Yükleniyor
Ortez, omurgayı veya uzuvları desteklemek ya da hareketsiz kılmak için kullanılan hareketsizleştirmek için kullanılan destek aparatıdır. Çeşitli travmalara sonrasında vücudun bir bölümünü destekleme ve fonksiyonları iyileştirmek için kullanılır. Fizik tedavi uzmanının önerisiyle kullanılan ortezler, şikayete göre çeşit olarak farklılaşırlar. Rahatsızlığın durumuna göre ortez kullanım süresi değişiklik gösterebilir.
Ortezler, zayıf, etkisiz, deforme olmuş veya yaralanmış kasları, eklemleri veya iskelet kısımlarını desteklemek, hareketsizleştirmek veya tedavi etmek için kullanılan atel gibi harici bir tıbbi cihazlardır. Çeşitli kazalar veya yaralanmalar sonucu ya da doğuştan olabilecek vücut bütünlüğünü bozan problemlere karşı kullanılılar. Ortezler farklı isimlere sahip olabilir. İsimlendirme üretilen malzeme ve kullanım bölgesine göre yapılmaktadır. Breys, splint, korse bunlardan bazılarıdır. Protez ve ortez çeşitleri, kişinin uzvunun olup olmadığına ve aldığı hasara göre seçilir.
Kişiye özel olarak seçilmesi gereken ortez çeşitleri vücuda tam uyumlu olmalıdır. Aksi halde kullanılan bölgede tahriş, kızarıklık ve ağrı oluşturabilirler. Ayrıca kişinin kilo alması veya vermesi gibi durumlarda ortezin değiştirilmesi gerekebilir.
Ortezler, kas iskelet sistemini destekleyici özellikte ürünlerdir. Bu sebeple fiziksel problemlerin ortadan kaldırılmasına yönelik tedavilerde tercih edilirler. Ortez kullanımı, kalıcı bir rahatsızlık durumunda yaşam boyu devam edebileceği gibi belirli süreler için de uygulanabilir.
Ortezler, vücudun zarar gören ya da doğuştan fonksiyon özelliği olan bölgesinin stabilitesini sağlamak, destek ve hareket kabiliyetini artırmak için kullanılır. Çatlak kırık, çıkık gibi birden gelişebilen kas iskelet sistemi problemlerinde sıklıkla ortez kullanımı söz konusudur. Bunun yanında doğumsal bozukluklar, skolyoz ve çeşitli omurilik problemlerinde de ortez kullanımına rastlanır.
Ayrıca sporcular ya da düzenli spor yapan kişilerin sıklıkla karşılaştığı tenisçi dirseği, karpal tünel sendromu, bel fıtığı gibi rahatsızlıkların gelişmesi durumunda da basit yapılı ortezler tercih edilebilir. Ancak ortezlerin tedavi etmekten çok tedaviyi destekleyici araçlar olduğu unutulmamalıdır. Rahatsız olan bölgenin desteklenmesi amacıyla kullanılan bu yardımcı araçlara ek mutlaka tedavi gerekir.
Ortez çeşitleri vücudun farklı bölümlerinde kullanılabilir. Kullanım alanları ise şu şekilde sıralanabilir:
Ortez çeşitleri başlangıçta vücudun üst ve alt bölümünde kullanılan ortezler olarak ikiye ayrılabilir. Bunlar üst ekstremite ve alt ekstremite ortezleri olarak isimlendirilir. Kendi içinde vücudun kullanım alanlarına göre ve üretildikleri malzemelere göre farklı isimler alırlar.
Bacak ve ayaklarda meydana gelen fonksiyon bozukluklarının desteklenmesinde kullanılan ortezlerdir. Bu ortezler ayak ve ayak bileği ortezi olabileceği gibi problemin geliştiği yere göre kalça ortezleri, diz ve bacak ortezleri şeklinde de olabilmektedir. Ayak ortezleri çoğunlukla ayak tabanını destekleyici şekilde üretilen ortezlerdir. Tabanlık olarak imal edilirler. Tabanlık çeşitleri, kişinin ayağında bulunan deformasyona ve derecesine göre farklılık gösterir.
