Yükleniyor
Progesteron, döllenmiş bir yumurtanın yerleşmesi ve büyümesi için endometriyumu (rahmin iç tabakası) hazırlayan ve adet döngüsünde rol oynayan kadın üreme sistemi tarafından salgılanan hormondur. Korpus luteum hormonu olarak da adlandırılan progesteron hormonu yumurtalıklardan salgılanır. Düşük veya yüksek seviyelerinde ise vücutta bazı belirtiler ortaya çıkarabilir.
Progesteron, yumurtalıklardan salgılanan, kadınlarda adet döngüsünü ve sağlıklı hamileliği destekleyen doğal bir gebelik hormonudur. Progesteron hormonu rahmi her ay gebe kalmaya ve hamilelik sürecine hazırlar. Progesteron hormonunun üretimi, hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan lüteinizan hormon (LH) tarafından yapılır.
Progesteron hormununun görevi östrojen tarafından gebeliğe hazırlanan rahim duvarına (endometriuma) döllenmiş bir yumurtanın tutunmasını ve gelişmesini sağlamaktır. Bu döngüde gebelik oluşmazsa, progesteron seviyesi keskin bir şekilde düşer ve regl başlar. Progesteron eksikliği olan bir kadının doğurganlığı etkilenebilir. Menopoz sırasında, progesteron seviyelerindeki düşüş genellikle herhangi belirgin semptoma sebep olmaz. Tüm bu süreci belirleyecek progesteron seviyeleri ise kan testi ile ölçülür.
Araştırmalar, kadınların yanı sıra progesteron hormonunun erkeklerde sperm hareketliliğini ve yumurtaya girme yeteneklerini desteklediğini de göstermiştir. Kadın hamile kalırsa, korpus luteum ilk birkaç hafta progesteron üretmeye devam eder. Hamileliğin 12. haftasında progesteron hormonunu üretme görevini plesanta üstlenmektedir.
Progesteron eksikliği kaçınılmaz olarak adet bozukluklarına yol açar. Östrojen hormonuna benzer şekilde, progesteron da kemikler, bağırsaklar veya kan damarları gibi diğer organ sistemleri üzerinde çeşitli etkilere sahiptir. Progesteron, hamilelik sırasında sadece yumurtalıklarda ve plasentada (plasenta) önemli miktarlarda üretilir. Ancak kadın hamile kalmazsa korpus luteum geriler ve progesteron seviyesi düşer. Sonunda da adet gerçekleşir.
Progesteron seviyeleri yumurtlama öncesi 1 ng/mL'nin altında, adet döneminde 5-20 ng/mL, menopoz sonrasında ise 1 ng/mL'nin altında olmalıdır. Hamileliğin üç aylık periyotları için ise belirlenmiş referans aralıkları söz konusudur.
Progesteron seviyelerinin adet döngüsü boyunca dalgalandığını hatırlamak önemlidir. Bu nedenle progesteron seviyeleri ay boyunca değişebilir. Progesteron seviyeleri mililitrede nanogram (ng/mL) olarak ölçülür. Aşağıdaki çizelge, adet döngüsünün ve hamileliğin farklı noktalarında yetişkin bir kadın için normal progesteron seviyelerini göstermektedir.
Progesteron erkeklerde çok daha düşük seviyelerde bulunur ve adrenal bez disfonksiyonundan şüphelenilmedikçe tipik olarak test edilmez. Normal seviyeler ise 0,20 ng/mL'den azdır.
Progesteron, glandüler gelişimi ve yeni kan damarlarının gelişimini uyararak endometriumu hamileliğe hazırlamaya yardımcı olur. Bu, döllenmiş bir yumurtanın endometriuma tutunması için iyi bir ortam sağlar. Hamilelik sırasında; yumurta döllenirse korpus luteum parçalanmaz ve progesteron üretmeye devam eder.
Progesteron hormonunun rahim dışında da ruh halini dengeleyici ve uykuyu kolaylaştırıcı etkisi söz konusudur. Ayrıca progesteron hormonu ciltteki doku ölümünü önler ve yaşlanmayı yavaşlatır. Bu nedenle cildin yaşlanmasını önlemek için progesteron içeren cilt kremleri kullanmak işe yarar.
Progesteron hormonunun vücuda sağladığı faydalar şu şekildedir:
Progesteron ayrıca, tekrarlayan düşükler durumunda hamileliği sürdürmek için tedavi edici olarak, doğurganlık tedavisinde ve östrojenlerle birlikte hormon replasman tedavisinde de kullanılır.
