Pamukçuk nedir? Pamukçuk Nasıl Tedavi Edilir?

Pamukçuk nedir?

Pamukçuk Candida türevi mantarlara bağlı gelişen, ağız içi ve sıklıkla dudaklarda görülen, altındaki dokuya yapışık olmayan beyaz süt kesiği şeklinde plaklarla karakterize bir çeşit mantar enfeksiyonudur.

Pamukçuk neden olur?

İnsan vücudunda çok sayıda farklı bakteri ve mantar bulunmaktadır. Bu mikroorganizmalar doğum sırasında veya bebeklik döneminde vücuda girerek cilt, ağız ve bağırsak florasının bir parçası olurlar. Çoğunlukla zararsız olan mikroorganizmalar bağışıklık sistemi ile birlikte zararlı mikropların çoğalmasını önlerler. Candida türevi mantarlar cilt, ağız ya da bağırsak florasında doğal olarak bulunurlar. Pamukçuk Candida grubu maya mantarlarına bağlı gelişmektedir. Bu grup içerisinde en sık Candida albicans bu tabloya neden olmaktadır. Mukoza adı verilen ağız içi, genital bölge gibi alanlarda normal şartlar altında belli sayıda bulunan bu mantarlar yatkınlık yaratan çeşitli durumlar varlığında fırsatçı enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Pamukçuğun nedeni genellikle zayıflamış bir bağışıklık sistemidir. Geçirilen ateşli hastalıklar, protez kullanımı, ağız hijyeninin iyi olamaması, beslenme bozuklukları, şekerden zengin beslenme, sigara kullanımı, ağız kuruluğu, enfeksiyon hastalıkları, şeker hastalığı, böbrek hastalıkları, organ nakilleri sonrası,  kemoterapi ve radyoterapi süreçleri sonrasında veya antibiyotik veya kortizon gibi bazı ilaçların kullanımı sırasında veya sonrasında pamukçuk gelişimi görülebilir. Pamukçuk yeni doğan döneminde doğum kanalından bulaşma sonucu da sık görülür.

Pamukçuk belirtileri nelerdir?

Pamukçuk özellikle ağız içinde yanaklar, dil, yumuşak damak ve dişetlerinde beyaz süt kesiği benzeri, düzensiz şekilli plaklar şeklinde görülür. Üzeri beyaz-sarı, çubuk şeklinde veya düz tortulardır. Muayene sırasında elle dokunulduğunda veya pamukla hafifçe bastırılarak kaldırıldığında altındaki dokudan rahatça ayrılırlar ve altında kırmızı, parlak bir alan görülebilir. Dil üzerinde olduğunda çevre dokudan daha kabarık görünebilir. Hastalarda sıklıkla belirgin yakınmaya neden olmamakla birlikte yemek yerken ve konuşurken yanma, batma hissi, ağrı ve tat alma bozuklukları görülebilir.

Pamukçuk tedavisi nasıldır?

Tedavi seçimi hastanın yaşı, bağışıklık durumu ve lezyonların şiddetine göre değişmektedir. Hastanın yaşına göre çeşitli mantar ilaçları gargara, pastil veya hap şeklinde 1-2 hafta süre ile önerilebilir.

Pamukçuk için evde nasıl uygulamalar yapılabilir?

Pamukçuk çoğu zaman kendiliğinden geçen bir rahatsızlıktır. Evde yapılabilecek bazı uygulamalar şunlardır:

• Ağız hijyenine dikkat edilmelidir.
• Şekerden zengin gıdalar mümkün olduğunca tüketilmemeli veya mümkün olduğunca küçük porsiyonlarda alınmalıdır.
• Antiseptik, bikarbonat içeren gargaralar kullanılabilir.
• Bebeklerde emzik, biberon temizliğine, protez kullananlarda protez temizliğine dikkat edilmelidir.
• Sigara kullanılmamalıdır.
• Doktor kontrolü olmaksızın antibiyotik kullanılmamalıdır.
• Astım hastalığı gibi inhaler kullanımı olan hastalar her kullanım sonrası inhaler temizliğine dikkat etmelidir.
• Probiyotikten zengin beslenme, probiyotik takviyeleri, sulandırılmış elma sirkesi, kekik yağı, karanfil yağı ve hindistancevizi yağı gibi doğal yöntemler pamukçuk tedavisinde doktorunuzun önerdiği tedavilere yardımcı olabilir.

Pamukçuk kendiliğinden geçer mi?

Pamukçuk yatkınlık yaratan durum ortadan kalktığında kendiliğinden düzelebilir. Ağız hijyenin sağlanması, dengeli ve sağlıklı beslenerek bağışıklığın güçlendirilmesi ya da ağza uygun olmayan protezin düzeltilmesi sonucu pamukçuk kendiliğinden geçebilmektedir. Uzun süre boyunca düzelmeyen ya da çok sık tekrar eden pamukçuk tablolarında mutlaka uzman bir hekime danışılmalıdır.

Kimler pamukçuk açısından risk altındadır?

Pamukçuk özellikle bebeklerde, dişi olmayan yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde yaygındır. Şeker hastalarında, radyoterapi ya da kemoterapi gibi kanser tedavilerinde, bağışıklık sistemi baskılanmış ya da zayıflamış yetişkinler ve bebeklerde, ağza uygun olmayan takma diş kullananlarda, sigara içenlerde, antibiyotik ve kortizon kullananlarda, gebelerde, yetersiz ve dengesiz beslenenlerde pamukçuk görülme sıklığı daha fazladır.

Pamukçuk nasıl önlenir?

Güçlü bir bağışıklık sistemi ile pamukçuk gelişimini önleyebilirler. Sağlıklı bir yaşam tarzı bağışıklık sistemini destekleyerek hastalıklara karşı koruma sağlamaktadır. Bağışıklığı güçlendirecek önemli yapı taşları şunlardır:

• Bol vitamin ve mineral içeren taze sebze ve meyvelerin yer verildiği dengeli bir beslenme
• Düzenli ve yeterli fiziksel aktivite (bisiklet, yürüyüş veya yüzme gibi egzersizler)
• Dengeli ve kaliteli uyku
• Günlük 2 - 2,5 litre su tüketimi
• Sigara kullanılmamalı

Bebeklerde pamukçuk nasıl geçer?

Pamukçuk yetişkinlerde kendiliğinden geçebilirken bebeklerde geçmeyebilir. Bebeklerde pamukçuk oluştuğunda uzman hekim tarafından tedavi edilmesi gerekmektedir. Bebeklerde pamukçuğun tedavisi için pamukçuk damlası olarak bilinen ilaçlar kullanılabilmektedir. 

Bebekte pamukçuk oluşturan nedenin belirlenmesi önemlidir. Annenin göğüs ucundan kaynaklanan bir enfeksiyon varsa bu durum tedavi edilmelidir. Bebeğin kullandığı biberon ve emzikler sık sık steril edilmelidir. Anne de göğüs ucu bakımına özen göstermeli ve temiz tutmalıdır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.