Boy kilo endeksi(vücut kitle indeksi), kişinin boyuna göre ağırlığının ölçüsü olup, ağırlığın boyun karesine bölünmesi (kg/m²) ile hesaplanan bir değerdir. Vücut yağ miktarının bir göstergesi olarak alınır ve obezite durumunun belirlenmesini sağlar. Bireyin vücut ağırlının, boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle elde edilen vücut kitle endeksi, kişinin sağlıklı bir kiloda olup olmadığının belirlenmesinde işe yarar.
Kısaltması VKİ olan vücut kitle indeksi veya diğer adıyla boy kilo endeksi, bireyin vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m cinsinden) karesine (BKI=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir değerdir. Boy kilo endeksi olarak da bilinen bu değerler DSÖ'nün obezite sınıflandırmasını esas almaktadır.
VKİ hesaplama, boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının tahmin edilmesinde kullanılırken vücuttaki yağ dağılımı hakkında bilgi vermez. Vücut kitle endeksi hesaplamasının en önemli işlevi kişinin sağlıklı bir kiloda olup olmadığının belirlenmesi ve obezite tespitinin yapılmasıdır.
Vücut Kitle İndeksi (VKİ) Nasıl Hesaplanır?
Vücut kitle indeksi(VKİ), kilogram cinsinden ağırlığın metre cinsinden boyun karesine bölünmesi (kg/boy²) ile hesaplanır. Bu formül kişinin boy ve kilosu dikkate alındığında sağlıklı bir kiloda olup olmadığını anlamak için kullanılır. Obezite riski ve vücuttaki yağ oranı için tahmini bir değer elde edilir.
Boy Kilo Endeksi Hesaplama(BKİ) Formülü
BKİ hesaplama formülü: Boy Kilo Endeksi (BKİ) = Kilo/boy² (boyun karesi) şeklindedir.
Örneğin; 70 kilogram ağırlığındaki bir kişinin boyu 1.75 metre ise şu şekilde hesaplanabilir:
70 / (1.75 x 1.75) = 22.86
Çocuklarda boy kilo endeksi hesaplama
Çocuk vücut kitle endeksi hesaplama (VKİ hesaplama) için cinsiyet, boy, kilo ve yaş bilgileri gerekmektedir. Kilo / (boy x boy) formulü ile çocuğun boy kilo endeksi elde edilebilir. Çocuklarda kilo ve boy takibi uzman doktorlardan görüş alınarak persantil eğrileriyle hesaplanabilir.
Vücut kitle endeksi ile obezite hesaplama
Kişinin kilosu ve boyunun karesine bölünmesiyle ortaya çıkan vücut kitle indeksi (VKİ), formülünde çıkan sonuca göre değer tablosundan obezite hesaplanabilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün referans aralığı dikkate alınarak, değeri 30’un üzerinde olan kişiler obez, 40’ın üzeri olan kişiler ise morbid obez, 50 ve üzeri ise süper obez olarak kabul edilir.
Vücut Kitle İndeksi(Boy Kilo Endeksi) Değerleri Nelerdir?
Vücut kitle indeksi (VKİ), kişinin vücudundaki kilo fazlalığı ve yağ oranı hakkında fikir vermek ve obezitenin belirlenmesi için kullanılır. VKİ hesaplaması sonucunda ortaya çıkan vücut kitle endeksi değerleri aşağıdaki gibidir:
18.5 ve altı bir değer zayıf
18.5 - 24.9 arasındaki değer normal kilolu
25.0 - 29.9 arasındaki değer fazla kilolu
30.0 - 34.9 arasındaki değere 1. derece obezite
35.0 - 39.9 arasındaki değer 2. derece obezite (aşırı obez)
40 ve üstü bir değer ise 3. derece obezite (morbid obezite) olarak kabul görmektedir.
Yaşa Göre Vücut Kitle İndeksi Nasıl Olmalıdır?
VKİ(BKİ) yaşa göre değişiklik gösterebilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği yaşa göre VKİ hesaplaması sonucu belirlenen VKİ değerleri şu şekildedir:
19-24 yaş aralığı için; 19-24,
25-34 yaş aralığı için; 20-25,
45-54 yaş aralığı için 22-27,
55-64 yaş aralığı için 23-28,
65 yaş ve üzeri için ideal değer 24-29 olmalıdır.
Çocuklarda vücut kitle indeksi kaç olmalıdır?
Çocuk ve adölesanlarda (ergenlik dönemi), yetişkinlerde olduğu gibi belli bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Fazla kilolu olma ve obezitenin tanımlanmasında farklı yaklaşımlar vardır. En sık kullanılan yöntemlerden birisi yüzdelik (persentil) ve z skoru değerlerinin kullanılmasıdır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından en son yayımlanan referans aralığına göre obezitenin sınıflandırılması yapılmaktadır. Bu referanslara göre 5 yaşın altındaki çocuklarda fazla kiloluluk >+2 SD veya >97. yüzdelik (persentil), obezite ise >+3 SD veya >99.yüzdelik olarak tanımlanmaktadır. 5-19 yaş grubundaki çocuklar ve adölesanlarda ise fazla kiloluluk >+1 SD veya >85.yüzdeliğin üzeri, obezite ise >+2 SD veya >97.yüzdeliğin üzeri olarak tanımlanmaktadır.
