Yükleniyor
Üzerlik otu, dünya çapında yaygın olan, özellikle Kuzey Afrika, Orta Doğu, Türkiye, Pakistan, Hindistan, İran, Kazakistan, Meksika ve Güney Amerika bölgesinde yetişen, gövdesi dik, tüysüz, 70 cm'ye kadar büyüyebilen ve 3-5 cm uzunluğunda yapraklara sahip olan çok yıllık bir bitkidir. Biyoaktif bileşenleri sayesinde temizlik, kozmetik, gıda ve imalat sektöründe öne çıkar.
Latince ismi Peganum harmala L. olan üzerlik tohumu olarak da bilinen üzerlik otu, meyvesi tohumlu ve kapsül şeklinde olup, asıl özü bu tohumunda yer alan, 30-35 cm boyuna kadar uzayabilen ve deniz seviyesinden 1000-1500 m yükseklik rakımında doğal florasına sahip olan bir bitkidir. Afrika, Asya ve Amerika'nın sıcak bölgelerinde yetişir.
Üzerlik otu, güçlü alkaloidleri içeriğinde barındırır. Bu alkaloidler, harmaline, harman, harmanol ve harmin'dir. Bitkinin köklerinde ve tohum bölümünde bu etken maddeler yer alır. Üzerlik otunun sahip olduğu alkaloidlerin tıbbi faydaları ile ilgili yapılan çalışmalarda, depresyon etkilerini azaltma, uyku problemlerini düzeltme, kramp ağrılarını dindirme, diyabet semptomlarını kontrol altına almayı kolaylaştırma, boğaz iltihabını, farenjit belirtilerini, el-ayak üşümelerini, parazit enfeksiyonunu, grip ve nezle belirtilerini azalttığı gözlendiği için üzerlik otunun faydaları arasında yer aldıkları söylenebilir.
Balgam söktürücü ve vücut salgılarını arttırıcı özellikleri ile burun mukus salgısının dengelenmesine yardımcıdır. Üst solunum yollarını desteklemesi rahat nefes alınmasında yardımcı rol oynar. Böylece, gribal enfeksiyonların önlenmesi burun tıkanıklığının da açılmasına yardımcı olur.
Kan hücreleri arasında iltihap ile bağlantılı antikor (beyaz kan hücreleri) seviyesinin dengelenmesine yardımcıdır. Ani yaralanmalarda bölgeye hücum eden savaşçı beyaz kan hücreleri gereğinden fazla salgılanabilir. Bu durumda uzun süreli vücutta oluşabilen iltihaplanma kronik hastalıkları meydana getirebilir. Üzerlik bitkisinin etken maddeleri, iltihap kurutucu özelliği ile ciddi problemlerin oluşumunu engellemeye yardımcıdır.
Seratonin, kortizol ve nörotransmitter maddelerin sentezini dengeleyerek vücut dengesinin korunmasına katkı sağlar. Hormon dengesine yardımcı olması idrar söktürücü özelliğine destek sağlar ve fazla toksinlerin vücuttan uzaklaştırmasına yardımcıdır.
Üzerlik otu antidepresan özelliği ile depresyon belirtilerini minimize etmeye yardımcıdır. Mutluluk hormonunun sentezi stres faktörünü azaltarak anksiyete semptomlarının düşüşe geçmesine destek olur. Bu sayede, stres kaynaklı yüksek tansiyon belirtilerin azalmasına destek olur.
Üzerlik otu, adet sancıları ve adet söktürücü olarak kullanılabilmesi dışında, sindirimi kolaylaştırmaya, idrar söktürmeye, ateşi düşürmeye, spazmları önlemeye ve mide bulantısını gidermeye yardım eder.
Üzerlik otu faydaları genel olarak şunlardır:
Kozmetik sektöründe bitki ekstraktı olarak formülasyona katılarak ağrı kesici özelliğe sahip krem başlıkları arasında yer alır. Bu amaçla, ağrının yoğun hissedildiği baş bölgesinde ve bacak bölgelerinde kullanımı desteklenir. Gıda takviyesi olarak kapsül, toz ve tablet formunda günlük RDA değerlerine göre kullanımı sağlanır. Çay olarak tüketimi ise kolay hazırlama yöntemi ile daha çok tercih edilebilir. Bununla birlikte, Mezopotamya mirasından gelen bilgiler doğrultusunda insan ruhuna iyi gelmesi nedeniyle tütsü olarak evde kullanılır.
Yaz aylarında toplanan üzerlik otu tohumları, 1 yemek kaşığı olacak şekilde kaynatma haznesine alınır. Kısık ateşte ocak üzerine 2 bardak su eklenerek demlenmeye bırakılır. Demlenme süresi 5-15 dakika arasında ısıtıcı gücüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu süre zarfında, ısıtıcı haznenin ağzı kapatılarak besin değerleri büyük ölçüde korunabilir. Son olarak, çayı süzerek bardağa alınarak günde bir bardak olacak şekilde içmeye hazır hale gelir.
Üzerlik otunun yiyecek olarak tüketilmesi tadının acımtırak olmasından dolayı çok tercih edilmez. Bu nedenle faydalı bileşenlerin ekstreleri elde edilerek gıda takviyesi olarak tüketilebilir. Aynı zamanda bitki çayı olarak sıklıkla kullanılır. Kozmetik ürünü olarak krem ve yağlarda ekstraktları kullanılır. Tütsü ve aksesuar olarak da kullanılır.
Kalp ilaçları, mide ülseri ilaçları, kronik akciğer ilaçları, hepatit ilaçları, narkotik ilaçları kullanan kişilerin doktoruna danışarak kullanması tavsiye edilir. Hamile ve çocuklara kullanımı önerilmez.
Yapılan bilimsel çalışmalara göre gıda takviyesi olarak günde 400-800 mg arasında RDA değerlerinde kullanımı dikkat çekmektedir. Çay olarak tüketildiğinde günde maksimum 1 yemek kaşığı olarak kullanılması tavsiye edilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 22 Mayıs 2024
Yayınlanma Tarihi: 22 Mayıs 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
