Siyanür Nedir? Siyanür Zehirlenmesi ve Zararları Nelerdir?

Siyanür Nedir?

Siyanür, karbon-azot(CN) bağı içeren, bilinen en hızlı öldürücü zehirlerden olan mitokondriyal bir toksindir. Siyanür, maruz kalınmanın ardından kısa süre içinde müdahale edilmezse ölümcül olabilir.

Siyanüre maruz kalmanın çeşitli yolları vardır. Özellikle yangın olan bir ortamda bulunmak ve havayı solumak aynı zamanda kişiyi siyanüre de maruz bırakabilir. Bununla birlikte bazı yiyeceklerde ve bazı bitkilerde bulunan doğal maddelerde, bazı yaygın meyvelerin çekirdekleri ve kabuklarında da belli oranda siyanür bulunabilir.

Siyanüre maruz kalınmasının ardından vücut bazı reaksiyonlar ortaya çıkarabilir. Siyanür zehirlenmesi olarak adlandırılan bu durumun belirtileri arasında baş ağrısı, kalp atışının hızlanması, göğüs sıkışması, baş dönmesi, mide bulantısı ve bilinç bulanıklığı yer alır.

Siyanür zehirlenmesi belirtileriyle karşı karşıya kalındığında acil olarak kişi o ortamdan uzaklaştırılmalı, temiz havaya çıkarılmalı ve tıbbi müdahale yapılmalıdır.

Siyanürün Ölümcül Formları Nelerdir?

Siyanür kendi içinde daha çok etki gösteren ve ölümcül formlar bulundurur. Bunlar şu şekilde listelenebilir:

• Sodyum siyanür
• Potasyum siyanür
• Hidrojen siyanür
• Siyanojen klorür

Siyanürün bahsi geçen bu formları, katı, sıvı veya gaz şeklinde olabilir. Özellikle bir yangın esnasında bu formların biriyle karşılaşılma riski daha yüksektir.

Siyanür Zehirlenmesi Nedir?

Siyanür zehirlenmesi, ölümcül etkisi bulunan siyanür kimyasalının vücuda girmesiyle meydana gelen bir zehirlenme türüdür. Bu zehirlenme, siyanür kimyasalına maruz kalındıktan kısa bir süre içinde görülür ve vücutta bazı belirtilere yol açar. Ölümcül sonuçlar doğurmaması adına acil müdahale edilmesi büyük önem taşır.

Siyanür kimyasalı vücuda girdikten sonra kan dolaşımına ulaşır ve burada hücreleri olumsuz etkilemeye başlar. Özellikle akciğerleri olumsuz etkileyen siyanür zehirlenmesi solunum süreçlerine zarar vererek vücudun oksijen seviyesini azaltır ve rahat nefes alışverişini engeller. Kişinin rahat nefes alabilmesi için bulunduğu ortamdan uzaklaştırılıp temiz havaya çıkarılması elzemdir.

Siyanür Zehirlenmesi Neden Olur?

Siyanür zehirlenmesi ani bir şekilde meydana gelir. Buna neden olan kaynakların başlıca olanı siyanür gazının solunmasıdır. Siyanür gazının solunması madencilik, metal işleme, kimyasal üretim ve metal kaplama gibi sanayi alanlarında, tarım ilaçlarının kullanılmasıyla, siyanür bileşikleri olan bitkiler ve yangın kaynaklı siyanür gazının açığa çıkması ile gerçekleşir.

Siyanür zehirlenmesi kaynakları şöyledir:

• Endüstriyel kaynaklar ve sanayi alanları
• Tarım ilaçlarının kullanılması
• Siyanür bileşikleri olan bitkiler
• Fotoğrafçılık sektörü
• Yangın
• Siyanürün sulara karışması
• Kayısı çekirdeği, kiraz çekirdeği ve şeftali çekirdeğinin aşırı tüketilmesi

Ayrıca siyanür zehirlenmesine birey kasıtlı olarak da neden olabilir. Siyanür hapları veya kapsüllerini kullanarak intihar girişiminde bulunan kişiler için siyanür zehirlenmesi daha acı verici bir tablo ortaya çıkarabilir. Siyanür hapları mideyi yakar ve vücudun oksijen kullanmasını önleyerek daha ciddi sonuçlara gebe olabilir.

