Yükleniyor
Boy kilo endeksi olarak da bilinen vücut kitle indeksi, bir kişinin boyuna göre ağırlığının ölçüsü olup, ağırlığın boyun karesine bölünmesi (kg/m²) ile hesaplanan bir değerdir. Vücut yağ miktarının bir göstergesi olarak alınır ve obezite durumunun belirlenmesini sağlar. Bireyin vücut ağırlının, boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle elde edilen vücut kitle endeksi, kişinin sağlıklı bir kiloda olup olmadığının belirlenmesinde işe yarar.
Vücut Kitle İndeksi Nedir?
Kişinin boyuna göre kilosunun ideal olup olmadığını ortaya koyan bir parametredir.
Kişinin boyuna göre kilosunun ideal olup olmadığını ortaya koyan bir parametredir.
Kısaltması VKİ olan vücut kitle indeksi veya diğer adıyla boy kilo endeksi, bireyin vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m cinsinden) karesine (BKI=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir değerdir. Bu değer Dünya Sağlık Örgütü’nün obezite sınıflandırması esas alınarak obeziteyi belirlemek için yaygın olarak kullanılır.
VKİ hesaplama, boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının tahmin edilmesinde kullanılırken vücuttaki yağ dağılımı hakkında bilgi vermez. Burada vücut kitle endeksi hesaplaması ile ilgili beklentiyi doğru ayarlamak önemlidir. Vücut kitle endeksi hesaplamasının en önemli işlevi kişinin sağlıklı bir kiloda olup olmadığının belirlenmesi ve obezite tespitinin yapılmasıdır.
Vücut kitle indeksi, kilogram cinsinden ağırlığın metre cinsinden boyun karesine bölünmesi (kg/boy²) ile hesaplanır. Bu hesaplama aynı zamanda kişinin boy kilo endeksi değerini de veren, kişinin sağlıklı bir kiloda olup olmadığını anlamak için kullanılan bir ölçümdür. Vücut kitle indeksi ile obezite riski ve vücuttaki yağ oranı için tahmini bir değer elde edilir.
VKİ hesaplama formülü: Vücut Kitle İndeksi (VKİ) = Kilo/boy² (boyun karesi) şeklindedir.
Örneğin; 70 kilogram ağırlığındaki bir kişinin boyu 1.75 metre ise boy kilo endeksi şu şekilde hesaplanabilir:
VKİ = 70 / (1.75 x 1.75) = 22.86
Aşağıda yer alan ve VKİ hesaplama sonucunda elde edilen boy kilo endeksi değerleri farklı kilo tiplerini sınıflarını ifade eder:
Çocuk vücut kitle endeksi hesaplama (VKİ hesaplama) için cinsiyet, boy, kilo ve yaş bilgileri gerekmektedir. Vücut kitle indeksi formülünden yararlanarak (Vücut Kitle İndeksi = kilo / boy x boy) çocuğunuzun boy kilo endeksini çıkarabilirsiniz. Çocuklarda kilo ve boy takibi uzman doktorlardan görüş alınarak persantil eğrileriyle hesaplanabilir.
Kişinin kilosu ve boyunun karesine bölünmesiyle ortaya çıkan vücut kitle indeksi (VKİ), formülünde çıkan sonuca göre değer tablosundan obezite hesaplanabilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün referans aralığı dikkate alınarak, değeri 30’un üzerinde olan kişiler obez, 40’ın üzeri olan kişiler ise morbid obez, 50 ve üzeri ise süper obez olarak kabul edilir.
Vücut kitle indeksi (VKİ), kişinin vücudundaki kilo fazlalığı ve yağ oranı hakkında fikir vermek ve obezitenin belirlenmesi için kullanılır. VKİ hesaplaması sonucunda ortaya çıkan vücut kitle endeksi değerleri aşağıdaki gibidir:
VKİ yaşa göre değişiklik gösterebilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği yaşa göre VKİ hesaplaması sonucu belirlenen VKİ değerleri şu şekildedir:
Çocuk ve adölesanlarda (ergenlik dönemi), yetişkinlerde olduğu gibi belli bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Fazla kilolu olma ve obezitenin tanımlanmasında farklı yaklaşımlar vardır. En sık kullanılan yöntemlerden birisi yüzdelik (persentil) ve z skoru değerlerinin kullanılmasıdır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından en son yayımlanan referans aralığına göre obezitenin sınıflandırılması yapılmaktadır. Bu referanslara göre 5 yaşın altındaki çocuklarda fazla kiloluluk >+2 SD veya >97. yüzdelik (persentil), obezite ise >+3 SD veya >99.yüzdelik olarak tanımlanmaktadır. 5-19 yaş grubundaki çocuklar ve adölesanlarda ise fazla kiloluluk >+1 SD veya >85.yüzdeliğin üzeri, obezite ise >+2 SD veya >97.yüzdeliğin üzeri olarak tanımlanmaktadır.
Vücut kitle endeksi (boy kilo endeksi) sınıflandırması yaş ve cinsiyete göre değişkenlik gösterir. Dolayısıyla bireyi değerlendirirken tek başına BKİ ile değil, mümkünse vücut analizi ve bel çevresi ölçümlerini de göz önünde bulundurmak daha doğrudur. Vücuttaki toplam yağ miktarından çok, yağın vücutta bulunduğu bölge ve dağılımı daha önemlidir. Çünkü vücuttaki yağın bulunduğu bölge ve dağılımı, hastalıkların morbidite ve mortalitesi ile ilişkilendirilmektedir.
Bireyin vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m cinsinden) karesine (BKI=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir değer olan vücut kitle indeksi diğer adıyla boy kilo endeksi olarak da bilinir. Boy kilo endeksi kişinin kendi ölçebileceği bir değer olduğu gibi uzman bir diyetisyene giderek de ölçülebilir.