Vücut Kitle İndeksi Sınıflandırması Neye Göre Değerlendirilir?
Vücut kitle endeksi sınıflandırması yaş ve cinsiyete göre değişkenlik gösterir. Dolayısıyla bireyi değerlendirirken tek başına BKİ ile değil, mümkünse vücut analizi ve bel çevresi ölçümlerini de göz önünde bulundurmak daha doğrudur. Vücuttaki toplam yağ miktarından çok, yağın vücutta bulunduğu bölge ve dağılımı daha önemlidir. Çünkü vücuttaki yağın bulunduğu bölge ve dağılımı, hastalıkların morbidite ve mortalitesi ile ilişkilendirilmektedir.
Vücut Kitle İndeksi Hesaplamanın Önemi Nedir?
Vücut kitle indeksi hesaplaması ile vücuttaki yağ oranı ve kilo değeri elde edilir. Bu değerler kişinin yaşına ve boyuna göre kaç kilo olması gerektiğini belirler. Bu belirleme aslında obezite hastalığı teşhisinin temelini oluşturur. Yaşa göre kişilerdeki yağ ve kilo oranı dönem dönem belirli faktörlere bağlı olarak artıp azalabilir. Burada amaç yağ ve kilo oranını dengede tutmaktır. Bunun için de kişinin sağlıklı beslenmesi ve düzenli olarak fiziksel egzersiz yapması gerekir.
Obeziteyi belirlemek için yaygın olarak kullanılır
Kişinin ideal kilosu ve yağ oranı bu hesaplama ile belirlenebilir
Önemli bir ölçü olsa da vücut yağ oranı için tek başına bir belirleyici değildir
Vücut Kitle İndeksi (Boy Kilo Endeksi) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Boy kilo endeksi nedir?
Boy kilo endeksi (BKİ), vücuttaki yağ oranını tahmin etmek ve belirli sağlık koşulları için risk faktörlerini değerlendirmede dikakte almak için boy ve kilonun kullanıldığı bir değerdir. Basit anlatımla, erkek ve kadınlar için boy ve kiloya(kas, yağ ve kemik) göre kilosunu kategorize etmek için kullanılır. Hesaplaması kilogram cinsinden kilonun, metre cinsinden boyun karesine bölünmesiyle ile yapılır.
Boy kilo endeksi (BKİ) ile hangi riskler öğrenilir?
Boy kilo endeksi vücut yağının bir tahminidir ve vücut yağıyla ortaya çıkabilecek hastalıklar için riskleri belirlemeyi sağlayan bir ölçüdür ve bu anlamda boya göre sağlıklı bir vücut ağırlığını belirlemeye yardımcı olur. Aşırı kilolu olmak tip 2 diyabette dahil olmak üzere, tansiyon, kolesterol, kalp krizi veya felç dahil olmak üzere çok sayıda hastalığa sebebiyet verebileceği için bu hesaplama ilgili astalıkların gelişme riskini de tahmin etmeye yardımcı olur.
Vücut kitle indeksi nerede ölçülür?
Vücut kitle indeksini kişi kendi ölçebileceği gibi uzman diyetisyene giderek de ölçtürebilirsiniz. Diyetisyen böylelikle yağ oranınız ve kilo değeriniz hakkında daha detaylı bilgi verecektir.
Boy kilo endeksi ile vücut kitle indeksi aynı şey mi?
Boy kilo endeksi ve vücut kitle indeksi aynı değerlerdir. Her iki değerde kişinin boy ve kilo ölçümlerini kullanarak vücut yağ miktarını ortaya çıkarmak ve buna bağlı olarak çeşitli hastalıkları tespit etmek için kullanılan bir hesaplama aracıdır.
Vücut kitle indeksi cinsiyete göre değişir mi?
Bölgesel yağ dağılımı genetik olarak erkek ve kadınlarda farklılık göstermektedir. Yapılan araştırmalar, obezite görülme sıklığının kadınlarda %40’ın üzerinde ve erkeklerin 2 katı olduğunu göstermektedir. Android tip (erkek tipi) obezitede yağ vücudun üst bölümünde (elma tip) bel, üst karın ve göğüs karında ve cilt altında toplanmaktadır. Jinoid tip (kadın tipi) obezitede ise yağ, vücudun alt bölümünde (armut tip) kalça, uyluk, bacaklar ve cilt altında toplanmaktadır.
Vücut kitle indeksinde bel ve kalça oranı nasıl olmalıdır?
