Teknoloji Bağımlılığı Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

Teknoloji Bağımlılığı Nedir?

Teknoloji bağımlılığı, akıllı telefonun ortaya çıkışıyla kişinin sosyal medyada, oyunlarda, online alışveris sitelerinde ve uygulamalarda bilinçsiz, kontrolsüz ve takıntılı bir şekilde zaman harcamasıdır. Bu zaman harcama kişiyi aynı zamanda sosyal hayattan da soyutlar.

Teknoloji bağımlılığı ile mücadele eden insan sayısında özellikle internet ve akıllı telefonların ortaya çıkışı ile birlikte ciddi bir artış yaşanmıştır. Bireyler çevrimiçi iken beyinlerinde gelişen nörolojik değişiklikler göz önüne alındığında teknoloji bağımlılığı davranışsal bağımlılıklar başlığı altında incelenir. Davranışsal bağımlılıklar başlığı altında incelenen diğer yaygın alışkanlıklar kumar ve seks bağımlılıklarıdır. 

Teknoloji bağımlılığı aynı zamanda dijital bağımlılık, internet bağımlılığı ya da internet kullanım bozukluğu olarak da adlandırılır. Teknoloji bağımlılığının, çocukların gelişimine zarar vermemesi adına profesyonel bir destek alınarak gelişim sürecinde dengeli bir role sahip olmalıdır.

Teknoloji Bağımlılığı Nedenleri Nelerdir?

Başta çocuklarda olmak üzere her yaştan insanda görülen ve bilinçsizse sosyal medya kullanımı olarak da adlandırılan teknoloji bağımlılığının gelişiminde etkili kabul edilen başlıca nedenler çevresel faktör veya depresyon gibi durumlardır.

Teknoloji bağımlılığı nedenleri şunlardır:

• Çevresel faktörler
• Bireyin anksiyete ya da depresyon gibi altta yatan zihinsel sağlık sorunları olması
• Genetik faktörler
• Kişinin sorunlarından kaçmak için bir sığınak olarak görmesi

Teknoloji bağımlılığı tedavisi gören bireylerde çok sık rastlanan bir durum, takıntılı teknoloji kullanımı üzerinde de etkili olabilecek diğer zihinsel sağlık sorunlarına da rastlanılmasıdır.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı Nedenleri

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı için araştırma yapılırken, çocukların internet aktivitelerinin çoğu kez yaşlarına uygun ve sağlıklı olduğu unutulmamalıdır. Çocukların arkadaşlarıyla konuşmak, özel ilgi alanlarını keşfetmek, müzik dinlemek ya da oyun oynamak için teknolojiyi kullanmaları belli ölçüler içinde sorun kabul edilmez.

Teknolojiyi kullandıktan sonra çocuğun yaşamındaki diğer aktiviteler için yeterli zamanı kalıyorsa sorun yok demektir. Fakat çocuğun video oyunları gibi aktivitelerde çok fazla zaman harcadığı hallerde, bu davranışın altında yatan farklı bir zihinsel problem olabilir. Çocukların çevrimiçi faaliyetlere aşırı yönlenmesinin altında yatan sorunlar arasında kaygı, depresyon, DEHB ve öğrenme bozuklukları olabilir.

Teknoloji Bağımlılığı Kimlerde Görülür?

Teknoloji bağımlılığı konusunda en yüksek risk altında bulunan bireyler ergenlik döneminde olan erkeklerdir. Yapılan bilimsel çalışmalarda ergenlik döneminde olmanın teknoloji bağımlılığı için bir risk faktörü olduğu değerlendirilir.

Adölesan dönem olarak da geçen ergenlik, insan gelişiminde çeşitli biyolojik, psikolojik ve sosyal değişimleri kapsayan bir dönemdir. Bu kadar fazla değişiklikle başa çıkmak hem ergenler, hem de aileleri için sorun yaratabilir. Ergenlik çoğu kez sosyal bağlantıların sürdürülmesi konusundaki eksikliği destekleyen bir dönem olarak da karşınıza çıkar.

