Pansitopeni, üç periferik kan hücresi olan kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerde azalma olması durumunda ortaya çıkan hematolojik bir durumdur. Kandaki düşük kırmızı kan hücreleri anemiye, düşük beyaz kan hücreleri enfeksiyon riskine, trombosit düşüklüğü ise aşırı morarma veya kanamalara karşılık gelir. Kandaki bu üç hücrenin azalması durumu karşılık geldiği duruma bağlı olarak vücutta birtakım belirtiler ortaya çıkarır. Pansitopeniye neden olan durum genellikle kemik iliğindeki kan hücresi üretimindeki eksikliktir. Kemik iliği yeteri kadar sağlıklı kan hücreleri üretmezse pansitopeni ortaya çıkabilir. Çok ciddi bir durum olmayan pansitopeni, belli başlı tedavi yöntemleriyle giderilebilir.
Pansitopeni Nedir?
Pansitopeni, kemik iliğinin etkilendiği hastalıklara bağlı ortaya çıkan, kandaki eritrosit (kırmızı kan hücresi), lökosit (beyaz kan hücresi) ve trombosit sayısının azalması durumudur. Megaloblastik anemi ve B12 vitamini eksikliği pansitopeni durumunun ana nedenleridir. Kırmızı kan hücresi düşüklüğü anemi, beyaz kan hücresi düşüklüğü lökopeni, trombosit düşüklüğü ise trombositopeni olarak adlandırılır.
Kemik iliğinin yeterli düzeyde sağlıklı kan hücreleri üretemediği durumda meydana gelen pansitopeni, karşılık geldiği durumlara bağlı şekilde vücutta birtakım semptomlar doğurur. Anemi durumu söz konusuysa hızlı kalp atışı, baş dönmesi, yorgunluk ve baş ağrısı gibi belirtiler ortaya çıkar. Lökopeni durumu varsa, enfeksiyon riski artar ve ateş, titreme, öksürük, ishal ve ağır yaraları meydana gelir. Trombosit düşüklüğüne karşılık gelen trombositopenideyse vücutta kolay morarmalar, uzun süreli kanamalar ve adet kanamaları yaşanır.
Tam kan sayımı yapılarak tanısı koyulan pansitopeni, altta yatan nedene bağlı olarak tedavisi gerçekleştirilen bir durumdur. Tedavi seçenekleri arasında ilaçlar, kan nakli, kök hücre veya kemik iliği nakli gibi operasyonlar yer alır.
Pansitopeni Neden Olur?
Pansitopeni, kemik iliğinin yeterli seviyede sağlıklı kan hücresi üretemediği koşullarda meydana gelir. Pansitopeniyi tetikleyen durumlar arasında HIV, hepatit C, kanser, lupus, mononükleoz, beslenme yetersizlikleri ve bazı ilaçların kullanımı yer alır. Bu hastalıklar, eksiklikler veya komplikasyonlar vücutta meydana geldiğinde pansitopeni riski artar.
Pansitopeni oluşumuna yol açan nedenler genel olarak şöyledir:
HIV ve bazı viral enfeksiyonlar
HIV, hepatit C, mononükleoz ve diğer viral enfeksiyonlar kan hücrelerinin seviyesinde azalma meydana getirerek pansitopeniyi tetikler.
Kanser
Kanser hücreleri kemik iliğine girerek sağlıklı hücrelerin üretimini azaltabilir. Lösemi, lenfoma ve multipl miyelom başta olmak üzere kanser türleri pansitopeniye neden olan durumlar arasındadır.
Lupus ve diğer otoimmün bozukluklar
Vücudun bağışıklık hücrelerinin sağlıklı kan hücrelerinize saldırdığı durumlar lupus olarak adlandırılır. Lupus ve otoimmün hastalıklar pansitopeniyi tetikler.
Kan veya kemik iliği bozuklukları
Kemik iliği bozuklukları arasında kemik iliğinin anormal hücreler oluşturmasına neden olan aplastik anemi gibi durumlar yer alır. Aplastik anemiyi pamsitopeniye neden olan durumlar arasına alabiliriz.
Beslenme yetersizliği
Sağlıksız ve düzensiz beslenme, kan hücrelerinde eksiklik meydana getirerek pansitopeniye yol açabilir.
Pansitopeni Belirtileri Nelerdir?
Pansitopeni, kırmızı kan hücresi eksikliği (anemi) durumunda baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, beyaz kan hücresi eksikliğinde (lökopeni), enfeksiyon riski ve trombosit eksikliğinde ise vücutta kolay meydana gelen gelen morarmalar ve kanamalar ortaya çıkarır. Bu belirtiler, karşılık geldiği eksikliğe bağlı olarak pansitopeni durumunda belirti olarak kendisini gösterir.
Kırmızı kan hücresi eksikliği (anemi) belirtileri şöyledir:
Beyaz kan hücresi eksikliği (lökopeni) durumunda şu belirtiler görülür:
Trombosit eksikliğinde ortaya çıkan semptomlar ise şu şekildedir:
Pansitopeni Nasıl Teşhis Edilir?
Tam kan sayımı, pansitopeni teşhisi için öncelikli olarak faydalanılan bir yöntemdir. Yapılan kan sayımı değerleri, yaş, cinsiyet ve farklı hastalıklara bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Pansitopeni teşhisi için başvurulan testler şunlardır:
Test sonuçlarınıza, hastalık geçmişine ve semptomlara bağlı olarak doktor tarafından aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer olası nedenler de belirlenmeye çalışılır:
- Virüsler
- Enfeksiyonlar
- Otoimmün koşullar
- Genetik mutasyonlar (DNA'nızdaki değişiklikler)
Pansitopeni Tedavisi Nasıl Yapılır?
Pansitopeni, altta yatan nedenin ortaya çıkarılmasına bağlı olarak semptomları ve şikayetlerin iyileştirilmesi ele alan ve bu bağlamda tedavi süreci belirlenen bir durumdur.
Pansitopeninin genel tedavi yöntemleri şunları içerir:
- Kan hücrelerinin artması için bazı ilaçlar
- Kan nakli
- Kök hücre veya kemik iliği nakli
Ayrıca nötrofillerin aşırı düşük, enfeksiyon riskinin de yüksek olduğu durumlar geniş spektrumlu antibiyotik almanız gerekebilir. Bunlarla birlikte beslenme düzeninin değiştirilmesi, enfeksiyonların tedavi edilmesi ve maruz kalınan toksinler varsa bunlardan uzak durulması da pansitopeni tedavisinin içinde yer alır.
Pansitopeni Hakkında Sık Sorulan Sorular
Pansitopeni ne demek?
Pansitopeni, kırmızı beyaz kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerin aynı zamanda vücutta azalmasıdır.
Pansitopeni hangi hastalıklarda olur?
Pansitopeniye neden olan hastalıklar arasında HIV, lupus, mononükleoz, kanser ve hepatit C vardır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 18 Aralık 2023
Yayınlanma Tarihi: 15 Aralık 2023
