Yaşamımızın sağlıklı devam edebilmesinin en önemli koşullarından biri de doyurucu ve kaliteli bir uyku olarak tanımlanıyor. Ancak toplumun önemli bir kısmında görülen uyku apnesi ve horlama sorunu, uyku kalitesini bozarak sabah yorgun uyanılmasına ve gün içerisinde dikkat dağınıklığı ile halsizlik gibi birçok olumsuzluğa neden olabiliyor. Pozitif basınçlı hava veren cihazlar (CPAP) ve cerrahi işlem ile tedavi edilebilen uyku apnesi rahatsızlığı, tedavi edilmediğinde diyabet, yüksek tansiyon, insülin direnci gibi önemli hastalıklara yakalanma riskini artıyor. Memorial Ankara Hastanesi KBB Bölümü Uzmanları, uyku apnesi ve horlamanın sağlığa olumsuz etkileri ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgi verdi.
Kaliteli uyku sağlıklı yaşamın vazgeçilmezi
Uyku sırasında gün boyu çalışan ve yorulan organlarımızın dinlenmesi gerekmektedir. Uyanık geçirilen zamanlarda vücutta çeşitli nedenlerle oluşan ve biriken toksinler ile serbest radikallerin etkisiz hale getirilmesi ve vücuttan uzaklaştırılması, antioksidan sistemin iyi çalışması ile mümkün olmaktadır. Bu sistemin sağlıklı çalışabilmesini sağlayan en önemli iki etken ise kaliteli uyku ve sağlıklı beslenmedir.
Sağlıklı uykuyu etkileyen faktörlere dikkat!
Uyumak çok kolay bir eylem gibi görünse de, sağlıklı bir uykudan söz edebilmek için dikkat edilmesi gereken birçok faktör bulunmaktadır. Uyuma ve uyanma saatlerinin düzenli olması, uykunun sık sık bölünmemesi, horlama ve uykuda nefes durmasının (Uyku apnesi) olmaması bu faktörlerden bazılarını oluşturmaktadır.
10 saniyelik süre önem taşıyor
Sağlıklı uykuyu engelleyen en önemli etkenlerden biri olan uyku apnesi rahatsızlığı günümüz toplumunda sık izlenmektedir. Uyku apnesi, uyku sırasında en az 10 saniye süre ile ağız ve burundan nefes alamama veya nefesin durması olarak tanımlanmaktadır. Bu süre bazı insanlarda 80-90 saniyelere kadar uzayabilmektedir. Bu sürenin 10 saniyenin altında olması hastalığın patolojik olmadığını göstermektedir.
Aşırı kilo, alkol ve sigara kullanımı uyku apnesine neden olabiliyor
Uyku apnesinin en önemli nedenleri arasında aşırı kilo, kısa ve kalın bir boyun ( boyun çevresi 43 cm üstünde olan erkeklerde risk daha fazladır), dar hava yollarına sahip olmak gibi anatomik problemler, uyku hapı ya da sakinleştirici ilaç kullanımı bulunmaktadır. Bununla birlikte alkol ve sigara kullanımı, burun tıkanıklığı ve kalıtsal olarak uyku apnesine yatkınlık da sebepler arasında yer almaktadır.
Sabah yorgunluğu ve cinsel isteksizlik belirtiler arasında
Sabahları yorgun şekilde ve baş ağrısı ile uyanan kişiler bu durumun sebeplerini genellikle bilmemektedir. Ancak bu bulgular uyku apnesinin önemli belirtileri arasında bulunmaktadır. Bununla birlikte uykuda nefes kesilmesi, horlama, dikkat dağınıklığı, gün içinde uyku hali, kalp ritim bozuklukları, hipertansiyon, reflü ve cinsel isteksizlik de uyku apnesinin belirtileri olmaktadır.
Uyku apnesi kandaki serbest radikallerin miktarını artırır
Horlayan ve uyku apnesi olan hastalarda ortaya çıkan serbest radikallerin temizlenmesi bir yana, ekstradan kanda oluşan serbest radikallerin miktarı daha fazla artmaktadır. Uyku apnesi hastalarında serbest radikallerin fazlalaşması ve etkisiz hale getirilememesine ek olarak bir de sağlıklı ve doğal gıdalar tüketilmemesi bu hastalarda insülin direnci, haşimoto, yüksek tansiyon ve diyabet gibi hastalıklara kapı aralamaktadır.
Melatonin hormonu derin uykuda salgılanır
Uykuda sadece serbest radikallerin zararlı etkilerini engelleyen antioksidanlar salgılanmaz. Bunun yanı sıra büyüme hormonu (Growt faktör), beyni koruyan çok kuvvetli bir antioksidan olan melatonin gibi pek çok hormon, 6-8 saatlik uykunun en az 2-3 saatinin derin uyku olduğu zamanlarda üretilmektedir.
