Periferik Sinir Sistemi Nedir? Periferik Sinir Sistemi Hastalıkları Nelerdir?

Periferik Sinir Sistemi Nedir?

Periferik sinir sistemi, vücudun farklı bölgelerinden gelen bilgilerin beyne geri gönderilmesinde görevli, beyin ve omuriliğin dışında kalan kısmıdır. Bunun yanında beyinden gelen komutların vücudun çeşitli bölgelerine iletilmesinde kilit rol oynar. Vücutta diğer hücrelerle ya da dokularla elektrik sinyali kurarak iletişime geçen nöronların (sinir hücrelerinin) hayati fonksiyonları da söz konusudur. Bu kapsamda, dış dünyadan aldığı bilgilerin hücrelerden ana merkeze iletilerek depolanır ve dönüşüme uğrar. Periferik sinir sistemi bu işleyişte büyük bir yere sahiptir.

Bu bölgenin iki önemli fonksiyonu vardır. Otonom sinir sistemi kontrolündeki lifler bilinçsiz eylemlerden sindirim, kalp atışı, terleme gibi işlevleri yürütür. Diğer bir yandan, somatik sinir sistemindeki lifler ise kasların kontrollü kasılmalarını ve duyusal algıların iletilmesini sağlar. Önemli fonksiyonları yürüten periferik sinir sistemi anatomisi gereği kafatası ve omurga gibi birimler tarafından korunaklı olmadığı için hasar alma riski yüksektir. Bu bölgedeki nöron lifleri darbe alma, ilaçların toksinleri, vitamin ve mineral eksikliği, diyabet, yüksek tansiyon gibi durumlardan negatif etkilenebilirler.

Periferik Sinir Sistemi Organları Nelerdir?

Periferik sinir sistemi parçaları beyin ve omurilik birimleri dışında bulunan nöronları ve sinir düğümlerini kapsar. Bilindiği üzere beyin ve omurilik merkezi sinir sistemi organları arasında yer alır. Periferik sinir sistemi beyin ve omurilik arasında etkileşimi güçlendirerek vücudun diğer organlarına ve iskelet birimlerine sinirsel iletinin ulaşmasında aracılık yaparlar. Bu doğrultuda, beyinden ve omurilikten iletilmesi gereken bilgiyi somatik nöron ağı el, kol, bacak ve ayak bölümüne ulaştırır. Düşünme yoluyla gerçekleştirilen bilginin kargosunu da otonom nöron ağı kontrol eder.

Periferik Sinir Hastalıkları Neden Olur?

Periferik sinir sistemi hastalıkları birçok nedenlerle meydana gelebilir ve bu anlamda başlıca nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Travmalar, yaralanmalar ve bölgesel alınan darbeler 
• Gerilme halinin görülmesi
• Yasaklı madde ya da alkol alımına bağlı nöron hasarı
• Genetik durumlar
• Beyni etkileyen enfeksiyonlar (kuduz ve zona benzeri)
• Romatoid artrit, lupus, multiple skleroz, Guillain Barré sendromu gibi otoimmun hastalıklarının varlığı
• Beynin oksijensiz kalmasına neden olan damarlara pıhtı atması ya da inme gibi rahatsızlıkların görülmesi
• Nöronların bulunduğu bölüm basıncın etkisiyle sıkışabilir, bölge besin ve oksijen alamayabilir. Bu bağlamda, siyatik, tümörler ve karpal tünel sendromu gibi hastalıkların varlığında oluşan riskler
• Kanser tedavisinde uygulanan kemoterapik ilaçların yan etkisi ya da bazı düzenli kullanılan ilaçların beyine verdiği hasarlar
• Diyabetli hastalarda ortaya çıkan nöropati durumunun bacaklarda ve aşağı bölgede sinir sıkışmaları oluşturması
• Elektrik çarpmasına bağlı oluşan nöron hasarları
• Yaşlanmaya bağlı olarak nöron sinyallerin zayıflaması ve buna bağlı his kaybı ve reflekslerin azalması 
• B vitaminleri eksikliği
• Hepatit B,C ve HIV virüsünün etkileri

gibi etmenler bu bölgede oluşan hastalıkların temel nedenleridir. Ayrıca nöronların yapısını, iletimini ve işlevlerini etkileyen her türlü problem bu tür rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir. Nöronların kısmen ya da tamamen zarar görmesi organlara mesajın iletilmemesine sebebiyet verebilir. Bu durum da iğne şeklinde batma hissi, ağrı, uyuşukluk, kaşınma gibi semptomlar ortaya çıkarabilir.

Periferik Sinir Sistemi Hastalıkları Nelerdir? 