Boy kilo endeksi hesaplaması ile vücuttaki yağ oranı ve kilo değeri elde edilir. Bu değerler kişinin yaşına ve boyuna göre kaç kilo olması gerektiğini belirler. Bu belirleme aslında obezite hastalığı teşhisinin temelini oluşturur. Yaşa göre kişilerdeki yağ ve kilo oranı dönem dönem belirli faktörlere bağlı olarak artıp azalabilir. Burada amaç yağ ve kilo oranını dengede tutmaktır. Bunun için de kişinin sağlıklı beslenmesi ve düzenli olarak fiziksel egzersiz yapması gerekir.
Vücut kitle indeksini kişi kendi ölçebileceği gibi uzman diyetisyene giderek de ölçtürebilirsiniz. Diyetisyen böylelikle yağ oranınız ve kilo değeriniz hakkında daha detaylı bilgi verecektir.
Boy kilo endeksi formülünü kullanarak VKİ hesaplaması yapabilir ve ideal kilonuzun değerini ortaya çıkarabilirsiniz.
Bölgesel yağ dağılımı genetik olarak erkek ve kadınlarda farklılık göstermektedir. Yapılan araştırmalar, obezite görülme sıklığının kadınlarda %40’ın üzerinde ve erkeklerin 2 katı olduğunu göstermektedir. Android tip (erkek tipi) obezitede yağ vücudun üst bölümünde (elma tip) bel, üst karın ve göğüs karında ve cilt altında toplanmaktadır. Jinoid tip (kadın tipi) obezitede ise yağ, vücudun alt bölümünde (armut tip) kalça, uyluk, bacaklar ve cilt altında toplanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre bel/kalça oranı kadınlarda 0.85’den ve erkeklerde ise 1.0’den fazla ise android tip obezite olarak kabul edilmektedir. Bu dağılımın belirlenmesinde tek başına bel çevresi ölçümü karın bölgesindeki yağ dağılımı ve sağlığın bozulmasında önemli ve pratik bir gösterge olarak kullanılmaktadır. Yağın karın bölgesinde ve iç organlarda toplanması obeziteye bağlı insülin direnci, Tip 2 diyabet, hipertansiyon, koroner arter hastalıkları, karaciğer yağlanması gibi hastalıkların riskini arttırmaktadır. Bel çevresi ölçümünün erkeklerde 94 cm, kadınlarda 80 cm ve üzerinde olması hastalık riski ile ilişkilidir.
VKİ hesaplaması sonucunda ortaya çıkan yüksek değerleri sağlıklı seviyelere çekmek için birtakım adımlar atılmalıdır. Bunların başında kişinin kilo vermek isteyip istemediğine karar vermesi önem taşır. Bu yolda tüm adımlar ise şöyle sıralanabilir:
Boy kilo endeksi (VKİ hesaplama) hesaplama yöntemiyle belirlenen yüksek vücut yağı kalp hastalığı, felç ve diyabete yol açabilir. Düşük vücut yağı ise yetersiz beslenme ile ilişkili olabilir. Doğru miktarda vücut yağı, vitamin ve minerallerin vücuda girmesine yardımcı olur. Aynı zamanda vücut ısısının korunmasına yardımcı olur ve organlara koruma sağlar. Aynı zamanda bu yağlar vücut için bir enerji kaynağı sağlar.
Ancak yağ oranının dengesizleşmesiyle birlikte vücut da bazı risklerle karşılabilir. Bu risklerden etkilenebilecek yapıların başında kan damarları gelir. Yüksek yağ oranı kan damarlarına zarar vererek kalp hastalıkları riskini artırabilir, felç tehlikesi doğurabilir ve obezitenin akabinde zaman içinde diyabeti tetikleyebilir. Bu yüzde değeri dengede tutmak büyük önem arz eder.
Yüksek vücut kitle endeksi, artan sağlık riskinin bir göstergesi olabilirken, düşük boy kilo endeksi de sağlık sorunlarının göstergesi olabilir.
Ölçümde zayıf sonucu veren kişiler şuna yatkın olabilir;
İdeal bir indekse sahip olmak sadece yüksek tansiyon, kalp hastalığı veya şeker hastalığına yakalanma olasılığını düşürmekle kalmaz, aynı zamanda normal bir vücut kitle indeksini korumak; daha iyi uyku, daha iyi dolaşım ve hatta gün boyunca daha iyi enerji sağlanmasına yardımcı olabilir.
Doktorlar ve diyetisyenlerin sağlık durumunu daha iyi anlamak için kullandıkları bir hesaplama olsa da tek başına bir teşhis aracı değildir. Vücut yağ oranı sağlığın tek belirleyicisi değildir. Uzmanlar vücut yağ kompozisyonunu ölçerken kişinin diyetini, yaşam tarzını, gerçekleştirdiği fiziksel aktiviteyi, aile geçmişini, genetiğini ve diğer sağlık taramalarını da hesaba katmalıdır.
Araştırmacılar; formda olmanın aşırı vücut yağının olumsuz etkilerini, obezite, metabolik sendrom, tip 2 diabetes mellitus ve hipertansiyon gibi diğer geleneksel kardiyovasküler risk faktörlerini düşürdüğünü belirtmektedir.
Daha yüksek seviyede kas kütlesine sahip olan sporcular hesaplama konusunda dikkatli olmalıdır Toplam vücut ağırlığını oluşturan farklı bileşenleri ayırt edemediğinden, bir sporcuya vücut kompozisyonu ve vücut yağının doğrudan ölçümü yapılmalıdır. Vücut Kitle İndeksi hesaplaması, vücut yağının yüksekliğiyle ilgili sağlık risklerini taramak için kullanılır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 17 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 27 Ağustos 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
