Hipofiz Bezi Nedir? Hipofiz Bezi Nerede Bulunur?

Hipofiz Bezi Nedir?

Hipofiz bezi, hipotalamus aracılığı ile vücuda mesajlar taşıyan, büyüme ve doğurganlık da dahil olmak üzere vücudun birçok işlevini kontrol eden hormonlar salgılayan, beyin tabanında, burnun üst kısmıyla aynı hizada bulunan bezelye büyüklüğündeki bir bezdir. Bazı organların düzenlenmesinde de önemli bir rol oynadığı gibi otonom sinir sistemi de kontrol eder.

Ürettiği hormonlar aracılığıyla büyümeyi, metabolizmayı ve üreme sistemini düzenleyen hipofiz bezi, bu hormonların üretimini hipotalamustan hipofiz bezine gönderilen kimyasal mesajlar yoluyla yapar. Ön hipofiz ve arka hipofiz olmak üzere iki ana bölümden oluşan hipofiz bezi, vücudun temel salgı bezi olma görevini üstlenir ve endokrin sistemini düzenleyerek diğer bezlerin çalışma performansını etkiler.   

Hipofiz bezinin iki ana bölümü şu şekilde açıklanabilir:

Ön hipofiz lobu: Hipofiz bezinin en büyüğü olan ön hipofiz lobu, hipofiz hormonlarının birçoğunun sentezinden ve üretiminden sorumludur. Büyüme ve gelişimle ilgili hormonları salgılamakla ilgili özel hücre dizilerinden oluşan bir yapı olan pars distalis'ten oluşur.

Arka hipofiz lobu: Hipofiz bezinin arka bölgeye bakan lobu olan arka hipofiz lobu, kendisi de arka hipofiz lobunun bir parçası olarak kabul edilen infundibular sap yoluyla ana gövdeye bağlanan hipotalamus beyin bölgesinin bir uzantısı olarak kabul edilir.

Hipofiz Bezi Nerede Bulunur?

Bezelye büyüklüğünde bir salgı bezi olan hipofiz bezi, beynin tabanında hipotalamusun hemen altındaki Türk Eyeri (Sella Turcica) adı verilen kemik boşluğunda konumlanır. Vücudun temel salgı bezi görevini üstlenmesiyle hayati bir önemi bulunan hipofiz bezi, birçok salgı bezinin üretiminden sorumlu olmakla birlikte endokrin sistemini düzenleyerek diğer bezleri de yönlendirir.

Hipofiz Bezinin Ürettiği Hormonlar Nelerdir?

Hipofiz bezinin hem ön hem de arka lobu vücut için gerekli önemli hormonların üretiminden sorumludur. Başta FSH, büyüme hormonu, prolaktin ve tiroid uyarıcı olmak üzere birçok hormon hipofiz bezi tarafından salgılanır.

Öncelikle ön hipofiz lobu tarafından üretilen hormonları inceleyelim:

Adrenokortikotropik hormonu (ACTH veya kortikotropin): ACTH hormonu olarak bilinen bu hormon, vücudun strese vermesi gerektiği tepki konusunda görevlidir. Adrenal bezlerini; metabolizmayı düzenlemesi, kan basıncını koruması, kan şekeri seviyelerini düzenlemesi ve iltihabı azaltması gibi birçok görevi bulunan kortizol (stres hormonu) üretmesi için uyarır.

Folikül uyarıcı hormon (FSH): Hipofiz bezinin ön lobunda salgılanan FSH hormonu, erkeklerde sperm üretimini uyarır, kadınlarda ise yumurtalıkları östrojen üretmesi için uyararak yumurta gelişiminde önemli bir rol oynar. Bu duruma gonadotropik hormon adı verilir.

Büyüme hormonu: Hipofiz bezinin iki ana bölümünden biri olan ön hipofiz bezinde salgılanan büyüme hormonu, çocuklarda büyüme ve gelişimi uyararak özellikle boy uzamasına katkı sağlar. Yetişkinlerde ise sağlıklı kas ve kemiklerin korunmasına yardımcı olan büyüme hormonu yağ dağılımını etkiler.

Prolaktin: Prolaktin doğumdan sonra anne sütü üretimini uyaran hormondur ve ön hipofiz bezinde üretilir. Aynı zamanda yetişkinlerde doğurganlığı ve cinsel işlevleri etkileyebilir.

Tiroid uyarıcı hormon (TSH): Kısaltması TSH olan tiroid uyarıcı hormon, tiroidinizi metabolizmayı, enerji seviyesini ve sinir sistemini yöneten tiroid hormonlarını üretmesi için uyarmakla görevlidir.

Hipofiz bezinin diğer bir bölümü olan arka hipofiz lobunda salgılanan diğer hormonlar ise şöyledir:

Antidiüretik hormon (ADH veya vazopressin): Hipofiz bezinin arka lobunda salgılanan ADH hormonu, vücuttaki su dengesini ve sodyum seviyelerini düzenlemeye yardım eder.

