Ortostatik hipotansiyon diğer adıyla postural hipotansiyon, uzun oturma sonucunda aniden ayağa kalkıldığı durumda kan basıncının düşmesi durumudur. Kan basıncının düşmesiyle beraber kişide baş dönmesi ya da baygınlık hissi görülebilir. Ortostatik hipotansiyon atakları kısa süreli olabilir. Fakat ayağa kalkıldığında sık sık baş dönmesi yaşanıyorsa uzmana danışmak önemlidir. Genellikle dehidrasyon gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan ortostatik hipotansiyon, ilaçlarla tedavi edilebilir.
Ortostatik Hipotansiyon Nedir?
Ortostatik hipotansiyon, oturma ya da yatma sonrasında ayağa kalkıldığı durumda kan basıncının aniden düşmesidir. Kan basıncının düşmesi kişide baş dönmesine ve baygınlık hissine neden olur. Bu tür düşük kan basıncına aynı zamanda postural hipotansiyon da denir.
Kalbin vücutta dolaşım sistemi boyunca kanın pompalanarak atardamar duvarlarına karşı uyguladığı kuvvet kan basıncı olarak tanımlanır. Kan basıncı ise sistolik ve diyastolik olarak iki şekilde ölçülür. Sistolik, kalbin atarak atardamarlarınızı kanla doldurması sırasında oluşan atardamar basıncıdır. Diyastolik ise dinlenme sırasındaki kalbin atışlar arasında ölçülen atardamar basıncıdır. Birçok kişi için sağlıklı kan basıncı 120/80 milimetre cıvanın altında bulunur. 90/60 milimetre cıvanın altındaki değerler düşük kan basıncı olarak kabul edilir.
Ortostatik hipotansiyon kaç HP'dir?
Ortostatik hipotansiyon, ortalama bir değeri yoktur. Kişinin bireysel olarak belirlenen kan basıncına bakılır ve ayağa kalktıktan üç dakika içerisindeki kan basıncı sistolik basınçta 20 milimetre cıvadan veya diyastolik basınçta 10 milimetre cıvadan fazla düşerse ortostatik hipotansiyonu işaret eder.
Ortostatik Hipotansiyon Belirtileri Nelerdir?
Ortostatik hipotansiyon belirtileri, özellikle sabahları görülerek şiddetli şekilde kendini gösterebilir. Bazı kişilerde hiç semptom görülmese de bazılarında sıcak hava, ateş ya da sıcak dış sonrasında kötüleşebilir. Ortostatik hipotansiyonun başlıca belirtisi baş dönmesi ve sersemlik hissidir. Kişi oturduğunda ya da uzandığında kendini iyi hissedebilir.
Ortostatik hipotansiyon belirtileri şöyle sıralanabilir:
Ortostatik Hipotansiyon Neden Olur?
Ortostatik hipotansiyon, oturma ya da uzanma sonrasında ayağa kalkmayla beraber görülerek kan akışındaki dengesizlikten kaynaklanır. Oturma halindeyken kan kalbe kolayca akabilir fakat ayağa kalma durumunda bacaklardaki kan kalbe ulaşmakta zorlanır. Buna bağlı olarak kan basıncı geçici olarak düşüşe geçer.
Ortostatik hipotansiyon nedenleri arasında şunlar sıralanabilir:
- Kalp vücuda gerektiği kadar kan pompalayamadığında,
- Otonom sinir sistemi düzgün çalışmadığı durumda,
- Parkinson hastalığı, demans ya da multipl sistem atrofi olduğunda,
- Uzun süreler yatar pozisyonda durulduğunda,
- Kan hacmi düşük kan ve vücutta sıvı kaybı (dehidrasyon) varsa,
- Böbreküstü bezlerinde sorun olduğunda
- Vücut alınan bir ilaca tepki verdiğinde ortostatik hipertansiyon görülebilir.
Ortostatik Hipotansiyon Kimlerde Görülür?
