması sonucu ciltte meydana gelen tahribat ve doku bozulmasıdır. Isının yüksekliği veya temas süresine bağlı olarak, özellikle hızlı bir şekilde tedavisi gerçekleşmeyen yanık vakaları, derinin yüzeyel, orta ve derin tabakalarını yakarak deriyi ölü hale getirebilir.

Bununla birlikte sadece yanan bölgeyi değil tüm organizmayı etkileyen yanıklar, kendi içinde yanığın şiddetine bağlı olarak derecelere ayrılır. 1, 2 ve 3. derece yanıklar olarak kabul edilen yanık dereceleri derinin etkilediği bölgelere göre sınıflandırılır.

Yanık vakası meydana geldiğinde alınacak en hızlı aksiyon yanık olan bölgeyi soğuk suya batırmaktır. Soğuk su ve soğuk kompres uygulayarak yanığın şiddetini azaltabilirsiniz. Ancak aşırı soğuk suya batırmamak, yanığın tahriş olmaması adına önemlidir.

Yanık Dereceleri Nelerdir?

Derinin üst, orta ve tüm katmanlarını etkilemesi açısından kendi içinde derecelendirilen yanık vakaları, 1, 2 ve 3 olmak üzere derecelere ayrılır.

Bunlarla birlikte yanığın derinliği, yaygınlığı, etkilenen bölge, enfeksiyon riskinin olup olmaması, hastanın yaşı, solunum yoluyla görülen zarar ve önceden var olan hastalıklar yanığın ciddiyetini belirleyen faktörlerdir.

Yanık dereceleri şu şekilde sınıflandırılır:

Birinci derece (yüzeysel) yanıklar

1.derece yanıklar (birinci derece) yalnızca derinin en üst tabakası olan epidermis tabakasını etkiler. Yanığın fiziki görünümü kırmızı, kuru, ödemli ve kabarcıksızdır. Yanık bölgesinde ağrı hissedilebilir. Bu yanıklara en iyi örnek olarak güneş yanıkları gösterilir. Bu tür yanıklarda uzun süreli doku hasarı nadiren görülür ve genellikle cilt renginde hafif bir değişim gözlenir. Yanık bölgesindeki deri 1-2 hafta içinde yüzeyel olarak dökülür. Kısa sürede iz kalmadan iyileşir.

İkinci derece yanıklar

2.derece yanıklar (ikinci derece) derinin üst tabakası olan epidermisin yanı sıra dermis olarak adlandırılan derin tabakayı da etkileyen yanıklardır. Yanığın fiziksel olarak görünümü kırmızı, beyaz, içi su dolu kabarcıklı (bül), benekli ve şiş olabilir.

İkinci derece yanıklarda doku hasarı birinci derece yanıklara göre daha fazla, daha çok ağrılı ve iltihaplanmaya açık yanıklardır. 2.derece yanıklar pansumanlarla 2-3 haftada iyileşir. Ayrıca kimi zaman cerrahi tedavi yöntemlerine başvurulabilir.

Üçüncü derece yanık

En ciddi yanıklar 3.derece (üçüncü derece) yanıklardır. Üçüncü derece yanıklar derinin tüm katmanlarını (epidermis ve dermis tabakalarını) yok etmesinin yanı sıra, cildi yağ tabakasına kadar etkiler ve lemik, kas ve tendonlarda kalıcı hasara neden olabilir.

Üçüncü derece yanıklarda yanık bölgesinin rengi kahverengi, siyah ve beyazımsı-sarımsı renge dönmüştür ve sinir uçları tahrip olduğu için ağrı yoktur. Bu türdeki yanıklar, cerrahi müdahale, yoğun bir tedavi ve rehabilitasyon süreci gerektirir. Enfeksiyonla birlikte ödem ihtimali çok yüksektir. 3.derece yanıkların iyileşmesi çok uzun sürer ve yanık izi deride kalır.

Yanık Çeşitleri Nelerdir?

Yanık çeşitleri, fiziksel ve kimyasal olmak üzere ikiye ayrılır. Fiziksel yanıklarda ısı, güneş yanığı, elektrik, ışın, sürtünme ve donma yanıkları söz konusudur. Kimyasal yanıklarda ise asit-alkali madde sonucu meydana gelen yanıklar yer alır. Özellikle fiziksel yanıkların içinde yüksek ısı sonucu oluşan yanıklara soğuk su tedavisi iyi gelir. Bununla birlikte ağrı kesiciler, merhemler ve güneş kremi de yanığa iyi gelen tedavi seçenekleri arasındadır.

Yanığa Ne İyi Gelir?

Yanan bölge hızlıca soğuk suyun altına tutulmalı ya da buzlu olmamak kaydıyla soğuk kompres uygulanmalıdır. Soğuk kompres 10-15 dakika boyunca ya da ağrı hafifleyene kadar uygulandıktan sonra, aloe vera nemli el, antibiyotikli merhem veya yanık kremi sürülmeli, temiz ve yapışmayan steril bir bez ile de yanan bölge sarılmalıdır. Bu yanığın acısını azaltmaya ve enfeksiyon kapmasını önlemeye yardımcı olacaktır. 