Oksitosin: Oksitosin, doğum sırasında kasılmalar olması için rahime sinyaller göndererek doğumun ilerlemesine yardımcı olur. Ayrıca anne sütünün oluşumuna katkı sağlar ve anne ile bebek arasındaki bağı doğrudan etkiler.

Hipofiz Bezi Tümörü Nedir?

Hipofiz bezi tümörü, beynin tabanında hipotalamusun hemen altında yer alan hipofiz bezindeki hücrelerde anormal büyümelere bağlı olarak meydana gelen tümörlerdir. Hipofiz bezinde meydana gelen tümörler, hipofiz bezinin sağlıklı bir şekilde çalışmasını engellemesinin yanı sıra bezin salgıladığı hormonlarda bozulmalara neden olan birtakım sağlık sorunları ortaya çıkarabilir.

Hipofiz bezinin tümörleri iyi huylu olabildiği gibi kötü huylu bir şekilde meydana gelip kansere de dönüşebilir. Ancak aşırı hormon salgılanmasına neden olan hipofiz tümörleri salgıladıkları hormonlar nedeniyle kansere neden olmamaktadır. Meydana gelen aktif tümörler, tümörün büyüklüğü veya şiddetine bağlı olarak ilaç tedavisiyle giderilebilir ancak bazı hipofiz bezi tümörlerini sadece ilaçla tedavi etmek mümkün değildir.

Hipofiz Bezi Ne İşe Yarar?

Endokrin sisteminin temel salgı bezi olan hipofiz bezi, belli başlı hormonların üretimi ve salgılanmasını gerçekleştirip diğer bezleri uyararak hem bu bezlerin çalışma performansını etkiler hem de önemli bedensel işlevlerin yerine getirilmesini sağlar.

Hipofiz bezinin temel işlevleri şu başlıklar altında toplanabilir:

• Büyüme ve gelişim
• Metabolizmanın desteklenmesi
• Üreme performansı
• Stres veya travmaya tepki
• Anne sütü ve emzirme
• Su ve sodyum (tuz) dengesi

Hipofiz Bezi Hastalıkları Nelerdir?

Hipofiz bezi hastalıkları, hipofiz adenomu, hiperprolaktinemi, hipofiz felci ve cushing hastalığı gibi sağlık sorunlarını içerir.

Genel olarak hipofiz bezi hastalıkları tek tek şöyle açıklanır:

Hipofiz adenomu

Adenomlar hipofiz bezindeki hücrelerde anormal büyümelere bağlı olarak meydana gelen tümörlerdir. Genellikle iyi huylu olan bu tümörler kanserli yapıya sahip değildir.

Hiperprolaktinemi

Hipofiz bezi hastalıklarından biri olan hiperprolaktinemi, hipofiz bezinin prolaktin hormonunu üretmesine neden olur. Boyutları değişen, "mikroprolaktinoma" adı verilen daha küçük büyümeler ve "makroprolaktinoma" adı verilen daha büyük büyümeler, kadınlarda göğüslerde akıntıya, düzensiz adet kanamasına ve adet fonksiyonlarının kaybına kadar gidebilir.

Hipofiz felci

Hipofiz felci, hipofiz adenomunun boyutunun büyüme gösterdiği ve kanama veya enfarktüs oluşturarak kan akışının tıkanmasına yol açtığı nadir bir durum olarak kabul edilir.

Cushing hastalığı

Hipofiz bezi hastalıklarının bir diğeri olan cushing hastalığı, hipofiz bezinin çok fazla ACTH (adrenokortikotropik hormon) salgıladığında ortaya çıkan ve adrenal bezinin çok fazla kortizol üretmesine neden olan bir durumdur. Cushing hastalığı vücudun belirli bölgelerinde hızlı kilo alımına ve Tip 2 diyabete dönüşebilecek yüksek kan şekerine yol açabilir.

Hipopituitarizm ve Panhipopituitarizm

Hipopituitarizm, hipofiz bezinin belirli hormonları üretmemesi durumudur. Bu durum da panhipopitüitarizme veya hipofiz bezindeki bütün hormonların yetersiz üretimine yol açabilir.

Hipofiz Bezi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hipofiz bezi nasıl güçlendirilir?

Hipofiz bezi başta D vitamini ve omega-3 takviyeleri olmak üzere dengeli ve düzenli beslenerek güçlendirilir.

Hipofiz bezi tümörü öldürür mü?

Genellikle iyi huylu tümörlerden oluşan hipofiz bezi tümörleri nadir olarak ölüme yol açabilir ancak beyinde meydana geldiği için aşırı büyümesi tehlikeli sonuçlar doğurabilir.

Hipofiz bezinde sorun olduğu nasıl anlaşılır?

Hipofiz bezinde sorun meydana gelmesi genellikle hipofiz tümörüyle ilişkilendirilir. Hipofiz bezi tümörünün belirtileri arasında ise baş ağrısı, baş dönmesi, bulanık görme ve yüzde uyuşma yer alır.

Hipofiz bezi nerede ağrı yapar?

Hipofiz bezi beyinde yer alan bir salgı bezi olduğu için burada yaşanan sorunlar genellikle baş ağrısına yol açar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.