Uyku apnesi “Sirkadiyen ritim” döngünüzü bozmasın
Sağlıklı uyku ile ilgili önemli bir diğer nokta da “Sirkadiyen ritim” döngüsüdür. Gece 03.00 civarında salgılanmaya başlayan, sabah 6-7 saatlerinde en üst notaya çıkan ve gece yatarken en düşük seviyeye inen kortizol hormonunun bu döngüsüne “Sirkadiyen ritim” denilmektedir. Bu durum sağlıklı beslenen, uyuyan, stresini kontrol edebilen insanlarda her gün gerçekleşen bir döngüdür. Bu döngünün her gün sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için sağlıklı uykuya büyük bir iş düşmektedir. Çünkü bu ritmin önemli bir kısmı uykuda geçmektedir.
Uyku apnesi varlığı sebebiyle sık sık uyanmak, derin uykuya geçememek büyüme hormonu, melatonin, 24 saatlik Sirkadiyen ritminin bozulması ve sempatik, parasempatik (sinir sistemi) dengesinin empatik sistem lehine bozulmasına sebep olmaktadır. Bununla birlikte kan Ph’ı fazla miktarda serbest oksijen radikallerinden dolayı asitleşerek zaman içinde yüksek tansiyon, insülin direnci, diyabet, cinsel isteksizlik, hiperlipidemi, göbek çevresinde yağlanma, saç dökülmesi, ritim bozuklukları, pıhtı atması ve depresyon riskini çok fazla artırır.
Erkekleri daha çok etkiliyor
Bu hastalık erkeklerde daha çok görülmektedir. Bunun sebebinin testosteron hormonundaki değişim olduğu düşünülmektedir. Testosteron hormonu genellikle 35’li yaşlardan sonra azalmaya başlar ve bu durum bazı hastalarda horlama ile uyku apnesinin başlamasına neden olabilir.
Anatomik problemler en sık nedeni
Uyku apnesi veya horlama sorunu olan hastalarda anatomik problemlere sık rastlanmaktadır. Bu hastalarda, burunda septum deviasyonu ve konka hipertrofisi ve nazal polip gibi patolojiler olabilmektedir. Aslında uyku apnesi ve horlama ile ilgili ana sorun boğazdan kaynaklanmaktadır. Bu hastalarda yumuşak damak arkı dar, arkaya doğru yaklaşmış, küçük dili (Uvulası) uzamış ve büyümüştür. Bazı hastalarda bademcikler ileri düzeyde büyük olabilmektedir. Horlayan ve uyku apnesi olan hastaların önemli bir kısmında dil ve dil kökü ile ilgili patolojiler gözden kaçabilmektedir. Bu durum cerrahi uygulanacak olan hastalarda tedavi başarısızlığına sebep olabilir.
Uyku testinde kişi gece boyunca izlenir
Uyku apnesinin tanısı uyku laboratuvarlarında yapılan uyku testi (polisomnografi ) ile konulmaktadır. Teste giren kişi uyku sırasında gece boyunca izlenir. Hastanın nefes durmaları, kalp atım hızı, oksijen satürasyonu, yatış pozisyonu, göğüs ve bacak hareketleri gibi parametreler kaydedilir. Bununla birlikte uyku apnesi tanısı günümüzde evde yapılan poligrafi testleri ile de konulabilmektedir.
Uyku apnesi tedavisinde altın standart CPAP cihazlarıdır
Horlama ve/veya uyku apnesi tedavisinin iki farklı yöntemi bulunmaktadır. İlki hava yolunun uyku sırasında sürekli açık kalmasını sağlayan pozitif basınçlı hava veren cihazlar (CPAP) ile uygulanır. Uyku apnesi hastalığının tedavisinde altın standart CPAP cihazlarıdır. Bu cihazlar bir maske yardımı ile hastaya gece boyunca basınçlı hava vererek üst solunum yollarının kapanmasını engellemektedir. Ancak bu cihazları özellikle genç hastalarda kullanabilmek kolay olmayabilmektedir.
Cerrahi işlem patolojiye göre değişir
Uyku apnesinin diğer tedavi yöntemi de cerrahidir. Bu operasyonlar genellikle hastada tespit edilen patolojiye göre değişkenlik göstermektedir. Burun kıkırdağının düzeltilmesi, büyük bademciklerin küçültülmesi ya da alınması, geniz etinin alınması, yumuşak damağı yükseltici ameliyatlar, dil kökünün küçültülmesi, çene ve üst damağı ilerletici ameliyatlar bu operasyonlar arasında yer almaktadır.
Kilo ve stres yönetimine dikkat!
Tedavi sonrası hastaların mutlaka dikkat etmesi gereken durumlar bulunmaktadır. Hastaların hayatlarının geri kalan kısmında kilolarına, beslenmelerine ve stres yönetimine dikkat etmeleri, yapılan tedavinin kalıcı, başarılı ve sürekliliğine katkı sağlamaktadır. Bunlara uyulmaması hastalığın tekrar etmesine neden olabilmektedir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 9 Haziran 2023
Yayınlanma Tarihi: 10 Şubat 2021
