Yükleniyor
Soğuk yanığı ya da soğuk ısırığı, aşırı soğuk nedeniyle cildin üst tabakasının altındaki deri, sinirler ve kan damarlarının donması sonucu etkilenen bölgenin zarar görmesidir. Islak giysiler, yağmur, kar, su ve rüzgar gibi etkenler cildi soğutabileceği için soğuk ısırmasına neden olabilir. Soğuk ısırığı ciltte karıncalanma, uyuşukluk ve cilt renginin solması ile kendini gösteren, erken evrede kalıcı hasar bırakmayan bir durumdur ancak ilerleyen evrelerde ciddi cilt hasarlarına yol açabilir.
Soğuk ısırması, vücudun -2 ile -10 santigrat derece soğukta kalma sonucunda deri ve diğer dokularda meydana gelen cilt hasarıdır. Soğuk ısırığında en fazla kulaklar, burun, çene, eller ve ayaklar etkilenir. Uzun süreli soğuğa maruz kalındığı durumda donan uzuvların geri dönüşümü olmayabilir. Soğuk yanığı olarak da geçen bu durum, vücutta herhangi bir yeri etkileyebileceği gibi karıncalanma, soğukluk, uyuşukluk belirtileriyle ortaya çıkar.
Soğuk yanığının nedeni temelde vücudun aşırı soğuk karşısında kendini korumaya almaya çalışmasıyla başlar. Vücut soğuk ile karşılaştığında, damarlar daralarak ısıyı korumaya çalışır. Daralan damarlar sonucunda kol, bacak gibi ekstremitelere kan akışı yavaşlar. Ekstremitelere daha az kan geldikçe, bu bölgeler daha çok soğur ve donar. Donan bölge bir süre sonra kan akışı düzelmezse doku kaybı olarak ölür. Soğuk ısırması nedenleri şöyle sıralanır:
Her durumda olduğu gibi soğuk ısırmasında da belli başlı risk grupları bulunur. Risk altında olan gruplar şu şekilde sıralanabilir:
Dağa tırmanan kişiler ya da kayak yapan kişiler, yüksek rakımlarda uzun süreli soğuğa maruz kalırsa soğuk yanığı gelişme olasılığı artar.
Hiçbir risk grubu içerisinde olmasanız bile uzun süreli soğuğa maruz kalmaz soğuk yanığına sebep olabilir.
Asker, denizci ve kurtarma görevlileri gibi meslekler zor şartlarda ve açık havada çalışmak durumunda kalabilirler. Bu durum da riski arttırır.
Çok genç olan kişiler ya da çok yaşlıların vücudunun ısısı kolayca değişebildiği ve iyi ayarlanamadığı için risk artar.
Diyabet ve Raynaud sendromuna sahip kişilerin damarları daha çabuk hasar alabilir.
Kan damarlarını daraltan ilaçlar, kişiyi soğuğa karşı savunmasız hale getirebilir.
Sürekli sigara içen kişilerin damarları zamanla daralır ve soğuğa çıktıklarında, vücudun koruma mekanizması bile çalışamadan soğuk yanığı meydana gelebilir.
Soğuk ısırığının belirtileri, cilt dokusunda karıncalanma, hissizlik, ağrı ve uyuşma yanı sıra cildin soluk ve soğuk olmasıdır. Bu durum genellikle el ve ayakların uç taraflarında meydana gelir. Uzun süre müdahale edilmediğinde ve soğuğa maruz kalındığı durumda uzuv kaybetme riski oluşur. Soğuk ısırması belirtileri 3 aşamada incelenebilir. Bunlar erken, orta ve ileri aşama olarak adlandırılır:
Erken aşamada, soğuk yanmasından etkilenmeye başlayan bölgede karıncalanma, soğukluk, uyuşukluk olur ve rengi beyazlar. Erken aşama donma olarak da adlandırılabilir.
Orta aşamada ise, diğer belirtilere ek olarak, etkilenen bölgede sertleşme ve donmuş hissetme olur. Bu aşamada soğuktan kurtulduğunuzda, etkilenen bölge kırmızıya dönerek su toplar. Aynı zamanda kaşıntı ve ağrılı bir süreç de olabilir.