Yanık kaynaklı ağrı ve enfeksiyon oluşumunu önlemek için şunlar yapılabilir:

• Soğuk kompres uygulamak
• Aloe vera kremi ya da jeli veya antibiyotikli merhem sürmek
• Yanık kremi kullanmak
• Yapışmaz steril bandaj ile yanan bölgeyi sarmak
• Bol sıvı tüketmek
• Ağrı kesici almak
• Güneşle temastan kaçınmak
• Yanık sonucu oluşan kabarcıkları patlatmaktan kaçınmak

Yanık durumunda ilk müdahele için evde uygulayabileceğiniz yöntemler şunlardır:

Soğuk kompres

Yanık durumunda yanığın şiddetini azaltmak ve iltihaplanmayı önlemek için yanan yeri buzlu olmayan soğuk suyun altına tutulmalı ya da soğuk su ile ıslatılmış deriye yapışmayacak nemli bir bez ile soğuk kompres uygulanmalıdır.

Antibiyotikli merhem ve yanık kremi

Yanığın derecesine bağlı olarak antibiyotik merhemler de yanığa iyi gelir. Yanık kremi, iltihap giderici özellikleri sayesinde yanıkların üzerine uygulandığında yanığın şiddetini azaltır ve oluşabilecek enfeksiyonu önler.

Aloe vera jeli

Yanma sonrasında cildi nemli tutmakta önemlidir. Antiinflamatuar özelliklere sahip aloe vera özlü jel veya kremi yanık olan bölgeye hassas bir şekilde uygulamak cildi nemlendirmeyi sağlar.

Yanan bögeyi sarmak

Nemli ve steril olan bir bandajla yanık olan bölgeyi kapatmak yaranın enfeksiyon kapmasını önlemesi adına kritik bir önem taşır.

Ağrı kesici almak

Başta ibuprofen olmak üzere bazı ağrı kesiciler yanığa bağlı meydana gelen ağrı ve acıları önleme konusunda fayda sağlar. Ancak ağrı kesicilerin dozu için doktora danışmak daha sağlıklı olacaktır.

Cildi güneşten uzak tutmak

Deride meydana gelen yanıklar, hassas bir durumda olduğu için güneş ışığıyla temas kurulmaması gerekir. Bunun için cildi güneşten uzak tutmak için kapalı kıyafetler tercih edilebilir.

Yanık sonucu oluşan kabarcıkları patlatmaktan kaçınmak

Ciltte meydana gelen yanıklarla birlikte kabarcıklar meydana gelebilir. Yanıkların daha fazla tahriş olup dokuları etkilememesi için meydana gelen kabarcıkların patlatılmaması gerekir.

Bol su içmek

Yanıklarla birlikte vücutta su kaybı yaşanır. Dehidrasyonu önlemek ve vücudun sulu kalmasını sağlamak için bol su içilmelidir.

Bal sürmek

Bal, antibakteriyel, antiviral, antiinflamatuar ve antioksidan etkis ile birinci veya ikinci derece bir yanık söz konusuysa yanığın olduğu bölgeye topikal bir şekilde uygulanabilir. 

Yanık İzi Nasıl Geçer?

Ciltte meydana gelen yanıklardan sonra oluşan yanık izleri için antibiyotik merhemler, yanık kremi, ağrı kesici, aloe vera jeli, masaj ve basınç terapisi, lazer terapisi ve çok şiddetli durumlarda ameliyat yöntemi tercih edilir.

Yanık izine iyi gelen durumlar şu şekildedir:

• Antibiyotik merhemler
• Yanık kremi
• Ağrı kesicileri
• Aloe vera jeli
• Masaj ve basınç terapisi
• Lazer terapisi
• Ameliyat
• Antioksidan açısından zengin bir diyet listesi
• Bol su içmek
• Vitamin takviyesi almak

Birinci derece yanığa ne iyi gelir?

Yalnızsa derinin üst tabakası olan epidermisi etkileyen birinci derece yanıklara iyi gelen bazı yöntemler ve uygulamalar mevcuttur.

• Yanmış cilde soğuk kompres yapılmalıdır
• Yanık sonrası ağrının dindirilmesi için nemli bez uygulanmalıdır
• Buz kullanmaktan kaçınılmalıdır
• Yanık bölgesindeki yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar hızla çıkartılmalıdır
• Yanan elbiseler soyularak değil makasla kesilerek çıkarılmalıdır
• Ağrı kesici desteği alınmalıdır

İkinci ve üçüncü derece yanığa ne iyi gelir?