Siyanür Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Siyanür zehirlenmesinde görülen yaygın karakteristik belirtiler baş ağrısı, kalbin hızlı atması, göğüs sıkışması, göğüs ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma ve bilinç bulanıklığıdır. Siyanür zehirlenmesinin ölümcül risk taşıyan vakalarında kişi nöbet de yaşayabilir.

Siyanür zehirlenmesi genellikle şöyle belirtiler gösterir:

• Baş ağrısı
• Kalp atış hızının artması
• Göğüs sıkışması
• Göğüs ağrısı
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı ve kusma
• Bilinç bulanıklığı
• Nöbet
• Kalbin durması
• Zayıflık ve halsizlik
• Huzursuzluk hali

Siyanür zehirlenmesi görülme riski bulunan bu belirtileri siyanürün dozu, türü ve siyanüre ne kadar maruz kalındığıyla da doğru orantılıdır. Şiddetli belirtiler yaşandığı durumlarda acil olarak tıbbi müdahale almanız ölümcül sonuçların önüne geçebilir. Müdahale edilmeyen siyanür zehirlenmesi kişiyi ölüme götürebilir.

Siyanürün Zararları Nelerdir?

Siyanürün en temel zararı siyanür zehirlenmesine yol açmasıdır. Siyanür zehirlenmesinin bir etkisi olarak ortaya çıkan baş ağrısı, baş dönmesi, göğüs ağrısı, göğüs sıkışması, kalp atışının hızlanması, mide bulantısı, kusma, halsizlik ve şiddetli durumlarda bilinç bulanıklığının siyanür zararları olarak sıralanabilir.

Siyanür Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?

Siyanür zehirlenmesi hızlı ve ani bir şekilde ortaya çıkar. Bu esnada vücutta birtakım ciddi semptomlar görülür. Bu semptomlar ve şikayetlere bağlı olarak siyanür zehirlenmesi tanısı konur. Bunların yanı sıra vücudun siyanüre ne kadar maruz kalındığının ortaya konması için de bazı testler istenebilir.

Methemoglobin seviyesi: Kişide duman inhalasyonu şüphesi varsa methemoglobin seviyesinin ölçümü için test yapılabilir.

Kan karbonmonoksit konsantrasyonu: Kan karbonmonoksit konsantrasyonu sayesinde ne kadar duman solunduğu ortaya konur.

Siyanür Zehirlenmesinin Tedavisi Nasıl Olur?

Siyanür zehirlenmesi bir kişiye acil olarak müdahale edilmelidir. Öncelikle kişi mevcut ortamdan uzaklaştırılarak temiz havaya çıkarılmalıdır. Tıbbi ekibin gelmesiyle birlikte kişiye yüksek oranda oksijen takviyesi yapılır. Zaman zaman hiperbarik oksijen tedavisi de uygulanabilir.

Eğer siyanür zehirlenmesi ağız yolu ile gerçekleşmişse mide yıkaması yoluna gidilir. Yine siyanürün vücuttan uzaklaştırılması için aktif kömür yöntemi de denenebilir. Bu noktada doktorun yönlendirmeleri çok önemlidir.

Oksijen tedavisinin dışında doktorun gerekli gördüğü durumlarda siyanür zehirlenmesinin etkilerini azaltmak için ilaç tedavisi de uygulanabilir. Bu ilaçlar belirtilerin biraz da olsa hafiflemesini sağlayabilir.

Siyanür Zehirlenmesi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Siyanür zehirlenmesi öldürür mü?

Siyanür zehirlenmesi, acil müdahale edilmeyip, kişinin oksijen seviyelerinin normale çekilmediği durumlarda ölümcül olabilir.

Siyanüre maruz kalındığında neler yapılmalıdır?

Siyanüre maruz kalındığı sırada kişi bulunduğu ortamdan çıkarılmalı ve temiz hava aldırılmalıdır. Bu, kişiye oksijen sağlar ve nefes alışverişini kolaylaştırır. Ayrıca kıyafetlere siyanür temas ettiyse hızlı bir şekilde tüm kıyafetler çıkarılmalı ve siyanürün vücuttan uzaklaştırılması için duş alınmalıdır. Kişisel önlemler dışında acil olarak tıbbi müdahale gerektiği de unutulmamalıdır.

Siyanür zehirlenmesinin uzun vadede sağlık etkileri var mı?

Yüksek oranda siyanüre maruz kalan kişilerde zamanla kalp, beyin ve sinir hasarı gelişebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.