İleri aşama soğuğa maruziyet devam ettiğinde gelir ve giderek şiddetlenen bir durum olarak karşınıza çıkar. Cilt rengi beyaz, mavi ya da lekeli bir şekilde gözükür. Dokuyu ellediğinizde sert ve soğuk hissedebilirsiniz. Soğuğa maruz kalma durumuna göre deri altında kaslar, sinirler ve kemiklerde hasarlar meydana gelebilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa acil müdahale gereklidir.
Son aşamadan sonra sıcak bir bölgeye geçildiyse, soğuk ısırması olan bölgelerde kanla dolu kabarcıklar meydana gelir ve zamanla siyah kabuklar oluşur. Bu siyah bölgelere nekroz (doku ölümü) denir. Ciltte görülen belirtiler dışında kişide, ateş, yoğun titreme, konuşmada bozukluk görülebilir. Geriye ısınma sırasında 3-5 saat içerisinde ödem ortaya çıkmaya başlayabilir. Kabarcıklar ise 4 ile 24 saat arasında çıkabilir.
Donmanın uzun vadede etkileri devam edebilir. Soğuğa karşı hassasiyet, etkilenen bölgelerde uyuşma, kalıcı ağrı gibi etkiler gözlenebilir.
Buz yanığının tedavisi belirtilerin ciddiyetine göre değişir. Ancak her türlü durumda acil olarak hastaneye başvurmak önemlidir. Etkilenen bölgenin kan akışı sağlanmaya ve hasarın daha fazla ilerlemesini durdurulmaya çalışılır. Donmuş bölgelere sıcak sünger koyulabilir. Cilt ısındıkça sinirlerde ağrılar artabileceğinden ağrı kesici verilebilir. Ciltte ne kadar hasar olduğunu görebilmek için MR görüntüsü çekilebilir. Nekroza dönüşen bölgeler varsa o yerler kazınabilir. Bölge kazınmazsa, vücuda enfeksiyon dağılır.
Soğuk yanığının önlemenin yolları önlemenin çeşitli yolları bulunur. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Soğuk ısırığı tedavi edilmezse, neden olan virüsler vücutta yayılabilir. Temas yoluyla bu virüsler baika insanlara bulaşabilir. Isırıktan dolayı açık yara kalırsa, buradan farklı enfeksiyonlar kapılabilir. Bu yüzden buz yanmasının tedavi edilmesi hem kişi hem de çevresi için çok önemlidir.
Soğuk ısırığı için öncelikle acile başvurmak gerekir. Hasta acilden bir dermatolog ya da alerji uzmanına sevk edilebilir.
Soğuk ısırığı genelde kalıcı değildir. Ama belirtiler tekrarlayabilir. Eğer belirtiler tekrarlarsa, doktorunuza danışarak farklı tedaviler izlemeniz gerekebilir.
Soğuk ısırığına karşı doktor tavsiyesi almadan kesin bir şey sürmek sakıncalı olabilir. Ancak ağrı alıcı kremler ve iltihap alıcı kremler kullanılabilir.
Soğuk ısırığından korunmak için su geçirmeyen kıyafetlerle tüm uzuvlarınız ve vücudunuz koruma altında olmalıdır. Ellerinizde eldiven, kafanızda bere, ayağınızda kalın bir çift çorap ve su geçirmeyen bot işinizi görecektir.
Beslenme ve takviyelerle ısırığın iyileşmesi hızlandırılabilir. Doktor tedavisinin yanı sıra C vitamini donma üzerinde yararlı etki gösterebilir. Antioksidan alımı da soğuğa maruz kalmadan önce olursa yaralanmaları minimuma indirebilir. Aloe vera bitkisinin özünün hasarlı bölgeye uygulanması, doku hasarı artmasının önüne geçebilir. Donmuş bölgelere masaj yapılmamalı ya da kuvvetlice ovuşturulmamalıdır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 3 Kasım 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