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre bel/kalça oranı kadınlarda 0.85’den ve erkeklerde ise 1.0’den fazla ise android tip obezite olarak kabul edilmektedir. Bu dağılımın belirlenmesinde tek başına bel çevresi ölçümü karın bölgesindeki yağ dağılımı ve sağlığın bozulmasında önemli ve pratik bir gösterge olarak kullanılmaktadır. Yağın karın bölgesinde ve iç organlarda toplanması obeziteye bağlı insülin direnci, Tip 2 diyabet, hipertansiyon, koroner arter hastalıkları, karaciğer yağlanması gibi hastalıkların riskini arttırmaktadır. Bel çevresi ölçümünün erkeklerde 94 cm, kadınlarda 80 cm ve üzerinde olması hastalık riski ile ilişkilidir.
Vücut kitle indeksini düşürmek için neler yapılmalıdır?
VKİ hesaplaması sonucunda ortaya çıkan yüksek değerleri sağlıklı seviyelere çekmek için birtakım adımlar atılmalıdır. Bunların başında kişinin kilo vermek isteyip istemediğine karar vermesi önem taşır. Bu yolda tüm adımlar ise şöyle sıralanabilir:
Kalıcı olarak kilo vermek isteyip istemediğinize karar verin.
Doktorunuzdan ve bir diyetisyenden profesyonel yardım alın.
Aklınızda gerçekçi, ulaşabileceğiniz bir hedef belirleyin.
Obezitenin uzun vadeli bir durum olduğunu ve yaşam boyu dikkat gerektireceğini unutmayın
Yüksek ve düşük vücut yağ oranı nelere sebep olur?
VKİ hesaplama yöntemiyle belirlenen yüksek vücut yağı kalp hastalığı, felç ve diyabete yol açabilir. Düşük vücut yağı ise yetersiz beslenme ile ilişkili olabilir. Doğru miktarda vücut yağı, vitamin ve minerallerin vücuda girmesine yardımcı olur. Aynı zamanda vücut ısısının korunmasına yardımcı olur ve organlara koruma sağlar. Aynı zamanda bu yağlar vücut için bir enerji kaynağı sağlar.
Ancak yağ oranının dengesizleşmesiyle birlikte vücut da bazı risklerle karşılabilir. Bu risklerden etkilenebilecek yapıların başında kan damarları gelir. Yüksek yağ oranı kan damarlarına zarar vererek kalp hastalıkları riskini artırabilir, felç tehlikesi doğurabilir ve obezitenin akabinde zaman içinde diyabeti tetikleyebilir. Bu yüzde değeri dengede tutmak büyük önem arz eder.
Vücut kitle indeksi’nin düşük olması zararlı mı?
Yüksek vücut kitle endeksi, artan sağlık riskinin bir göstergesi olabilirken, düşük değer ise sağlık sorunlarının göstergesi olabilir.
Ölçümde zayıf sonucu veren kişiler şuna yatkın olabilir;
Vücut kitle indeksinin normal olmasının faydaları nelerdir?
İdeal bir indekse sahip olmak sadece yüksek tansiyon, kalp hastalığı veya şeker hastalığına yakalanma olasılığını düşürmekle kalmaz, aynı zamanda normal bir vücut kitle indeksini korumak; daha iyi uyku, daha iyi dolaşım ve hatta gün boyunca daha iyi enerji sağlanmasına yardımcı olabilir.
Vücut kitle indeksi ölçümü tek başına yeterli mi?
Doktorlar ve diyetisyenlerin sağlık durumunu daha iyi anlamak için kullandıkları bir hesaplama olsa da tek başına bir teşhis aracı değildir. Vücut yağ oranı sağlığın tek belirleyicisi değildir. Uzmanlar vücut yağ kompozisyonunu ölçerken kişinin diyetini, yaşam tarzını, gerçekleştirdiği fiziksel aktiviteyi, aile geçmişini, genetiğini ve diğer sağlık taramalarını da hesaba katmalıdır.
Egzersiz vücut kitle indeksini etkiler mi?
Araştırmacılar; formda olmanın aşırı vücut yağının olumsuz etkilerini, obezite, metabolik sendrom, tip 2 diabetes mellitus ve hipertansiyon gibi diğer geleneksel kardiyovasküler risk faktörlerini düşürdüğünü belirtmektedir.
Sporcularda vücut kitle indeksi aynı şekilde mi değerlendirilir?
Daha yüksek seviyede kas kütlesine sahip olan sporcular hesaplama konusunda dikkatli olmalıdır Toplam vücut ağırlığını oluşturan farklı bileşenleri ayırt edemediğinden, bir sporcuya vücut kompozisyonu ve vücut yağının doğrudan ölçümü yapılmalıdır. Hesaplama, vücut yağının yüksekliğiyle ilgili sağlık risklerini taramak için kullanılır.
Sağlık kütüphanesi içeriklerimiz yalnızca bilgilendirme amaçlı ve kayıt tarihindeki bilimsel verilerle hazırlanmıştır. Sağlığınızla ilgili tüm sorularınız, endişeleriniz, teşhis veya tedavi için mutlaka doktorunuza veya sağlık kuruluşuna başvurunuz.
