Nörotransmitter Nedir? Nörotransmitter Maddeler Nelerdir?

Nörotransmitter Nedir?

Nörotransmitterler, sinir sistemindeki birçok işlevi kontrol ederek oradan gelen mesajları hedef hücrelere taşımakla görevli olan kimyasal habercilerdir. Vücudun, her yerinde sinir hücrelerine ve onların hedef hücrelerine elektrik sinyalleri gönderen ve alan geniş bir sinir ağı bulunur. Sinir sistemi zihinden kaslara ve organ fonksiyonlarına kadar her şeyi kontrol etmekle yükümlüdür. Sinir hücreleri tüm vücuttan bilgi gönderip alarak çalışmasını sürdürür.

Nörotransmitterler Türleri Nelerdir?

100’den fazla türü bulunan nörotransmitterler, kimyasal yapılarına göre ayrı şekilde incelenir. İşlevlerine bağlı olarak ayrılan nörotransmitter türleri şöyle sıralanır:

Amino asit nörotransmitterleri

Bu nörotransmiter türleri sinir sisteminin çoğu fonksiyonunda rol oynar.

• Glutamat: Bu tür sinir sisteminin en yaygın uyarıcı nörotransmitteridir. Beyinde en çok bulunan nörotransmiter arasında yer alır. Düşünme, öğrenme ve hafıza gibi bilişsel işlevlerde önemli bir rol oynar. Glutamat seviyelerindeki dengesizlikler Alzheimer hastalığı, demans, Parkinson hastalığı gibi durumlarla bağlantılıdır.
• Gama-aminobütriik asit (GABA): GABA, sinir sisteminin, özellikle beynin en yaygın inhibitör nörotransmitteri arasında yer alır. Anksiyete, sinirlilik, konsantrasyon, uyku, nöbet ve depresyon alanlarındaki sorunları önlemek için beyin aktivitesini düzenlenmesinde etkilidir.
• Glisin: Glisin, omurilikte görülen en yaygın inhibitör nörotransmiterdir. Glisin işitme işleminin, ağrı iletiminin ve metabolizmanın kontrolünde önemli rolü bulunur.

Monoaminler nörotransmitterleri

Bu tür nörotransmiterler, bilinci, bilişi, dikkati ve duyguyu düzenlemede etkilidir. Sinir sisteminde oluşan bozukluk, monoamin nörotransmiterlerindeki anormalliklerden dolayı meydana gelir.

Serotonin: Serotonin, kişinin ruh halinde önemli etkisi bulunan, uyku düzeni, kaygı, iştah ve ağrıların düzenlenmesinde önemli rol oynayan bir nörotransmiterdir. Serotonin dengesi bozulduğu durumda kişide duygusal bozukluk , anksiyete, depresyon , fibromiyalji ve kronik ağrılar görülebilir.

Histamin: Histamin, vücudun beslenme, uyku ve motivasyon gibi vücut fonksiyonlarının düzenlenmesini sağlar. Bunun yanında astım, mukozal ödem ve multipl sklerozda önemli rol oynar.

Dopamin: Dopamin, vücuttan zevk alma, uyarılma ve öğrenme içeren ödül sisteminde görevlidir. Bunların yanında odaklanma, konsantrasyon, hafıza, uyku, ruh hali ve motivasyona da yardımcı olur. Dopamin bozukluğu meydana geldiğinde ise Parkinson hastalığı, şizofreni, bipolar, huzursuz bacak sendromu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu görülebilir.

Epinefrin: Epinefrin ve norepinefrin, vücudun korku ve strese karşı verdiği sözde "savaş ya da kaç tepkisi"nden yer alan nörotransmiterdir. Bu nörotransmiterler, kalp atış hızını, nefesi, kan basıncını, kan şekeri ve kaslara giden kan akışını artırarak vücudun tepkisinin uyarılmasını sağlar. Çok fazla epinefrin yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalığı ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir.

Asetilkolin

Nörotransmitter, merkezi sinir sistemde ve periferik sinir sistemde bir dizi işlevleri yerine getirir. Asetilkolin, otonom sinir sisteminde kalp atış hızı, kan basıncı ve bağırsak hareketliliğini düzenleyen nöronlar tarafından salınır. Asetilkolin kas kasılmalarında, hafızada, motivasyonda, uykuda ve öğrenmede rol oynar.

Nörotransmitterler Hangi Vücut Fonksiyonlarını Kontrol Eder?

Sinir sisteminin bir parçası olan nörotransmitterler vücuttaki çeşitli fonksiyonların kontrolüne yardımcı olur. Nörotransmitterler aşağıda yer alan vücut işlevleri kontrol eder:

• Kalp atışı ve kan basıncı
• Nefes alma
• Uyku, iyileşme ve yaşlanma
• Strese karşı verilen tepki
• Kas hareketleri
• Düşünceler, hafıza, öğrenme ve duygular
• Hormon regülasyonu
• Sindirim, açlık ve susuzluk hissi
• Duyular (görülen, duyulan, hissedilen, dokunulan ve tadılan şeylere verilen tepkiler)

Nörotransmitterler Nasıl Çalışır?

Vücutta milyarlarca sinir hücresi bulunur. Sinir hücreleri, hücre gövdesi, akson ve akson terminali olmak üzere üç bölümden meydana gelir.

• Hücre gövdesi, nörotransmiterlerin üretilmesi ve sinir hücresinin fonksiyonunun sürdürülmesi için hayati bir yeri bulunur.
• Akson, elektrik sinyallerini sinir hücresi boyunca akson terminaline iletir.
• Akson terminali ise mesajın, bir sonraki sinir hücreleri, kas hücreleri veya organ grubuyla iletişim kurmak için nörotransmiterler kullanılarak kimyasal bir mesaja dönüştüğü alandır.

Nörotransmitter Hakkında Sık Sorulan Sorular

Nörotransmitter ne demek?

Nörotransmitter, sinir uyarısını bir sinaps boyunca bir nörondan diğerine taşıyan bir kimyasal bir maddedir. Sinaps, sinir hücrelerinin diğer nöronlara ya da kas veya salgı bezleri gibi nöron olmayan hücrelere mesaj iletiminde kullanılan bağlantılardır.

Nörotransmitter bozukluk nedir?

Nörotransmitter bozukluklar sinir sisteminin hasar görmesiyle beraber ortaya çıkabilir. Bu hastalık grubu kalıtsal olarak ortaya çıkar ve metabolizmanın doğuştan gelen hasarlarından kaynaklanır.

Nörotransmitter nereye salınır?

Nöronlardan salınan nörotransmitterler, sinir hücrelerindeki akson terminalinden sinaptik boşlukta salgılanır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.