Su kirliliği, deniz, nehir ve yeraltı suları gibi kaynakların kimyasal veya çevresel faktörlere bağlı olarak kirlenmesiyle meydana gelir. Çevreye zarar veren kirlilik, biyolojik toplulukların yok olmasına sebebiyet verebilir ve insan sağlığını tehlike altına atar. Hayat kaynağı olan suyun kirlenmesi büyük bir küresel sorundur ve çeşitli nedenlerin etkisiyle oluşur. Zamanla kronik rahatsızlıklara ve bulaşıcı hastalıklara sebep olan su kirliliğinin canlılar üzerindeki etkileri uygun yaklaşımlarla önlenmelidir.
Su Kirliliği Nedir?
Su kirliliği, kimyasallar ve mikroorganizmalar gibi zararlı maddelerin birçok su kaynağının kalitesinin düşmesiyle meydana gelir. İnsan ve çevre için toksik hale gelen kirlilik hem canlıların hem de insanların sağlığını tehlike altına atar. Buna bağlı olarak yeme, içme ve temizlenme gibi temel ihtiyaçların karşılanmasında büyük sorunlar yaratır.
Çeşitli faktörlerin etkisiyle kontamine olmuş sular birtakım hastalıklara yol açma potansiyeli taşır. Bunların başında tifo, kolera, giardia, hepatit A, salmonella virüsü ve lejyoner hastalığı gelir. Bunların dışında su kirliliği zamanla cilde zarar verebilir, saç dökülmesine yol açabilir ve şiddetli ishale neden olabilir.
Su Kirliliği Neden Olur?
Hayat kaynağı olan su, çeşitli nedenlere bağlı olarak kirlenir ve kullanılmaz hale gelir. Bu sebeplerin çoğunluğu beşeri faktörlerle ilişkilendirilir. Kimyasal kirleticiler, tarım faaliyetleri ve evsel atıklar gibi çeşitli unsurlar suyun doğal dengesini bozar. Su kirliliğine neden olan önemli faktörler ve etkileri aşağıdaki gibidir:
- Yanlış tarım faaliyetleri
- Radyoaktif maddeler
- Kanalizasyon ve atık sular
- Petrol
Tarım faaliyetleri
Su kaynaklarının çoğunluğunu kullanan tarım sektörü, suyun kirlenmesine neden olan önemli bir faktördür. Dünya genelinde de tarım faaliyetlerinin su kirliliğinin en önemli kaynaklarından biri olduğu öne sürülür.
Özellikle nehir, haliç, yeraltı suları ve akarsularda tarımsal kirliliğe rastlanır. Zira her yağmur yağdığında tarımsal alanlarda gübre ve böcek ilaçları gibi toksik maddeler su yollarına taşınır. Ayrıca aşırı azot ve fosfora bağlı olarak ortaya çıkan besin kirliliğe de su ekosistemlerinde oksijen seviyelerinin düşmesine neden olur.
Radyoaktif maddeler
Radyoaktif atıklar; nükleer enerji santralleri, uranyum madenciliği ve fosil yakıtlar gibi unsurlardan yayılan maddelerdir. Doğada binlerce yıl kalabilen bu atıklar deniz kaynaklarını ve yeraltı sularını büyük ölçüde tehdit eder. Radyoaktif maddelerin suya karışması hem insan sağlığı hem de diğer canlıları tehlikeye atar.
Kanalizasyon ve atık su
Kanalizasyon suyunda insan ve gıda atıklarına rastlanır. Geri kalan atık sular ise endüstriyel, evsel, tarımsal ve hayvancılık gibi ortamlardan çıkar. Bu maddeler suya karıştığında ötrofikasyon adı verilen alg patlamalarına yol açar. Buna bağlı olarak suyun oksijen seviyesini düşürerek ekosistemin bozulmasına neden olur.
Ayrıca evde kullanılan deterjan, temizlik maddeleri ve ilaçlar da ağır metaller içerdiği için suya karıştığında toksik hale getirir. Bunun yanı sıra kanalizasyonla taşınan katı atıklar su ekosistemine yayılarak besin zincirine girer. Buna bağlı olarak su kaynaklarının sürdürülebilirliğini tehdit eder ve insan sağlığı için ciddi bir tehlike arz eder.
Petrol kirliliği
Petrol sızıntıları, deniz ve okyanusları kirleten en önemli unsurlar arasında yer alır. Su yüzeyine yayılan petrol, suyun oksijen almasını zorlaştırır ve ekosisteme zarar verir. Bunun neticesinde içme veya tarım sularının kirlenerek sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur.
Su Kirliliğinin İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
Su kirliliğinin insan sağlığına etkileri ortaya çıkabilecek hastalık riskleridir. Bu hastalıklar arasında da tifo, kolera, giardia, lejyoner hastalığı, salmonella virüsü ve hepatit A gibi hastalıklar yer alır.
Yapılan araştırmalara göre 2015 yılında su kirliliği 1,8 milyon kişinin ölümüne neden olan bir unsur olarak göz çarpar. Ayrıca temiz ve güvenli olmayan suyu kullanan bölgelerde her yıl yaklaşık 1 milyar insan hastalanır.
İnsan ve hayvan atıklarından ortaya çıkan su kaynaklı patojenler, su kirliliğinin etkisiyle hastalıklara neden olur. Özellikle kolera, tifo ve giardia en yaygın görülen bulaşıcı hastalıklardır. Güvenli ülkelerde dahi her yıl su kirliliğine bağlı ortaya çıkan hastalıklara rastlanır. Bunlardan biri de Amerika’da binlerce kişi arasında yayılan Lejyoner hastalığıdır. Ciddi bir zatürre türü olan Lejyoner, borularla taşınan bakterilerin suya karışarak yaydığı bir enfeksiyondur.
