Oksitosin nedir? Ne işe yarar?

Oksitosin nedir?

Oksitosin, hipotalamus tarafından üretilip hipofiz bezine gelen ve hipofiz bezinin arka bölümünden bazı uyarılar sonucu salgılanan protein yapıda bir hormondur. Beyinde kimyasal bir haberci görevi üstlenen oksitosin insan davranışlarının birçoğunda önemli bir role sahiptir.

Oksitosin ne işe yarar?

Oksitosin hormonunun hem fizyolojik hem de psikolojik etkileri bulunmaktadır. Bu hormonun üreme sistemi üzerinde, doğum ve doğum sonrası dönemde fizyolojik etkileri;  annelik içgüdüsü, bağlanma ve cinsellik konuları üzerinde ise psikolojik etkileri görülmektedir. Stres ile tetiklenen kortizol salınımını baskılayarak anksiyeteyi (kaygı bozukluğunu) azaltması ve güven duygusunu artırması söz konusudur. Bununla birlikte antiinflamatuar etkileri sebebiyle de yara iyileşmesinde rol aldığı ve ağrı kesici etki gösterdiği düşünülmektedir.  

Oksitosin hormonunun faydaları nelerdir?

Oksitosin hormonu, doğum esnasında doğum sürecini hızlandıran rahim kasılmalarını sağlayarak kolay bir doğum olmasını, doğum sonrasında ise memelerdeki süt kanallarının kasılmasını sağlayarak anne sütünün meme ucuna gelmesini sağlar. Bununla birlikte annelik içgüdüsünün oluşması ve anne bebek arasındaki bağın kurulmasında da etkili olduğu düşünülmektedir. Ayrıca cinsel uyarılma, güven, romantik bağlanma gibi birçok insan davranışında önemli bir role sahiptir.

Oksitosin eksikliği nasıl anlaşılır?

Oksitosin ve reseptörüne ait genlerin ekspresyonu, bazal oksitosin düzeyi, oksitosin reseptörlerinin duyarlılığı, sayısı, yerleşimi ve oksitosin sisteminin diğer sistemlerle etkileşimi kişiden kişiye değişmektedir. Bu nedenlerden ötürü kan oksitosin düzeyinin standardize edilmiş kesin bir referans aralığı yoktur. 

Oksitosin eksikliği neye yol açar?

Oksitosin eksikliği özellikle kadınlarda hem fizyolojik hem de psikiyatrik sorunlara yol açar. Doğum sırasında yetersiz rahim kasılmaları zor doğuma neden olabilir. Lohusalık döneminde ise emzirme ile ilgili problemler olabilir. Yine oksitosin eksikliğinde duygudurum bozuklukları ve bazı psikiyatrik hastalıklarda gelişebilir.

Oksitosin en çok ne zaman salgılanır?

Oksitosin hormonu en çok cinsel ilişki sırasında, orgazm sırasında, doğum eylemi başladığında ve emzirme döneminde salgılanır.

Oksitosin erkeklerde var mıdır?

Oksitosin hormonu erkeklerde bulunur. Erkeklerdeki işlevi kadınlardaki kadar net anlaşılmış olmasa da fertilite, duygudurum ve insan ilişkileri üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Oksitosin hormonu nasıl artırılır?

Beyinde oksitosin salınımının ten teması, dokunma, güzel kokular ve müzik ile uyarıldığı bulunmuştur. Meditasyon, sanat terapisi, aroma terapi gibi alternatif terapilerin oksitosin salınımını artırarak etki gösteriyor olabileceği düşünülmüştür.

Oksitosin hormonunun etki süresi kaç dakikadır?

Doğal oksitosin hormunun plazma yarı ömrü 3-20 dakika arasındadır.

Oksitosin aşk hormonu mudur? Oksitosinin aşk üzerinde nasıl bir etkisi vardır?

Oksitosin hormonunun çiftler arasındaki bağlanmadaki rolünün anlaşılmasına hayvan deneyleri öncülük etmiştir. Bağlanmadaki rolünden dolayı “Aşk hormonu”  ya da “Bağlılık hormonu” olarak da adlandırılmaktadır.

Oksitosin ve cinsellik arasındaki nasıl bir ilişki vardır?

İnsanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar oksitosinin sosyal davranışlarda görev aldığını ortaya koymuştur. Erkeklerde cinsel çekim ve eşine bağlanma duygusunu artırdığı düşünülmektedir.

Oksitosin hormonunun gebe kalmaya etkisi nasıldır?

Cinsel ilişki sırasında salgılanan oksitosin, rahimde ritmik kasılmalara yol açarak spermlerin rahim içinde hareketini kolaylaştırır ve gebelik şansını artırır.

