Yükleniyor
Savunma mekanizmaları, psikolojik olarak rahatsız edici durumlarla başa çıkmak için bilinçaltında kullanılan yöntemlerdir. Bu mekanizmalar, kişilerin kendilerini korumak ve duygusal acıdan kaçınmak için kullandıkları psikolojik stratejilerdir. Bu durum aynı zamanda kişinin duygusal dengesini korumayı amaçlar.
Savunma mekanizmaları insanların kendilerini korkudan ve kaygıdan korumak için geliştirdikleri bilinç dışı tepkilerdir. Psikoloji savunma mekanizmaları, ilk olarak Sigmund Freud tarafından 1894'te ortaya atılmıştır. Savunma mekanizması insan egosunu çatışmadan korumak için ortaya çıkar. Bu şekilde anksiyete durumunun ortaya çıkmasını da engeller. Geliştirilen bu strateji ile tehdit altında görülen benliklerin korunması amaçlanır. Savunma mekanizmaları benlik duygusunu güçlendirecek etkide olabilir. Fakat bazı durumlarda savunma mekanizmaları benlik duygusunun önüne geçerek işlevini önler ve bu durumda patolojik etki gösterir.
Savunma mekanizmaları türleri çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Genel olarak savunma mekanizmaları, kişinin stresli veya tehdit edici durumlar karşısında psikolojik dengesini korumasına yardımcı olur. Savunma mekanizması türleri şöyle açıklanabilir:
İnkar savunma mekanizması, bireyin hayatında kabullenmesi zor bir olayla karşılaşması sonucu ortaya çıkabilir. Rahatsız edici yaşantılar karşısında birey, bu olayların yaşanmış olduğu gerçeğini inkar eder. En temel savunma mekanizmalarından biri olan inkar ile kaygı yaratan olayların sarsıntılarından kurtulmayı hedefleyen birey, uyum zorluklarından kurtulmaya çalışır. Bilinçdışı işleyen bu mekanizma stresle başa çıkmanın yollarından biridir. Travmatik olaylar, benlik algısını tehdit eden durumlar veya sevilen insanların kaybı inkar mekanizmasının devreye girmesine sebep olabilir. İnkarın türleri ise şöyle:
Baskılama savunma mekanizması, bireylerin kabullenmesi zor durumları arka plana atmalarıdır. Kişinin egosu üzerinde olumsuz etki uyandıran ve kişiyi kaygıya sürükleyen olaylar bilinçaltına itilerek bastırılır. Bu sayede olumsuz yaşantıların neden olacağı kaygının önüne geçilmiş olur. Üst benliğin izin vermediği tüm duygu ve düşünceler, alt benliğin istekleri kuvvetli bir şekilde bastırılır. Bastırılma sonucu olaylar ve bu olayların neden olduğu hisler bilinçli zihinden uzaklaştırılmış olur. Sigmund Freud psikanaliz yöntemlerinin temelini bastırılmış anılara dayandırır.
Bireyler istemedikleri ya da onlara acı veren tüm arzularını, isteklerini, korkularını, hislerini bilinçaltına iterek orada kapalı tutar. Fakat kapalı tutmaya çalıştığı, bastırdığı tüm bu hisler zaman içerisinde ortaya çıkar. Rüyalarda ya da bazı özel anlarda ortaya çıkar.
Bastırma savunma mekanizması, yaşanan sarsıcı olaylar sonrası doğan tehlikeli istekleri denetlemek adına kullanılır. Bu durumda kişi yüzleşerek aşması gereken sorunları bastırır ve bir süre sonra bu durum sağlıksız bir boyuta ulaşabilir.
Gerileme savunma mekanizması özellikle kardeşler arasında görülen bir durumdur. Bireyin ihtiyaçları karşılanmazsa kişi daha eski gelişim dönemlerine dönme ihtiyacı duyar. Daha önceki gelişim durumuna dönem birey o dönemdeki davranışlarını ve duygularını tekrarlayabilir. Gerileme savunma mekanizmasında amaç stresli zamanlarda bireyin kendini güvende hissetmesini sağlamaktır. Gerileme mekanizmasına örnek vermek gerekirse;
Rasyonalizasyon veya mantığa bürüme olarak da bilinen bahane bulma savunma mekanizması kişinin kendini haklı çıkarma çabasıdır. Birey kabul etmesi zor, başaramadığı bir eylemi çeşitli mazeretler bularak kendi davranışlarını haklı göstermeye çalışır. Kabul edilemez durumları görünüşte mantıklı sayılabilecek nedenlerle bir temele oturtan birey, mantığa bürüme savunma mekanizması ile benlik algısını korumaya çalışır.
Örneğin; kırmızı ışıkta geçmeyi diğer sürücülerin de geçmesi ya da yolun boş olması gibi nedenlerle açıklamak bahane bulma durumudur.
Bir diğer adı entellektüalizasyon olan bu savunma mekanizmasına genellikle eğitim almış ve entelektüel bilgi seviyesi yüksek kişiler başvurur. Kötü yaşantıları ve yasak dürtüleri akılcı bilgilerle açıklayan bireyler, strese neden olabilecek kaynağın üstünü bu şekilde örter. Yaşadığı sorunlara bir uzman gibi yaklaşan birey, yaşadığı durumu dünya sorunları ile bağdaştırarak genel tartışmalar yapar. Bu sayede konuyu kendi özelinden genele taşıyan kişi kendi sorunlarıyla bağlantı kurmaktan kaçınır.
Bölme savunma mekanizması, hayatı beyaz ya da siyah görmek olarak açıklanabilir. İnsanların doğalında olan dürtüleri esnekliğe mahal vermeden doğrudan iyi veya kötü olarak yorumlanması bölme savunma mekanizması olarak adlandırılır. İlkel savunma mekanizmaları arasında yer alan bölme, iyiyi yaşatıp kötüyü yok etmeye veya tam tersini yapmaya çalışır. Sınır bozukluklarında ya da şizofrenide daha sık görülen bu mekanizmada kişi "iyi ben" ile "kötü ben" arasında bocalar.
Savunma mekanizmalarının kullanılma amaçlarını özetlemek gerekirse;
Dürtüleri uzun süre bastırmaya çalışmak kişide donukluğa, ruhsal yorgunluğa ve unutkanlığa yol açabilir.
Savunma mekanizması kullanmak kişinin bilincini dış tehditlerden korur. Kişileri anlık olarak duydukları tehlikeli isteklere ve sarsıcı tehditlere karşı koruyan savunma mekanizmalarının aşırı kullanılması ise patolojik sonuçlara yol açabilir. Bazı savunma mekanizmalarının kullanılması ise uyum sağlama yeteneğinin artmasını sağlar. Örneğin; yaşanan olayı mizah duygusu ile karşılamak uyum sağlama konusunda kişiye destek olur. Doğaları gereği kötü olmayan bu mekanizmalar kaygıyı azaltarak kişilerin günlük yaşamlarına uyum sağlamasının önündeki engelleri kaldırır.
Vücudun savunma mekanizmaları fiziksel ve psikolojik olarak iki ayrı kategoride değerlendirilebilir. Fiziksel savunma mekanizmaları bağışıklık sistemidir. Savunma mekanizmaları ise kaygı yaratan durumlara karşı kişiyi koruyan bilinçdışı tepkilerdir.
Nevrotik savunma mekanizmaları histerik kişiler ve OKB rahatsızlığı yaşayan hastalar tarafından sıklıkla kullanılır. Bunlar:
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 17 Eylül 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