Progesteron, rahmi beslemek için kan damarlarını uyarır. Ayrıca rahmi gelişmekte olan embriyoya besin sağlamaya yönlendirir. Plasenta oluştuktan sonra birincil progesteron üreticisi haline gelir. Progesteron seviyeleri hamilelik boyunca yüksek kalır. Bu yüksek seviyeler ayrıca vücudun hamilelik sırasında yumurtlamayı engeller. Bebek doğunca progesteron emzirmeyi tetiklemeye de yardımcı olur.
Erkeklerde progesteron, erkeklerin adrenal bezlerinde üretilir. Testesteron seviyesini ve sperm gelişimini etkiler.
Progesteron hormonu, kan testiyle ölçülen progesteron seviyesinin referans aralığının üstünde çıkmasıdır. Progesteron seviyeleri hamilelik sırasında doğal olarak yüksek seviyelere ulaşır. Yüksek düzeyde progesterona sahip olmak sağlık üzerinde herhangi bir olumsuz etkiye neden olmaz.
Progesteron yüksekliğine neden olabilecek faktörler şöyledir:
Özellikle hamilelik döneminde progesteron seviyesi tavan yapar. Daha sonrasında adet görülmeye başlandıkça düşer ancak uzun süre devam eden yüksek seviyelerin altında birtakım olası nedenler yatabilir. Bunun için düzenli doktor kontrolü önemlidir.
Yüksek progesteron seviyeleri görüldüğünde ortaya çıkan belirtiler arasında göğüslerde büyüme ve hassasiyet, depresyon, baş dönmesi, baş ağrısı, libido düşüklüğü, sıcak basmaları, kilo alımı, halsizlik ve uyuşukluk yer alır.
Progesteron düşüklüğü ise olması gereken progesteron seviyesinin altındaki değerlerdir. Progesteron, döllenmiş bir yumurta için iyi bir ortamın teşvik edilmesine de yardımcı olur. Progesteron seviyeleri düşük olduğunda, döllenmiş yumurtanın gelişmesi ve büyümesi daha zordur. Bu nedenle hamilelik gerçekleşmeyebilir. Düşük progesteron seviyesi adet görmeme, düşük riski ve zayıf yumurtalık fonksiyonuna neden olabilir.
Progesteron düşüklüğünün en temel belirtilerinden biri adet düzensizliğidir. Bu düzensizlik adet kanamasının fazla olması veya hiç adet görmeme şeklinde gerçekleşir. Bunun yanı sıra rahimde kanamalar, hamile kalmakta zorluk, sıcak basmaları, baş ağrısı, ruh halinde dalgalanmalar, uyku problemi ve kilo alımı da progesteron düşüklüğü belirtileridir.
Progesteron düşüklüğü şu belirtileri ortaya çıkarır:
Hamilelik sürecindeki progesteron belirtileri ise şöyledir:
Eğer kişide progesteron hormonu düşüklüğü varsa uzman bir hekim kontrolünde ilaç ve takviye edici gıdalarla bu değer artırılabilir. Sentetik olarak değiştirilmiş progesteron formları hormon tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Progesteron hormonunu yükselten besinler de tüketilebilir. Bunların başında yulaf, keten tohumu, antep fıstığı, sarımsak, pirinç ve susam gelir.
Hamilelik veya menopoz durumlarında vücuda ek destek sağlamak için doğal progesteron içeren besinler tüketilebilir. Bu besinler arasında; karabuğday, fıstık, yulaf, keten tohumu, pirinç, susam, buğday, fındık, badem, antep fıstığı, ayçiçeği çekirdeği, sarımsak, kahve, kakao, siyah çay, ananas, muz, böğürtlen, hurma, çilek, incir, hindistan cevizi, papaya, şeftali, vişne, karpuz, limon, erik, fasulye, patates, bezelye, salatalık, havuç, patates, bal kabağı, mercimek, mısır, maş fasulyesi, kereviz, soya, dereotu, maydanoz, kuşkonmaz, domates, patates bulunur.
Progesteron hormonu vücudu gebeliğe hazırlayan bir hormondur. Progesteron seviyeleri düşük olduğunda, döllenmiş yumurtanın gelişmesi ve büyümesi daha zordur ve bu da gebeliğin gerçekleşme oranını düşürür.
Değerlerin değişkenlik gösterebileceğini düşünmekle birlikte yumurtlama döneminde en az 5-20 ng/mL progesteron değeri hamile kalmak için yeterli sayılabilir.
Progesteron hormonunun değeri yumurtlama döneminde ve hamilelik sırasında artar.
Gerek adet döneminde gerekse hamilelik dönemindeki yüksek progesteron seviyeleri göğüslerde hassasiyet meydana getirerek büyümeye yol açabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 2 Eylül 2024
Yayınlanma Tarihi: 8 Mayıs 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
