Yükleniyor
Pandemi, bulaşıcı bir hastalığın dünya genelinde hızla yayılması durumu olup global bir salgını ifade eder. Pandemiye konu olan hastalıkların tanısı, PCR testi gibi laboratuvar yöntemleriyle konulur. Bir salgının gidişatına göre pandemi olarak ilan edilmesi, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılır.
Bulaşıcı bir hastalığın belli bir zamanda bütün bir ülkede veya dünyada yaygın olarak görülmesi ve yayılması durumuna pandemi adı verilir. Yeni bir hastalık ilk ortaya çıktığında, çoğu insan pandemi ile mücadele edecek doğal bağışıklığa sahip değildir. Doğal bağışıklığın olmaması, hastalığın insanlar ve toplumlar arasında, dünya genelinde aniden ve hızlı bir şekilde yayılmasına neden olabilir. Bir hastalıkla savaşacak doğal bir bağışıklık olmadan, pek çok insan pandemi yayıldıkça hastalanabilir.
Oluşan bir hastalığın pandemi olarak tanımlanabilmesi için üç farklı ölçüt vardır. Pandemi ölçütleri şu şekildedir:
Tarihsel süreç içerisinde pandemik hastalıklar şu şekildedir:
İspanyol Gribi (1918 grip salgını, H1N1 virüsü): 1918’de ortaya çıkan, kuşlardan insanlara yayılan H1N1 virüsünün neden olduğu grip salgınıdır. 5 yaş ve altı, 20 ile 40 yaş arası, 65 yaş ve üzeri kişilerde yüksek ölüm oranlarına neden olan hastalıktır.
Asya Gribi (1957 grip salgını, H2N2 virüsü): 1957 yılında ortaya çıkan influenza salgınıdır. Genç yetişkinlerde ve yaşı küçük çocuklarda yaygın olarak görülen bir hastalıktır.
Hong Kong Gribi (1968 grip salgını, H3N2 virüsü): H3N2 virüsü, dünya çapında yaklaşık 1 milyon kişinin ölümüne yol açan başka bir influenza varyantıdır. Önceki grip salgınlarının aksine bu salgın, en fazla yaşlıları etkiler.
SARS-CoV: 2002 yılında ortaya çıkarak dünya genelinde 770'ten fazla kişinin hayatına mal olan SARS coronavirüs salgını, viral zatürre salgınıdır. Salgın sırasında enfeksiyonların çoğu Çin'de başlayarak Hong Kong'a ve dünyadaki diğer ülkelere yayılan hastalıklardan biridir.
Domuz Gribi (H1N1pdm09 virüsü): 2009 yılında ortaya çıkan domuz gribi salgını, dünya çapında 151.700 ila 575.400 arasında insanın ölümüne neden olan bir grip salgınıdır. Domuz gribi, domuzlardan kaynaklanan ve sonunda insandan insana temas yoluyla yayılan başka bir H1N1 virüsünün varyantıdır.
MERS-CoV: MERS salgını, 2012’de bilinmeyen bir hayvan kaynağından insanlara yayılan bir coronavirüsten ortaya çıkan salgındır. Suudi Arabistan'da başlayarak 858 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan viral bir solunum yolu hastalığıdır.
Ebola: Ebola salgını, 2014 yılında öncelikli olarak Batı Afrika'da 11.300 kişinin ölümüne yol açan hemorajik ateş salgını vakasıdır. Başlangıçta yarasalardan insanlara bulaştığı düşünülen Ebola virüsü genellikle ölümcüldür.
COVID-19 (SARS-CoV-2): Koronavirüs, 2019 yılının sonlarında başlayan viral bir pandemi olarak 7 milyona yakın can kaybına neden olan hastalıktır. Çin’den ortaya çıkıp dünya geneline yayılarak pandemi ilan edilen en güncel hastalıktır.
Pandemi, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından ilan edilir. Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın yayılmasının 6 aşamalı bir plan çerçevesinde hastalığın zaman içerisindeki gelişimine bakarak pandemi ilan edebilir.