Teknoloji Bağımlılığı Türleri

Teknoloji bağımlılığı genel olarak 4 ana başlık altında incelenir. Bu başlıklar şöyledir:

Oyun Bağımlılığı

İnternet oyun bozukluğu ya da internet oyun bağımlılığı, bireyin oyun alışkanlıkları üzerindeki kontrolünün azalması ile tanımlanır.

Video- İçerik tüketimi bağımlılığı

Video-içerik tüketimi bağımlılığında kullanıcılar çeşitli kanallarda kişisel zevklerine hitap eden sürekli bir video akışı ile karşı karşıya kalırlar. Kullanıcılar söz konusu videolarla karşılaştıkça beyinlerinden dopamin salınımı nedeniyle oluşan ödül ve zevk duygusuna bağımlı hale gelmeye başlıyorlar.

Sosyal medya bağımlılığı

Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bireylerin ruh sağlığı ve ilişkileri olumsuz yönde etkilenir Sosyal medya bağımlılığı da davranışsal bağımlılıklar altında incelenir.

Online alışveriş bağımlılığı

Online anlık satın alma bir bağımlılık haline geldiğinde, durum birey için zorunluluk halini alır. Kompulsif alışveriş genellikle daha fazla şey edinme yönündeki derin ihtiyaçtan kaynaklanır. Kompulsif biçimde çevrimiçi alışveriş yapan bireyler, bunu üzüntü, sosyal izolasyon ve güvensizlik gibi duygularıyla başa çıkabilmek için yaparlar.

Teknoloji Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?

Zamanın geçtiğini fark etmemek, agresif davranışlar, sosyal hayattan soyutlanmak gibi durumlar teknoloji bağımlılığı belirtileri arasında gösterilir.

Genel olarak teknoloji bağımlılığı şu durumları içerir:

• Çevrimiçi olunduğunda zamanın nasıl geçtiğinin farkında olamamak
• Çevrimiçi olunmadığında sinirli ya da öfkeli olmak
• İş ya da okul vb. sorumluklar için ayrılması gereken zamanı internette tüketmek
• Çevrimiçi iken coşku hissetmek
• Sosyal hayattan soyutlanmak
• Gün içinde teknolojik cihazları zorunlu olarak kontrol etmeyi istemek
• Sevdikleri ile birlikte olmak yerine çevrimiçi olmayı tercih etmek
• İnterneti sığınak ya da kaçış alanı olarak görmek
• Çevrimiçi olunan süre konusunda yalan söylemek
• Aşırı internet kullanımından önce sevdiği şeylerle ilgilenmek istememek
• Çevrimiçi faaliyetlere çok fazla para harcamak
• Çevrimiçi olunan zamanı kontrol edememek, söz konusu süreyi azaltma ya da çevrimiçi olmayı bırakma çabalarında başarısız olmak

Teknoloji Bağımlılığının Zararları Nelerdir?

Teknoloji bağımlılığının kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığı üzerinde ciddi zararları söz konusudur.

Teknoloji bağımlılığı zararları şu şekilde karşımıza çıkar:

• Bireyin ruh halinde değişimler yaşaması
• Zihinsel sağlığın kötü etkilenmesi
• Fiziksel sağlığın bozulması
• Bilgi işleme ve problem çözme konusunda sorun yaşamak
• Uyku sorunlarının ortaya çıkması
• Sosyal etkileşim ve sosyal becerilerde gerileme
• İşyerinde, okulda ya da ilişkilerde sorun yaşanması

Ekran karşısında fazla zaman geçirilmesi nörolojik olarak beyne diğer kimyasal bağımlılıklar gibi etkide bulunur. Beyinde dopamin ve bireyi iyi hissettiren kimyasalların daha fazla salgılanması sonucu birey zaman içinde dopamin vb. hormonların salınımını daha da fazla arzulamaya başlar. Aynı etkinin sürekliliği için daha fazla uyarana gereksinim duyulmaya başlar.