Hastanın yürüme işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmek için ayakkabısıyla bağlantılı olan ortezler, AFO olarak isimlendirilir. AFO ortez, eklemli ya da statik olarak üretilebildiği gibi aynı zamanda kişinin mevcut durumu değerlendirilerek üretim malzemesi de buna göre belirlenir. KAFO ortezleri ise AFO ortezler ile kıyaslandığında daha hafif yapıda ve basit şekillidir. Bunlar genellikle fabrikasyon ürünler olarak imal edilir. Bunlar dışında ayak bileğini sabitlemek, dinlendirmek için istirahat halinde kullanılan SMAFO ve PAFO gibi ayak ortezleri de bulunur.
Diz ortezleri, dizin kontrolsüz hareket etmesini önlemede ve deformasyonların düzeltilmesinde tercih edilir. O-Bain ortezleri, dizin yana doğru kaydığı ve bacakların O şeklini aldığı durumlarda kullanılan bir diz ortezi çeşididir. X-Bain ortezleri ise tam tersi dizin içe doğru kaydığı durumlar için kullanılır. Bunun yanında çift veya tek taraflı olarak gelişen kas problemlerinde yürümeye yardımcı ve ayak bileğinden destelenen diz ortezleri tercih edilir.
Üst ekstremitede yer alan kol ve el ortezleri; parmak, dirsek, omuz ve el ortezleri şeklinde olabilir. Parmak ortezleri, açılma ve bükülme işleminin tam gerçekleştirilmesi için kullanılan ortezler şeklinde olabilirler. Ayrıca kırık oluşumu durumunda iyileşmenin sağlanması için stabilite ortezleri de kullanılabilir. Mallet (çekiç) parmak splinti olarak isimlendirilen ortez parmaklarda tendon kopmalarında kullanılan protez çeşididir.
El ortezleri ya da el bileği ortezleri; kırık, çatlak ya da ezik olduğu durumlarda tercih edilebilir. Yaralanmanın durumuna göre hareket kabiliyetini sınırlandıran ya da hareket etmeye yardımcı ortezler tercih edilebilir. Ayrıca incinme, burkulma gibi durumlar için başparmak destekli el ortezleri de sıklıkla tercih edilir.
Dirsek ortezlerinde kırık söz konusu olduğunda bölgenin hareket ettirilmesini engellemek için statik direk ortezleri kullanılır. Yumuşak doku travmalarının geliştiği durumlarda daha basit yapılı ve elastik direk ortezleri tercih edilir. Ameliyat olunmasını gerektirecek kazaların ardından hastanın yeni duruma adapte olabilmesi ve yavaş yavaş hareket edebilmesi için ayarlanabilir kontraktür ortezi kullanılır.
Sırt ve bel için kullanılan ortezler korse ya da omurgayı dik tutan ateller şeklinde olabilir. İncinmeler ve yaralanmalarda beli destekleyici elastik korselerin kullanımı yeterli olur. Omurga ameliyatı olan hastalar için omurganın belli bir süre sabit kalabilmesi için atel kullanılması gerekir.
Tübingen ortezi, çocukların kalça gelişimi destekleyici ortezler olarak bilinir. Doğuştan ya da bebek doğduktan kısa sonra meydana gelen kalça gelişim geriliği probleminde tercih edilen tübingen ortezi, doğru ve düzenli kullanımda yüzde yüz başarı sağlayan bir ortez çeşididir.
Atelleme, kırık ya da yaralı bölgenin fonksiyon kaybını önlemek ve ağrıyı hafifletmek için sabitlenmesi şeklinde ifade edilebilir. Yaralanmanın ilerlemesini önlemek ve gerekli tedavi uygulanana kadar ya da uygulandıktan sonra mevcut durumu koruyabilmek için atelleme işlemi önemlidir.
Ortez protez ayrımı yapılırken ikisi arasında çok net bir fark olduğu görülür. Ortezler, kas iskelet sisteminde meydana gelen problemlerin giderilmesi için kullanılan ve mevcut uzvu destekleyen ürünlerdir. Ortopedik protezler ise kaybedilmiş bir uzvun yerine kullanılır. Genellikle kol ve bacaklarda sıklıkla rastlanan protezler, belirli bir kısmı ya da tamamı kaybedilmiş olan bu organların işlevini yerine getirmek için tercih edilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 30 Eylül 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