Aşama 1. Hayvan popülasyonları arasında dolaşan virüslerin insanlara bulaştığının kanıtlanmadığı aşamadır. Bu durum bir tehdit olarak kabul edilmez ve pandemi riski düşüktür.
Aşama 2. Hayvan popülasyonları arasında dolaşan yeni bir hayvan virüsünün insanlara bulaştığının kanıtlandığı aşamadır. İnsana bulaşan virüs bir tehdit olarak görülür. Bu nedenle olası bir pandemi riski de taşıyabilir.
Aşama 3. Bu aşamada hayvandan kaynaklanan virüs, insana bulaşarak küçük bir grupta hastalığa neden olur. Ancak insandan insana bulaşma, toplum salgınlarına neden olmak için çok düşüktür. Bu, virüsün insanları riske attığı ancak bir pandemiye neden olma olasılığının düşük olduğu anlamına gelir.
Aşama 4. Yeni virüsün toplum salgınlarına yol açacak kadar önemli sayıda insandan insana bulaşmasının olduğu aşamadır. İnsanlar arasında bu tür bir bulaşma, bir pandeminin gelişme riskinin yüksek olduğuna işaret eder.
Aşama 5. Yeni virüsün Dünya Sağlık Örgütü bölgesindeki en az iki ülkede bulaştığının görülmesidir. Meydana gelen yeni virüs oluşumundan sadece iki ülkenin etkilenmesine rağmen pandemi kaçınılmazdır.
Aşama 6. Yeni ortaya çıkan virüsün, Dünya Sağlık Örgütü bölgesine ait üçüncü bir ülkede daha yayılım gösterdiği aşamadır. Bu, pandemi başlangıçı aşaması olarak bilinir ve küresel bir pandeminin gerçekleştiğini gösterir.
Pandemiler mutlaka büyüme hızlarıyla değil, hastalığın yayılmasıyla tanımlanır. Birçok hastalık salgını, üstel büyüme olarak tanımlanan bir büyüme veya yayılma modelini izler. Belirli bir zaman diliminde; günler, haftalar ya da aylar içerisinde hızlı bir oranda yayıldıkları anlamına gelir.
Oluşacak bir pandemi çoğu insan için belirsizlikleri de beraberinde getirir. Ancak pandemi önleme konusunda yapılacakların bilinmesi, bir hastalığın dünya çapında yayılmasına hazırlanmanıza da yardımcı olabilir. Pandemi durumunda yapılması gerekenler şöyle sıralanabilir:
Coronavirüs, ilk olarak Aralık 2019'da Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkarak dünyadaki her ülkeye yayıldı. Coronavirüs tanım olarak; 2019 Aralık ayının sonlarında ateş, öksürük, nefes darlığı gibi solunum yolu belirtileri gelişen hastalarda yapılan araştırmalar sonucunda tanımlandı. Daha sonra kişiden kişiye yayılarak öncelikle Çin genelinde daha sonra tüm dünyaya bu şekilde yayıldı.
Ülkemizde görülen ilk koranavirüs vakası, 11 Mart 2020 tarihinde Sağlık Bakanlığı tarafından açıklandı. 1 Nisan 2020'de Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada coronavirüs vakalarının tüm Türkiye'ye yayıldığı bildirildi.
Epidemi ve pandemi farkı, hastalığın yayılım alanı ile ilgilidir. Epidemi sadece belli bir bölgeyle sınırlıdır. Dünya genelinde yayılım göstererek etkili olan salgınlara ise pandemi denir. Herhangi bir hastalığın yayılma alanını belirlemek için pandemi ve epidemi terimleri kullanılır. Epidemi; belirli bir zaman dilimi içinde bir toplumda veya bölgede bir hastalığın yayılmasıdır. Salgınlar; hastalığın konumuna, nüfusun ne kadarının maruz kaldığına göre değişebilir. Pandemi ise Dünya Sağlık Örgütü (WHO ) bölgesindeki en az üç ülkeye yayılan bir salgın türüdür.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 14 Ekim 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
