Şeker yüklemesi testi nasıl yapılır?

Diyabetes mellitus (şeker hastalığı) nedir?

Glukoz (kan şekeri) vücudun temel enerji kaynağı olan bir şekerdir ve kandaki değeri başta insülin hormonu olmak üzere vücuttaki bazı hormonlar tarafından belli seviyelerde tutulmaktadır. Basitçe kanda glukoz düzeyinin belirlenmiş seviyelerden yüksek olması diyabet hastalığı olarak adlandırılmaktadır ve bu hastalık tedavi edilmediğinde bir takım sağlık sorunlarına yol açmaktadır.

Gestasyonel diyabetes mellitus  (gebelik şekeri) nedir?

Gestasyonel diyabetes mellitus, gebelikte ortaya çıkan ya da tanısı ilk kez gebelikte konan diyabet hastalığıdır. Bu kişilerin bir kısmında önceden tanı almamış bir diyabet hastalığı mevcutken, bazılarında gebelik sırasında hastalık ortaya çıkar.

Gestasyonel diyabetin sebebi nedir?

Kan şekeri metabolizmasında görevli olan ana hormon insülindir. İnsülin hücrelerin enerji elde etmesi için gerekli olan glukozun kandan hücre içine geçişini sağlar. Gebelik ise doğası gereği diyabete eğilim yaratan bir süreçtir. Gebelikte salgılanan hormonlar sebebiyle gebede insüline karşı direnç gelişir. Böylece bebeğin beslenmesi için gerekli olan glukoz ihtiyacını karşılamak amacıyla annenin kanındaki glukozun hücre içine girişi azaltılır ve annenin kan glukoz seviyesi artar. Bu durumda annenin vücudu kan şekerini normal seviyede tutabilmek için daha fazla insülin üretir. Bir grup gebede insülin üretimi yetersiz kalır, kan şekerini normal seviyelere düşürecek düzeye ulaşamaz ve gestasyonel diyabet gelişir.

Gebelik şekerinin görülme sıklığı nedir?

Toplumsal özelliklere göre sıklığı değişmekle birlikte, tüm gebeliklerin yaklaşık olarak %6-7’sinde diyabet saptanmakta ve bunların %90’ının gestasyonel diyabet olduğu tahmin edilmektedir. Hareketsiz yaşam biçimi ve obezitenin artışı ile tüm dünyada diyabet ve dolayısıyla gestasyonel diyabet görülme sıklığı artmaktadır.

Gebelik şekerinde kimler risk altındadır?

25 yaşın üstünde olmak, gebelik öncesi kilonun normalden fazla olması, önceki gebelikte gestasyonel diyabet, iri bebek veya ölü doğum öyküsünün olması, yakın akrabalarda diyabet bulunması, diyabetin sık görüldüğü bazı ırklara mensup olmak, daha önceden bilinen insülin direnci, glukoz intoleransı, idrarda şeker saptanması gibi durumların varlığı risk faktörleridir.

Gestasyonel diyabet anne ve bebeği nasıl etkiler?

En önemli etkilerinden biri bebeğin gereğinden fazla büyümesi ve buna bağlı olarak müdahaleli doğum, doğum travması, omuz takılması ve doğumda bebeğin koluna giden sinirlerde hasar gibi olumsuz durumların yaşanma olasılığının artmasıdır. Bu kişilerde doğumun sezaryen ile gerçekleşme gereksinimi de artmaktadır. Anne karnında ani bebek ölümü, doğumdan sonra bebekte solunum problemleri ve kan şekeri düşüklüklerinin yaşanması, yeni doğan sarılığı ihtimalinin artması da karşılaşılabilecek sorunlardandır. Ayrıca annede gestasyonel hipertansiyon  (gebelikte tansiyon yüksekliği) ve preeklampsi (yüksek tansiyona bağlı gebelik zehirlenmesi) olma olasılığı gestasyonel diyabeti olan kadınlarda daha fazladır.

Şeker yüklemesi testi nedir?

Gestasyonel diyabetin zamanında tespiti ve tedavisi ile yaşanabilecek tüm olumsuzlukların riski oldukça azaldığı için genel görüş tüm gebelerin taranması şeklindedir. Ancak 25 yaş altında hiçbir risk faktörü olmayan gebelerde tarama testi yapılmayabilir. Gebelerin diyabet açısından ilk değerlendirilmesi genellikle ilk kontrolde açlık kan şekeri bakılarak yapılır. Buradaki amaç daha önceden diyabeti olan ancak tanı konmamış olan kişilerin belirlenmesidir. Asıl gestasyonel diyabet taraması ise 24-28. haftalar arasında şeker yükleme testleri (OGTT) ile yapılmaktadır. Ancak yüksek risk grubundaki gebelerde daha erken dönemde yükleme testi yapmak gerekebilir.

Şeker yüklemesi testi nasıl yapılır?

Şeker yüklemesi testinin iki aşamalı ve tek aşamalı olmak üzere iki tip tarama protokolü vardır. Günümüzde daha çok kabul gören iki aşamalı testte; 50 gr oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. 50 gr OGTT öncesinde açlık gerekmez, suya karıştırılan glukozun içilmesini takip eden 1.saatteki kan şekeri düzeyine bakılır. Değer yüksek çıkarsa; 100 gr oral glukoz tolerans testi yapılır. 100 gr OGTT aç karnına yapılır, açlık kan şekeri ve glukozun içilmesini takip eden 1, 2 ve 3. saatlerdeki kan şekeri düzeyleri kontrol edilir.