Su kirliliğinin insan sağlığı üzerinde meydana getirebildiği etkiler şöyledir:
Kimyasal kirliliğin insan sağlığına zararları nelerdir?
Kimyasal kirlilik hava, su ve toprakta biriken toksik maddelerin etkisiyle ortaya çıkar. Endüstriyel faaliyetler, tarım ilaçları ve evsel atıklar kirliliğin büyük bir bölümünü oluşturur. İnsan sağlığını çeşitli şekillerde tehdit eden kimyasal kirlilik, özellikle çocuklar, hamile kadınlar ve kronik rahatsızlığı olan kişiler için tehlikelidir. Uzun süreli maruziyet sonucunda nörolojik hastalıklar, alerjiler, kanser ve hormon bozuklukları gibi tahribatlar meydana gelebilir.
Su kirliliğinin etkileri, bağışıklık ve alerjik rahatsızlıkların yanı sıra sinir sistemine zarar veren sağlık sorunları yaratır. Kurşun ve cıva gibi maddeler, suyla vücuda girdiğinde sinir sistemi bozukluklarına neden olur. Bu durum zayıf refleksler ve hafıza sorunları gibi sağlık problemlerine sebebiyet verir. Ayrıca içme suyunda tespit edilen yüksek nitrat seviyeleri, methemoglobinem olarak adlandırılan mavi bebek sendromuna yol açar.
Kirli Su Kaynaklı Hastalıklar Nelerdir?
Kirli su kaynaklı hastalıklar, bazı virüs ve bakterilerin su tüketimiyle ortaya çıkar. Güvenli hijyen ve sanitasyon uygulamalarının eksikliğinde görülen bu rahatsızlıklar hayatı tehlike altına atar.
Yaygın olarak görülen su kirliliği kaynaklı hastalıklar aşağıdaki gibidir:
Tifo ateşi
Tifo, kötü sanitasyon ve güvenli olmayan su kaynaklarındaki maddelerle ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır.
Kolera
Kolera, kirli suyla yayılan ve genellikle temiz suya erişimin bulunmadığı bölgelerde meydana gelen ölümcül bir hastalıktır. En temel sebeplerinden biri kontamine olmuş sulardır.
Giardia
Giardia gölet, akarsu ve yüzme havuzları gibi çeşitli su kaynaklarında görülen enfeksiyonel bir rahatsızlıktır.
Dizanteri
Dizanteri, bakteri, parazit ve virüs içeren suyla temas edildiğinde ortaya çıkan bağırsak enfeksiyonudur.
Hepatit A
Su kirliliğinin sebep olduğu hastalıklardan biri de hepatit A’dır. Hepatit A, kontamine suyla temas edildiğinde ve tüketildiğinde ortaya çıkan bir karaciğer enfeksiyonudur.
Su Kirliliğinin İnsan Sağlığına Etkileri Hakkında Sık Sorulan Sorular
Su kirliliği insan sağlığını nasıl etkiler?
Su kirliliğinin zararları, insan sağlığı açısından ciddi bir tehlike arz eder. Zira kontamine suyla temas etmek ve tüketmek toksik madde zehirlenmelerine, bulaşıcı hastalıklara ve kronik rahatsızlıklara sebebiyet verir. Bunun yanı sıra alerji semptomlarının gelişmesine ve bağışıklığın düşmesine yol açar.
Hangi kimyasal maddeler su kirliliğinde en tehlikeli olanlardır?
Su kirliliğinde en tehlikeli kimyasal maddeler arasında kurşun, cıva, kadmiyum ve nitrat gibi ağır maddeler yer alır. Bu kirletici maddeler ve radyoaktif kimyasallar, sağlık üzerinde ciddi sorunlara neden olur. Kalıcı beyin hasarı, çocuklarda gelişim problemleri ve kanser riskleri en yaygın problemlerdir.
Su kirliliği çocukları nasıl etkiler?
Çocukların bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlar ve bulaşıcı hastalıklar karşısında daha savunmasız olurlar. Bu noktada su kirliliği büyüme sürecinde zihinsel gelişimi etkiler. Ayrıca bakteriyel ve viral enfeksiyonların yayılmasına zemin hazırlayarak ishal, kusma ve ateş görülür. Bunun yanı sıra kurşun ve cıva gibi ağır maddeler zihin geriliğine ve dikkat eksikliğine neden olabilir.
Su kirliliğini önlemek için bireysel olarak ne yapabiliriz?
Doğal ürünleri kullanmak, kimyasal maddeleri doğaya bırakmamak ve plastik kullanımından kaçınmak bireysel su kirliliği önlemleri açısından uygundur. Bunun yanı sıra pestisit ve herbisit kullanımını azaltmak, çevreye fayda sağlar. Kimyasal madde kullanımını azaltmak için karbonat, limon ve sirke gibi doğal içerikli ürünlerle temizlik yapılabilir.
Kirli sular nasıl arıtılabilir?
Kirli sular, özel filtrasyon sistemleriyle katı partiküllerden ayrıştırılarak arındırılır. Doğal arıtma yöntemi olarak kaynatma ile içindeki bakteri ve mikroorganizmaların yok olması sağlanabilir. Ayrıca distilasyon yöntemi de en çok kullanılan arıtma tercihlerinden biridir. Buna göre suyu mikroorganizmalardan ayırmak için buharlaştırdıktan sonra yeniden sıvı hale getirmek gerekir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 22 Ocak 2025
Yayınlanma Tarihi: 21 Ocak 2025