İkinci ve üçüncü derece yanıklar daha şiddetli yanıklar olarak değerlendirilir. Bu yanıklara iyi gelen yöntemler ise şöyledir:

• Kişinin alevlerden kurtulmasına yardımcı olun ve üzerindeki ateşi söndürün
• Elektrik kaynaklı yanıklar için, güç kaynağının kapalı olduğundan emin olun
• Yaralanan kişinin yanan malzemeyle temasını hemen kesin
• Sıcak veya yanmış giysileri ve takı, kemer gibi eşyaları çıkarın
• Giysiler cilde yapışmışsa, etrafını kesin veya yırtın
• Yanık alanını soğuk, nemli bir bandaj veya temiz bir bez ile örtün
• Yanık bölgesini soğuk suya tutarak derhal en yakın sağlık merkezine başvurun

Büyük, şiddetli yanıkları su ile temas ettirmeyin. Bunu yapmak ciddi bir vücut ısısı kaybına (hipotermi) neden olabilir. Mümkünse yaralı bölgeyi kalp seviyesinin üzerine kaldırın. Şok belirtilerinin varlığına (bayılma, soluk ten rengi veya özellikle sığ bir şekilde nefes alma) dikkat edin.

Yanıkta Yapılmaması Gerekenler Nelerdir?

Yanıklarda hastalara soğuk su ile kompres yapılması en hızlı ve rahatlatıcı uygulama olarak kabul edilir. Uzun süreli buz kompresleri ise zararlı olabilir. Elektrik yanıklarında da hastaya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir. Yanık ertesi oluşan su kabarcıkları, proteinden zengin bir sıvı içerir ve ölü tabakayı ve hemen altındaki dokuları korumakla görevlidir ve patlatılmamalıdır. Halk arasında yaygın olarak uygulanan diş macunu, yoğurt, zeytinyağı, yumurta akı gibi maddelerin sürülmesinin yanık iyileşmesine katkısı olmadığı gibi enfeksiyon riskini de artırmaktadır.

Yanık Hakkında Sık Sorulan Sorular

Yanma durumunda ne yapılmalı?

Yanan bölgeye hızlıca soğuk su tatbiki veya soğuk su kompresi uygulamak, ardından bölgeye aloe vera jeli ya da antibiyotikli merhem veya yanık kremi sürmek, ardından da yanığın üstünü yapışmayacak steril bir bandajla kapatmak yanık durumunda uygulanabilecek ilk etkili müdaheledir. Ağrıyı hafifletmek içinde ağrı kesici alınabilir. Yanık çok şiddetli ise vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna görünülmelidir.

Yanık nasıl geçer?

Yanan bölge soğuk suya tutulduktan veya soğuk kompres uygulandıktan sonra yanık çevresini hafif bir antibakteriyel sabun kullanarak temizleyip, yanık merhemi sürmek enfeksiyonu önlemek için steril bandaj ile sarmak ve ağrı kesici kullanmak yanığın neden olduğu ağrıyı ve iltihap oluşumunu önler.

El yanmasına ne iyi gelir?

El yanması vakalarında en etkili yöntem soğuk su kompresidir. Eldeki yanan bölgeyi soğuk suyun altına sokarak anlık şiddetini hafifletebilirsiniz.

Su toplayan yanığa ne iyi gelir?

Su toplamış bir yanıkla karşı karşıyaysanız birçok yanıkta olduğu 10-15 dakika boyunca aşırı soğuk olmamak kaydıyla soğuk su tedavisi uygulayabilirsiniz.

Yanığa ne kullanmalıyız?

Yanmış cildi, soğuk suya tutun veya bölgeye soğuk kompres yapın. Yanığın derinliğini artırmamak ve ağrının dindirilmesi için çeşme suyuna batırılmış (ıslatılmış) bezler tatbik edilmelidir. Buz kullanmaktan kaçının, çünkü buz koyulması daha büyük hasara yol açabilir.

Yanık acısına ne iyi gelir?

Yanmış bölgeyi oda sıcaklığından biraz daha soğuk suyun altında 10 ila 15 dakika veya ağrı ve acı hafifleyene kadar tutun. Yakınınızda soğuk su bulunmuyorsa yanığın üzerine serin, temiz ve nemli bir bez de koyabilirsiniz.

Yanık yere hemen ne sürülür?

Cildinizde herhangi bir yanık söz konusuysa elinizin altında antibiyotik merhem veya yanık kremi varsa yanık olan bölgeye sürülebilir. Daha şiddetli yanıklar için ise vakit kaybetmeden hastaneye başvurmanız gerekir.

Yanık acısı ne zaman geçer?

Yanık acısı, yanığın derecesine ve uygulanan tedaviye göre 48-72 saat arasında geçebilir.

Zeytinyağı yanıklara iyi gelir mi?

Bilinenin aksine zeytinyağı, yoğurt, diş macunu ve yumurta akı yanıklara iyi gelmez, uygulandığı takdirde yanıkları daha da derinleştirebilir.

Yanığa nasıl müdahale edilmeli?

Yanan bölgeyi hızlıca soğuk suya tutmak veya buz olmamak kaydıyla soğuk kompres uygulanmalıdır. Daha sonra yaranın üstüne aloe vera, antibiyotik kremler veya bal sürülebilir. Ağrıyı dindirmek için de parasetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesiciler alınabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.