Tek aşamalı testte açlık gerektirir.  Açlık kan şekeri için kan alınmasını takiben 75 gr glukoz içilir ve 1.-2. saat kan şekeri düzeyleri ölçülür. Testler belli kriterlere göre değerlendirilir ve pozitif saptanırsa gestasyonel diyabet tanısı konur.

Şeker yüklemesi testi ne zaman yapılır?

Şeker yüklemesi testi hamileliğin 24-28. haftaları arasında yapılmaktadır.

Şeker yüklemesi testi kaç gram olmalıdır?

Şeker yüklemesi iki aşamalı testte; 50 gr oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. 50 gr OGTT öncesinde açlık gerekmez, suya karıştırılan glukozun içilmesini takip eden 1.saatteki kan şekeri düzeyine bakılır. Değer yüksek çıkarsa; 100 gr oral glukoz tolerans testi yapılır. 100 gr OGTT aç karnına yapılır, açlık kan şekeri ve glukozun içilmesini takip eden 1, 2 ve 3. saatlerdeki kan şekeri düzeyleri kontrol edilir.

Tek aşamalı testte açlık gerektirir.  Açlık kan şekeri için kan alınmasını takiben 75 gr glukoz içilir ve 1.-2. saat kan şekeri düzeyleri ölçülür. Testler belli kriterlere göre değerlendirilir ve pozitif saptanırsa gestasyonel diyabet tanısı konur.

Şeker yüklemesi testinin yan etkileri nelerdir?

Şeker yüklemesi testinin oldukça az yan etkisi vardır. En sık görülen yan etkiler bulantı ve kusma olmaktadır.

Şeker yüklemesi testi yüksek çıkınca ne yapılır?

Öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri diye adlandırılan uygun diyet ve egzersiz ile günde birkaç kez evde parmaktan kan şekeri ölçülen cihazlarla açlık ve tokluk kan şekeri takibi planlanır. Bu şekildeki takipte kan şekeri değerleri hedeflenen düzeylerde seyrederse gebelik haftasına uygun diyetle, kan şekeri ölçüm aralıkları belirlenerek takibe devam edilir. Yaşam tarzı değişiklikleri ile hedeflenen kan şekeri düzeylerine ulaşılamazsa insülin tedavisine başlanır. Son yıllarda ağızdan alınan diyabet ilaçlarının gebelikte kullanımının güvenli olduğuna dair yayınlar olsa da, bu konuda hala tartışmalar mevcuttur.

Şeker Yüklemesi Testi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Gestasyonel diyabet doğumdan sonra geçer mi? Uzun dönemde anne ve çocukta nasıl etkileri olabilir?

Doğumdan sonra çoğunlukla kan şekerleri normale döner. Ancak gebelik şekeri tespit edilmiş kadınların yaşam boyu diyabet hastalığına sahip olma riski %40 lara kadar çıkmaktadır. Bu kişilerin çocuklarında da uzun dönemde diyabet ve obezite görülme riski arttığı için çocukları da yakın takip edilmelidir. Ayrıca gebelikte diyabet saptanan kişilerin 1/3-2/3’ünde sonraki gebelikte de diyabet gelişmektedir.

Gestasyonel diyabeti olan kişiler doğumdan sonra neler yapmalıdır?

Doğumdan hemen sonra kontrol edilen kan şekerleri normal veya normale yakınsa, doğumdan 6-12 hafta sonra 75 gr şeker yükleme testi yapılmalıdır. Değerler normalse 3 yılda bir diyabet için tetkikleri yapılmalıdır. Doğumdan sonra sağlıklı beslenmek, ideal kiloda kalmak ve düzenli egzersiz yapmak ileriki dönemde ve sonraki gebeliklerde diyabet görülme riskini azaltmaktadır.

Daha önceden tanı konmuş diyabeti bulunan kişilerin gebe kalmadan önce ve gebelikte dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?

Kan şekerleri kontrol altında olmayan diyabetli kişilerin gebeliklerinde şimdiye kadar bahsettiğimiz risklerin yanı sıra, gebeliğin ilk 3 ayındaki organ gelişimi döneminde yüksek kan şekerine maruziyet nedeniyle bebekte başta kalp ve sinir sistemi ile ilgili olmak üzere birçok doğumsal anomalinin riskinde artış söz konusu olmaktadır. Bu kişiler gebe kalmadan önce mutlaka takiplerini yapan endokrinoloji ve ya dahiliye uzmanına gebelik planlarından söz etmeli ve uygun kan şekeri kontrolü sağlandıktan sonra gebelik planlamalılardır. Gebe kalmadan en az 1 ay önce folik asit almaya başlamalılardır. Gebelik sırasında mutlaka diyetisyen kontrolü ile gebelik haftasına göre diyetleri düzenlenmeli, kullandıkları tedavilerin dozları ayarlanmalı ve kan şekerleri hedeflenen düzeylerde tutulmalıdır.