Ekran başında fazla zaman geçirilmesi depresyon ya da anksiyete gibi zihinsel sağlık bozukluklarının gelişiminde risk artışına neden olabilir. Ayrıca ekran karşısında fazla kalmak beyinde değişikliklere yol açarak, çocuklarda beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.

Teknoloji Bağımlılığı Tedavisi

Teknoloji bağımlılığı en basit anlatımla yemek ya da alkol bağımlılığı gibi uzak durulması gereken sorunlar ya da imkansız kompulsif davranışlar arasında değerlendirilir. Bu nedenle gençlerde ve çocuklarda teknoloji bağımlılığı tedavisi bireyin beyninde ve bedeninde gelişen olaylar hakkında bilgilendirilmesi, takıntılarının ve sonuçlarının tanınması, sınır koyulması, kompulsif döngüyü kesintiye uğratacak alternatifler bulunması gibi düzenlemeler temelinde yürütülür.

Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Önlenir?

Teknoloji bağımlılığının önlenmesi için bilim insanlarının önerileri şunlardır:

• Çocuklarınıza teknoloji ile elde edilen yararları ve olası riskleri anlatın. Taciz ya da uygunsuz içerikle karşılaşmaları halinde yanlarında bulunun.
• Çocuğunuzun internette ne kadar zaman geçirdiğini, ne yaptığını ve ne sıklıkla oturum açtığını takip edin. Aynı şekilde kendi internet kullanımınızı da izleyin. Aşırı derecede olabilecek sosyal medya akışlarını, e-postaları ya da metinleri kontrol etme dürtünüzün farkına varın. 
• Teknoloji kullanımına ilişkin yönergeleri çocuğunuzla birlikte takip edin. Teknoloji kullanımı için sınır koyun. Yemek zamanının ve yatak odalarının teknolojiden uzak olmasını sağlayın
• Çocuklarınızın sevdiği oyunlar, sosyal medya ve web siteleri ile ilgili gizlilik ayarlarını ve filtrelerini inceleyin.
• Yazılım programlarında bulunan ebeveyn kontrolü ve güvenli arama sistemlerin araştırın ve uygulayın.

Teknoloji Bağımlılığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Teknoloji bağımlılığı gündelik yaşantıyı nasıl etkiler?

Bazı bireylerin teknoloji bağımlılığı gerçek yaşamda sosyal açıdan garip bir duruma dönüşebilir. Teknoloji bağımlılığının gündelik hayata başlıca olumsuz etkileri şunlardır:

• Çevrimiçi olmanın takıntı haline gelmesi diğer insanlara ayrılan zamanı azaltır ve sosyal ilişkileri olumsuz etkiler.
• İnternette aşırı zaman geçirmek aynı zamanda iş hayatında da performans düşüşü yaşanmasına yol açabilir.
• İnternet bağımlılığı bireylerin ruhsal ve fiziksel sağlığını olumsuz etkiler.
• Beslenme alışkanlıklarını olumsuz etkiler.
• Uyku düzeni bozulur.
• Bireyin refah düzeyi üzerinde olumsuz etkiye yol açar.
• İnternet oyunları, çevrimiçi sohbet odaları ya da online kumar sitelerinde çok para harcanabilir. 

Teknoloji bağımlılığı bir hastalık mıdır?

Bireyin internet kullanımını kesmek ya da azaltmak konusunda başarısız olması halinde internet bağımlılığı bozukluğu yaşadığı düşünülür ve bu durum psikolojik bir hastalık olarak da değerlendirilebilir.

Teknoloji bağımlılığı ne gibi hastalıklara yol açar?

Teknoloji bağımlılığı vücut ağrıları, karpal tünel sendromu, görme problemleri, düzensiz kilo alıp verme gibi fiziksel rahatsızlıkların yanı sıra depresyon, sosyal izolasyon, saldırganlık ve ruh hali değişimleri yaşanmasına da sebep olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.