Hipersitokinemi olarak da ifade edilen sitokin fırtınası, kana çok fazla sitokin salındığı durumda ortaya çıkan şiddetli bir bağışıklık tepkisidir. Sitokin adı verilen proteinler, normal bağışıklık tepkilerinde önemli bir rol oynar ancak vücutta aynı anda çok fazla sitokin salınımı zararlı sonuçlar doğurabilir. Sitokin fırtınası özellikle covid-19, bir enfeksiyon, otoimmün durum veya başka bir hastalığın sonucu olarak meydana gelebilir. Ayrıca bazı immünoterapi türleriyle tedaviden sonra da rastlanabilir.
Sitokin Nedir?
Sitokin, bağışıklık tepkilerinde hücre iletişimine yardımcı olan ve hücre içi hareketi uyaran küçük ve zarla çevrili protein bazlı hücre sinyal molekülleridir. Aynı zamanda sinyal proteinleri olarak da adlandırılabilen sitokinler, vücuttaki iltihabı kontrol etme noktasında önemli bir oynar.
Bununla birlikte bağışıklık sisteminin mikroplara veya diğer maddelere karşı savunma oluşturmasını da sağlayan sitokinler diğer yandan potansiyel bir risk de oluşturabilir. Kana çok fazla sitokin proteini salındığı durumlar tehlikeli sonuçlar ortaya çıkarabilir ve bu duruma sitokin fırtınası adı verilir.
Sitokin Fırtınası Nedir?
Sitokin fırtınası, özellikle covid-19 başta olmak üzere birtakım enfeksiyon ve hastalıklarda görülen, sitokinlerin aşırı üretimiyle karakterize, yoğun lokalize veya yaygın inflamasyonla sonuçlanan bağışıklık sisteminin aşırı tepki göstermesidir.
Sitokin fırtınasının ortaya çıkması için kana çok fazla sitokin proteininin salınması gerekir. Bu salınım fazlalığı ağırlıklı olarak covid-19 hastalarında görülür. Bununla birlikte enfeksiyon, otoimmün hastalıklar veya başka bir sağlık sorununun komplikasyonu olarak da görülebilir.
Sitokin fırtınasında aşırı miktarda sitokin salınımı sonrasında görülen belirtiler arasında genellikle yüksek ateş yer alır. Ateşle birlikte iltihaplanma, kızarıklık, şiddetli yorgunluk ve mide bulantısı da sitokin fırtınasına neden olan hastalığın türüne bağlı şekilde ortaya çıkabilecek belirtiler arasındadır.
Sitokin fırtınasına neden olan faktör tedavi edilmeyip kontrol altına alınmazsa bu durum sağlık açısından bir risk unsuru olabilir.
Sitokin Fırtınası Neden Olur?
Sitokin fırtınası (hipersitokinemi), kana çok fazla sitokin proteininin salınması ile meydana gelir. Sitokin fırtınası bir enfeksiyonla bağlantılıdır ve bağışıklık sistemi enfeksiyona karşı aşırı bir tepki gösterdiğinde sitokin fırtınası durumu ortaya çıkar.
Sitokin fırtınasına yol açabilecek risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
- Akut solunum yolu sorunu yaşatan Covid-19 vakaları
- Birtakım enfeksiyon türleri (virüs veya bakteriler)
- Genetik sendromlar
- Otoimmün hastalıklar
- Sepsis
- İmmünoterapi türleri
Sitokin Fırtınası Belirtileri Nelerdir?
Sitokin fırtınası, bu duruma neden olan enfeksiyonun varlığına göre vücutta bazı belirtiler ortaya çıkarabilir. Sitokin fırtınasının başlıca belirtileri arasında yüksek ateş, iltihaplanmaya bağlı kızarıklık, şişlik, yorgunluk, mide bulantısı, ishal, öksürük ve kas ağrıları yer alır.
Sitokin fırtınası vakalarında ortaya çıkan belirtiler şu şekilde olabilir:
Yukarıda yer alan semptomlar, sitokin fırtınasına neden olan faktöre ve bu durumun hangi vücut sistemlerini etkilediğine bağlı olarak değişebilir. Örneğin sitokin fırtınasının kalbi etkilediği durumlarda kalp atış hızı artabilir, kalp fonksiyonları azalabilir veya düzensiz kalp atışı yaşanması söz konusu olabilir. Diğer yandan sitokin fırtınasının akciğerleri etkilediği senaryoda öksürük veya nefes darlığı da yaşanabilir. Risk açısından sitokin fırtınası aynı anda birden fazla organ sistemini etkileyebilir ve bu da olası organ yetmezliği tehlikesine sebebiyet verebilir.
Sitokin Fırtınası Nasıl Teşhis Edilir?
Sitokin fırtınası tek başına bir hastalık olmadığı için genellikle başka sağlık durumlarının bir komplikasyonu olarak karşımıza çıkar. Sitokin fırtınasına neden olan faktör bazen çok açıktır ve buna bağlı olarak sitokin fırtınasının tanısı da konur. Ancak bazı vakalarda ise kan tahlili ve görüntüleme testleri de istenebilir.
Sitokin Fırtınası Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sitokin fırtınasının tedavisi altta yatan nedene bağlı şekilde gelişir. Sitokin fırtınasına neden olan faktör, tedaviyi de şekillendirecektir. Öncelikle vücutta iltihap ve enfeksiyon varsa bunların varlığını azaltmak için ilaçlar reçete edilebilir. Ayrıca diğer sitokin fırtınası belirtilerine yönelik de tedavi programı uygulanabilir.
Eğer hayati bir tehlike söz konusuysa destekleyici bakım, damar yolundan sıvı verilmesi, elektrolik yönetimi ve çeşitli tedavi yöntemleri denenebilir.
Sitokin Fırtınası Hakkında Sık Sorulan Sorular
Sitokin fırtınası ne anlama gelir?
Hipersitokinemi veya sitokin salınım sendromu olarak da bilinen sitokin fırtınası, kandaki sitokin salınımının artması sonucunda bağışıklık sisteminin tehlikeyi algılayıp şiddetli bir reaksiyon göstermesidir.
Sitokin fırtınası ve covid-19 arasındaki bağlantı nedir?
Covid-19’a neden olan SARS-CoV-2 virüsünün sitokin fırtınasını tetiklediği bilinir. Bu sebeple covid hastalarında sitokin fırtınasına rastlandığı görülür.
Sitokin fırtınası hangi durumlarda görülür?
Sitokin fırtınası genel olarak enfeksiyon kaynaklı meydana gelir. Covid-19’a neden SARS virüsü, birtakım enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıkların sitokin fırtınasını tetiklediği değerlendirilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 15 Ekim 2024
Yayınlanma Tarihi: 13 Ağustos 2024