Oksitosin normal doğumu kolaylaştırır mı?

Doğum başladığında ve bebeğin başı rahim ağzına baskı yaptığında oksitosin hormonu salınımı uyarılır ve rahim kasılmalarının gücünü artırarak doğumu kolaylaştırır. Bununla birlikte ağrı eşiğini de yükselterek annenin doğum sancılarına dayanma gücünü arttırır.

Oksitosin seviyesi ilaç kullanımı ile artırılabilir mi?

Sentetik oksitosin, ilaç olarak kullanılabilir. Ancak oksitosin günümüzde sadece obstetrik (doğum ile ilişkili) durumlarda kullanılmak üzere onay almıştır. Yapılan çalışmaların sonuçları otizm başta olmak üzere birçok psikiyatrik bozuklukta ümit verici olmakla birlikte; gelecek çalışmalarda aydınlatılmayı bekleyen konular bulunmaktadır.

Oksitosin eksikliği ile ilişkili hastalıklar nelerdir?

Başta otizm ve şizofreni olmak üzere birçok psikiyatrik hastalık patogenezinde ( gelişim mekanizmalarında) oksitosin sisteminin rolü olduğu düşünülmektedir.

Vücutta oksitosin üretimi nasıl kontrol edilir?

Vücutta oksitosin üretimi pozitif feedback (pozitif geribesleme) olarak adlandırılan sistem ile kontrol edilir. Örneğin doğum sırasında rahmin kasılması başladığında oksitosin salgılanır. Bu, daha fazla kasılmayı ve daha fazla oksitosinin salınmasını uyarır. Bu sayede kasılmaların şiddeti ve sıklığı artar.

Süt atma refleksinde de olumlu bir geri bildirim vardır. Emzirme sırasında meme ucunun uyarılması, oksitosin üretiminin artmasına ve kana salgılanmasına neden olur, bu da sütün memeye bırakılmasını sağlar. Bebek emmeyi bırakana kadar pozitif geri besleme döngüsü devam eder. Doğum sırasında oksitosin üretimi de kendi kendini sınırlar; Bebek doğduktan sonra hormonun salınımı durdurulur.

Oksitosin hormonunu arttıran doğal gıdalar nelerdir?

Tüm yeşil yapraklı sebzeler, yumurta, süt ve süt ürünleri, kuruyemişler, zeytin, kırmızı biber, buğday, pirinç, çavdar, yulaf, avokado, elma, muz, çilek, nar oksitosin yönünden zengin besinlerdir.

Oksitosin takviyeleri (oksitosin sprey, oksitosin tablet) ne şekilde kullanılır?

Oksitosin, protein yapıda bir hormon olduğu için ağız yolu ile alındığında sindirim sisteminde parçalanacağından dolayı damar yolu, kas içi uygulama veya burun spreyi şeklinde kullanımları bulunmaktadır. Ancak günümüzde sadece obstetrik (doğum ile ilişkili) durumlarda kullanılmak üzere onaylanmıştır.

Gebelikte oksitosin hormonu kullanılabilir mi?

Doğum sırasında gerekli görülen hastalarda hekim kontrolünde doğum indüksiyonu (doğumun yapay olarak başlatılması) amacıyla ve doğum sonrası kanamalarını önlemek amacıyla kullanılabilir. 

Oksitosin hormonunun yan etkileri nelerdir?

Baş ağrısı, iştahsızlık, bulantı kusma, karın ağrısı, sersemlik hissi, bilinç kaybı, nöbetler ve yüksek dozlarda düşük kan sodyum düzeyi ile seyreden su zehirlenmesi tablosu görülebilir.

Oksitosin ve annelik arasında nasıl bir ilişki vardır?

Oksitosin hormonunun annelik üzerinde birkaç önemli rolü bulunmaktadır.

Doğum: Doğum sürecinde rahmin kasılmaya başlaması ile doğumu başlatır. İlgili hormonların üretimini artırarak sürecin ilerlemesine yardımcı olur. Ayrıca doğumdan sonra rahmin eski boyutuna dönmesine katkı sağlar.

Emzirme: bebek annesinin memesini tuttuğunda oksitosin salınımını tetikler. Oksitosin de süt kanallarında kasılma sağlayarak anne sütünün bebeğin ağzına gelmesini sağlar.

Bağlanma: Oksitosinin anne-çocuk bağı üzerindeki etkilerine ilişkin insan ve hayvan çalışmalarında, annelerin (bebeği sık sık kontrol etmek, sevgi dolu dokunuş, bebekle konuşma ve şarkı söyleme gibi) sevgi dolu ebeveynlik davranışlarına girme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.