Oksidatif Stres Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Serbest radikal nedir?

Serbest radikaller normal hücre metabolizması sırasında oluşan kararsız moleküllerdir. Serbest radikaller, vücutta birçok işlevler gerçekleştirirler. Serbest radikaller enfeksiyonlara karşı savunmada ve özellikle kanser hücrelerinin hücre ölümünü teşvik ettikleri için faydalıdır ancak yüksek dozlarda zararlı olabilirler. Antioksidanlar vücudu serbest radikallere karşı korumaya yardımcı olur ve böylece birçok hastalığın önlenmesini sağlar. Sağlıklı olmak için yeterli miktarda serbest radikal üretimi ile oksidatif stres adı verilen bir dengesizliği önlemek için serbest radikallerin oranını kontrol etmek için antioksidan amaçlı enzimlerin üretimi arasında iyi bir dengeye sahip olmak gerekmektedir.

Vücut, strese maruz kaldığında  biyokimyasal reaksiyonlar veriyor. Sürekli ve yoğun olarak maruz kalınan stres, vücutta uzun vadede hasar ve hastalıklara neden olabiliyor. Oksidatif stres, antioksidan ve oksidan moleküller arasındaki dengesizlik olarak tanımlanıyor. Oksidatif stresin birçok nedeni olabilmekle birlikte;

Oksidatif stres nedir?

Oksidatif stres, serbest radikallerdeki artış veya antioksidanlardaki azalma nedeniyle hücrelerde bir dengesizlik olduğunda ortaya çıkar. Zamanla serbest radikaller ve antioksidanlar arasındaki bu dengesizlik dokulara zarar verebilir. Vücutta az miktarda serbest radikal zararlı değildir, vücudun kendini korumasına ve mikrop ve virüslere karşı etkili bir şekilde savaşmasına yardımcı olur. Serbest radikallerin miktarı önemli ölçüde artarsa, oksidatif stresi tetikleyeceği ve sağlıklı hücreleri yok edeceği için sorun haline gelir. Serbest radikallerin aşırı üretiminin altında çeşitli faktörler yatmaktadır. Sigara, enfeksiyonlar, iltihaplanma, stres, uykusuzluk, UV ışınlarına maruz kalma, kirlilik, alkol ve sağlıksız besinler serbest radikallere neden olmaktadır. Oksidatif stresten bütün dokular (kas, kalp, damarlar, beyin, cilt) etkilenmektedir. Oksidatif stres; hücrelerin bozulmasına, donuk bir cilde, cildin erken yaşlanmasına, akne ve cilt sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Dejeneratif hastalıklar (Parkinson, Alzheimer, AMD), romatizmal, pulmoner, sindirim, kardiyovasküler, metabolik ilerleyici kronik hastalıklar ve kanser gibi hastalıklar oksidatif stresle bağlantılıdır. Katarakt, kanser, koroner kalp hastalığı, diyabet, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkları teşvik edebilirler.

Oksidatif stres belirtileri nelerdir?

Oksidatif stresten vücudun tüm dokularını etkilenmektedir. Vücudu kaplayan deri özellikle de derinin en dış tabakası olan epidermis, kirlilik veya UV ışınları gibi dış etkenlerle doğrudan temas halinde olduğu için sürekli olarak oksidatif strese maruz kalır. Cildin yüzeyinde veya daha derin katmanlarında, serbest radikaller, cilt dokularının esnekliğinden ve esnekliğinden büyük ölçüde sorumlu olan değerli kolajen dahil olmak üzere proteinlerin yenilenmesini engeller. Ciltte erken dönemde kırışıklıklar, ince çizgiler, matlaşma ve çeşitli cilt hastalıklarına neden olabilir. Oksidatif stresin belirtileri arasında kronik yorgunluk, kan dolaşımı bozuklukları ve uykusuzluk bulunmaktadır. Kalp- damar hastalıklar, nörolojik bozukluklar ve kanser gibi farklı hastalıkların ortaya çıkmasına neden olan doku bozulmaları oksidatif stres durumunda meydana gelebilmektedir.

Oksidatif stres nasıl ölçülür?

Oksidatif stres düzeyi H2O2 (hidrojen peroksit) testi ile kandan ölçülebilir ve tedavi edilebilir. H2O2 (hidrojen peroksit) testi oksidatif stresin vücudu ne derece etkilediğini belirleyebilmektedir. Beslenme alışkanlıklarında yapılacak değişikliklerle oksidatif stres düzeyleri kontrol altına alınabilir.

Oksidatif stres nasıl azaltılır?

Çevre kirliliği, hava kirliliği, UV ışınları ve yetersiz beslenme gibi dış etkenler, hücrelere zarar verecek serbest radikallerin üretiminde tehlikeli bir dengesizliğe katkıda bulunur ve onların düzgün çalışmasını engeller. Oksidatif stresi durdurmak mümkün olmasa bile etkileri yavaşlatabilir. Bu nedenle, oksidatif strese karşı koyan antioksidanlar sayısız hastalığın başlamasını önlemek için tıbbi açıdan giderek daha önemli hale gelmektedir. Oksidatif stresteki denge, sağlıklı bir bağışıklık sistemini destekler. Gerekli antioksidanların bir kısmı taze meyve ve sebzelerin yer aldığı dengeli bir diyetle temin edilebilir. Ancak bu katkının yetersiz kaldığı durumlarda, uzman hekimlere danışılarak takviye edici besinler kullanılabilir.

Oksidatif stresi azaltan besinler nelerdir?

Vücuttaki tüm serbest radikalleri yok etmek ve oksidatif stresi durdurmak mümkün değildir. Önemli olan serbest radikaller ve antioksidanlar arasındaki dengeyi korumaktır. Beslenme sağlığı korumada merkezi bir rol oynar. Oksidatif stresi vitamin açısından zengin bileşimleri nedeniyle doğal antioksidanlar azaltabilmektedir. Antioksidanlar açısından zengin besinler şunlardır:

• Meyveler; portakal, elma, kırmızı meyveler (çilek, ahududu), turunçgiller, mango, kivi, kayısı, nar, üzüm.
• Sebzeler; enginar, ıspanak, brokoli, havuç, pancar, ıspanak.
• Baharatlar ve otlar; kekik, kimyon, zerdeçal, karanfil, maydanoz.
• Kakao, kahve, çay, fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar da antioksidandan zengin besinlerdir.