Periferik sinir sistemi sorunlarında sinirlerin tutulması söz konusudur. Bu nedenle, sinirleri tutulduğu ya da sıkıştığı alanda hissizlik, kuvvetsizlik, ağrı durumları oluşabilir. Eğer, diyabet hastalarında olduğu gibi tüm sinirler etkilenirse polinöropati durumu ortaya çıkabilir. Yavaş ilerleyebilen hastalık grupları olduğu gibi 1-2 gün içinde hızlıca yaşamı tehdit eden bir hastalığa da dönüşebilir. Genel olarak sinirin hasar aldığı ya da tutulduğu bölgeye bağlı olarak aşağıdaki hastalıklar görülebilir:

• Peroneal sinir yaralanmaları ( ayak bileğinde yaşanan kuvvetsizlik)
• Brakiyal pleksus yaralanmaları
• Ulnar sinir yaralanmaları
• Karpal tünel sendromu (el bileğinde sinir sıkışmaları)
• Meraljiya parestetika hastalık ve türleri
• Torasik çıkış sendromu

Periferik Sinir Sistemi Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Periferik sinir sistemi hastalığında bazı belirtiler rahatsızlığın seyri hakkında bilgi verebilir. Hastalığın birinci seviyeden beşinci seviyeye göre şiddeti değişmektedir. Beşinci seviyede hastalığı yaşayan kişi sinir liflerinde tamamen ayrılmalar ve şiddetli ağrılar yaşayabilir. Bu durumlar hastada iyi değerlendirerek semptomlar da göz önüne alınarak tedavi yönlendirilebilir. Tüm bu bilgilerden sonra hastalığın belirtileri aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Kaslarda zayıflama ile beraber herhangi bir ağırlığı kaldıramama durumu yaşanması
• Duyu hislerinde oluşan aşırı uyarılma nedeniyle dokunduğu kişinin aşırı hassasiyet göstermesi
• Koordinasyon eksikliği ve reflekslerinde azalması
• Sıcak ve soğuk duyarlılığının azalması, böylece ısı intoleransı gözlemlenmesi
• Sindirim sisteminde aksamaların görülmesi
• Çorap ve eldiven giyme hissinin yaşanması
• Gereğinden fazla terleme, diğer vücut dışı sıvılarında artışın gözlemlenmesi
• Normal fonksiyonları günlük rutinde yaparken zorlanma, ağrı hissetme
• Ayak ve el parmaklarında güçsüzlük, karıncalanma, hissizlik hali

Tüm bu belirtiler sinir liflerine bir bölgeden zarar vermişse mononöropati sorunu ortaya çıkar, birde fazla lifte hasar oluşursa da polinöropati problemi meydana çıkabilir.

Periferik Sinir Hastalıklarının Tedavi Yöntemleri

Periferik sinir sisteminde bir problem olduğu zaman hastanın hayat öyküsü doktor tarafından değerlendirilmelidir. Başta yaşam tarzı olmak üzere hastalıkları ve kullandıkları ilaçlar rahatsızlığın zeminini oluşturabilir. Fiziki muayenede hastanın kas kuvvetine, tendon reflekslerine, koordinasyon gücüne bakılarak nörolojik olarak durumu incelenir. Fiziki muayene sonrası elektromiyografi, BT, MR gibi görüntüleme teknikleri ile kan tahlilleri alınarak teşhis konulabilir. Sonrasında kişiye özel tedavi takvimi çıkarılarak bazı uygulamalar önerilir, bu doğrultuda tedavi yöntemleri aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Semptomlar hafif seyrediyorsa ortez kullanımı, ilaç alımı, akupunktur ve fizik tedavi hareketleri önerilebilir.
• Hastanın ayak ve el hareketlerini güçlendirmek adına fizik tedavi yöntemi uygulanabilir, tekerlekli sandalye ya da baston ile desteklenmesi önerilebilir.
• Kas atrofisini engellemek ya da eklem kireçlenmesini önlemek adına bölgesel egzersizler yapılabilir.
• Hastalığın temelinde tümör ve kist varsa nöronların üzerinde baskıyı azaltmak adına cerrahi operasyon zorunlu olabilir.
• Kas erimesi mevcutsa elektrik stimülasyonu ile engellenmesi sağlanabilir. Özellikle, transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS) bu alanda uygulanabilir.
• Bölgesel cerrahi operasyonlara başvurmak gerekli ise sinirleri greftleme ve onarımı, açık dekompresyon gibi yöntemler uygulanabilir.

Tüm bu bilgilere ilave olarak beslenme düzenine dikkat edilmesi kilo kontrolünün sağlanması önemlidir. Fazla kilo bölgesel basıncı arttırdığından ya da damar içi yağlanmaya neden olduğundan periferik sinir sistemi hastalığının semptomlarını tetikleyebilir.

Periferik Sinir Sistemi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Periferik ve santral ne demek?

Santral merkezi olarak ifade edilirken periferik çevresel sinir sistemini ifade eder.

Kaç tane periferik sinir sistemi vardır?

Periferik sinir sistemi, otonom ve somatik olmak üzere iki ayrı birime ayrılır.

Periferik sinir hasarı nedir?

Omurilik ve beyin dışında iletişim ağını oluşturan sinir liflerinin fonksiyonlarını kaybettiği anlamına gelir.

Periferik sinir tümörü nedir? 

Vücutta sinir lifleri ile oluşan ağ sistemine baskı yapan beyindeki tümörleri belirten bir durumdur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.