Ortostatik hipotansiyon, herkesi etkileyebilen bir durumdur. Kişi yaşlandığından daha yaygın ve belirgin olarak görülebilir. Bazı faktörler nedeniyle kişileri daha fazla etkileyebilmektedir. Ortostatik hipotansiyona neden olan faktörler şöyle sıralanabilir:
- Kansızlık veya B12 vitamini eksikliği
- İshal, kusma veya diüretiklere bağlı sıvı kaybı
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon), kalp hastalıkları ve depresyon için kullanılan ilaçlar
- Parkinson hastalığı ve bunama gibi nörolojik problemler
- Diyabet, tiroid hastalığı ve Addison hastalığı gibi endokrin sorunları
- Aritmi ve kalp kapakçığı hastalıkları gibi kalp rahatsızlıkları
- Hamileliğin ilk 24 haftasında olmak
Ortostatik Hipotansiyon Nasıl Teşhis Edilir?
Uzman, öncelikle kişinin otururken, uzanırken ve ayakta durduğunda kan basıncını kontrol eder. Fiziki muayenenin ardından tıbbi geçmişi de göz önünde bulundurularak teşhis için bazı yöntemler uygulanabilir:
- Kan testleri sayesinde diyabet ve anemi gibi rahatsızlıklar kontrol edilir
- Kalbin pompalama eyleminden sorun olup olmadığını kontrol etmek için ekokardiyografi (EKO) yapılır.
- Kalp ritmindeki değişiklik varsa test etmek için elektrokardiyogram (EKG) uygulanabilir.
- Efor testi sayesinde kişinin fiziksel efor esnasındaki kalp hızı ölçülür.
- Kalp ritmini ölçmek için taşınabilir EKG cihazlarından (Holter) yararlanılabilir.
Ortostatik Hipotansiyon Tedavisi Nasıl Olur?
Ortostatik hipotansiyon tedavisi, hipotansiyona neden olan durumun teşhis edilmesinin ardından belirlenerek oluşturulur. Ortostatik hipotansiyon tedavisi, şunları içerebilir:
- Ortostatik hipotansiyona neden olan bir ilacın etkisine bakılarak değiştirilmesi sağlanır ya da farklı bir ilaca geçilir.
- Kişi yatak istirahatinden dolayı ortostatik hipotansiyon yaşıyorsa yatakta oturması istenebilir.
- Vücutta sıvı kaybı varsa yeterli sıvı alınması sağlanır.
Ortostatik Hipotansiyon Riskini Azaltmanın Yolları Nelerdir?
Ortostatik hipotansiyona yatkınlık olduğu durumda kişi günlük hayatına uygulayabileceği bazı yöntemler sayesinde riski azaltabilir. Ortostatik hipotansiyon riskini azaltmanın yolları şöyle sıralanabilir:
- Vücut sıcaklığını korumak için çok sıcak suda duş yapmayın
- Dehidrasyonu önlemek için sıvı tüketimine dikkat edin
- Geceleri düz uyumaktan kaçının, başınızı yüksekte tutun
- Oturduktan veya uzandıktan sonra ayakta durma pozisyonuna geçmek için bir süre bekleyin
- Kaslarınızı egzersizler yaparak hareket ettirin
- Kompresyon çorapları veya karın korsesi gibi ürünlerden yararlanarak kan dolaşımını ve basıncı artırın
Ortostatik Hipotansiyon Hakkında Sık Sorulan Sorular
Ortostatik hipotansiyon nasıl geçer?
Ortostatik hipotansiyonun geçmesi için öncelikle yavaş hareket etmek gerekir. Sonrasında ayağa kalkmadan önce ani kalkmadan yavaşça kalkmak önemlidir. Düzenli egzersiz yapmak da kan basıncını dengelemeye yardımcı olabilir. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmak ve destek çorapları giymek de faydalıdır.
Ortostatik hipotansiyon zararlı mı?
Ortostatik hipotansiyon hafif ve geçici olsa da sık yaşandığı durumda düşmelere ve bayılmalara yol açabilir. Bu da ciddi yaralanmalara sebebiyet verebilir. Kalp hastalıkları, nörolojik rahatsızlıklar veya sıvı kaybı gibi altta yatan bir sağlık sorununun belirtisi olabilir.
Ortostatik hipotansiyon kaç dakika sürer?
Ortostatik hipotansiyon genellikle birkaç saniye ila birkaç dakika arasında sürebilir. Kişi yatay pozisyona geçtiği durumda ya da oturduğunda belirtiler hızla kaybolabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 3 Şubat 2025
