Nipah virüsü, özellikle meyve yarasaları başta olmak üzere bazı hayvan türlerinden insanlara bulaşma potansiyeline sahip son derece ölümcül bir virüstür. Bu virüs, son yıllarda birçok ülkede alarm seviyesinde salgınlara yol açmıştır. Grip benzeri ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve öksürük gibi belirtiler gösteren nipah virüsü, ileri aşamalarda baş dönmesi gibi nörolojik semptomlar da ortaya çıkarır. Enfekte hayvanın insanla teması sonucu bulaşan nipah virüsü için net bir tedavi yoktur ve semptomlarının hafifletilmesi için sıvı desteği ve düzenli beslenme programı önerilir.
Nipah Virüsü Nedir?
Nipah virüsü, esas olarak meyve yarasaları kaynaklı olan, enfeste hayvanlardan insanlara bulaşan ve ölüm oranı yüksek zoonotik bir virüstür. Asya çıkışlı bir virüs olan nipah virüsü, grip benzeri ateş, öksürük, baş ağrısı, kas ağrısı gibi belirtiler gösterir ancak sonraki aşamalarda semptomlar baş dönmesi gibi nörolojik olarak seyreder.
Kesin bir tedavisi bulunmayan nipah virüsünden korunmanın en etkili yolu virüse yol açan hayvanların bulunduğu bölgelerden uzak durmak veya o hayvanlarla temastan kaçınmaktır. Nipah virüsünün yarattığı semptomları hafifletmek için ise sıvı desteği ve düzenli beslenme önerilir.
Nipah Virüsü Nasıl Bulaşır?
Nipah virüsü enfekte hayvanla insanların temas etmesi yoluyla gerçekleşir. Diğer bir taraftan, enfekte hayvanın kesilmesi ve kontamine gıdanın insanlar tarafından tüketilmesi de başka bir bulaşı yoludur. Ayrıca, dünya üzerinde meyve yarasalarının dışkısı ve salyası ile temas hızlı bir bulaşı kaynağı oluşturur. Vücut sıvıları ve solunum yoluyla bulaşma riskinin fazla olması insandan insana sosyal mesafenin korunmaması nedeniyle geçebilir.
Nipah Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Nipah virüsü yaygın olarak kas ağrısı, baş ağrısı, boğaz ağrısı, ateş ve öksürük gibi grip benzeri semptomlar gösterir. Hastalığın vücuda yayılmasıyla birlikte nörolojik semptomlar da görülebilir.
Yapılan klinik araştırmalarda, ölüm oranı %40 ile %75 arasında tahmin edilerek kayıtlara geçmiştir. Bulaşan kişilerde ortalama kuluçka süreleri 4-14 gün arasında seyreder. Ancak, bazı vakalarda bu süre 45 günü bulabilmektedir.
Tüm bu bilgiler ışığında nipah virüs belirtileri şöyle sıralanabilir:
Enfeksiyonun vücuda yayılmasıyla birlikte aşağıdaki gibi nörolojik belirtileri görülebilir:
- Baş dönmesi
- Uyuşukluk
- Bilinç bulanıklığı
- Ensede sertleşme
- Nöbetler
Evcil hayvanlarda nipah virüsü başta domuz canlısı olmak üzere risk faktörlerini üzerinde taşır. Başta çiftlikler olmak üzere domuz ile temas eden kişiler kuluçka sürelerine dikkat etmelidir. Yukarıda açıklanan belirtilerin birkaçı kişide ortaya çıkarsa acilen bir sağlık kuruluşuna başvurması önerilir.
Nipah Virüsü En Çok Nerelerde Görülür?
İlk kez Nipah virüsü görülen ülkeler arasında Malezya ve Singapur vardır. Yapılan araştırmalarda Malezya'da Kampung Sungai Nipah'daki domuz çiftliğinden salgının baş gösterdiği tanımlanmıştır. Sonrasında, 2001 yılında nipah virüsü enfeksiyonu Bangladeş ve Hindistan'ın doğusunda salgına dönüşmüştür. Hemen hemen dünyanın tamamına yayılan nipah virüsü enfeksiyonu Gana, Filipinler, Madagaskar, Kamboçya, Tayland, Endonezya gibi ülkelerde farklı yarasa türlerinde tespit edilmiştir. Bu durumun aksine, nipah virüsünün Türkiye'de görülme riski açısından kritik bir açıklama yapılmamıştır.
Nipah Virüsünün Riskleri Nelerdir?
Solunum yolu belirtileri iyileşme sürecinde kişide hayati risk oluşturmadan tamamen geçebilir. Ancak bazı ağır vakalarda, akut ensefalit geçirmiş ve hayatta kalmış kişilerin nörolojik hasarları vücutta kalıcı kalabilir. Bu hastaların ortalama %20'sinde kişilik bozuklukları ve nöbet geçirme sıkıntıları görülebilir. Bir diğer husus ise, ensefalit geçirerek iyileşen belli bir kişide hastalığın tekrar nüksettiği gözlemlenebilir.
Nipah Virüsü Tanısı Nasıl Konulur?
Enfekte olan kişilerde hastalık bulguları spesifik olmadığı için tam tanı konulamaz. Hastalığın ağırlaştığı dönemde laboratuvar testleri ile virüs tespiti yapılabilir. Bu doğrultuda, hastalıkta akut ve iyileşme dönemlerinde klinik aşamada teşhis edilebilir. Enfekte olan kişinin vücut sıvılarında tam zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ve enzim bağlantılı immünosorbent testi (ELISA) yapılarak tanı koyulabilir. Bununla birlikte, laboratuvar ölçekli hücre kültürü ile virüs izolasyon çalışmaları yürütülebilir.
Nipah virüsü teşhisi için yararlanılabilecek testler şu şekildedir:
Nipah Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?
RNA virüsleri hızlı bir mutasyon süreci geçirdiği için ona özgü bir ilaç geliştirmek neredeyse imkansızdır. Bu nedenle, nipah virüsüne karşı da antiviral bir tedavi henüz geliştirilememiştir. Ayrıca, hastalığın hafif atılması için aktif ya da inaktif bir aşı tedavisi de mevcut değildir. Bu süreçte nipah virüsü semptomlarının hafif atlatılması için iyi bir beslenme ve sıvı dengesinin sağlanması hedeflenir. Bununla birlikte, salgın haline dönüşmemesi için izolasyon uygulanır.
Nipah Virüsünden Korunma Yöntemleri Nelerdir?
Potansiyel taşıyıcı hayvanlar olan domuz gibi hayvanların vücut sıvılarından ve temastan kaçınmak önemlidir. Kişisel hijyen kurallarına özen göstermek ve elleri sabunlu su ile yıkamak önem kazanır. Enfekte olan hayvanların gıdalarını tüketmemek için standartlara uygun ürün alımı oldukça kritiktir. Bunun yanında, enfekte olan kişinin bulunduğu bölge karantinaya alınarak izole edilmesi gereklidir. Genel olarak bu salgına karşı ruhsatlı bir aşı ve ilaç olmadığı için enfeksiyon riskini azaltmak adına kişisel farkındalık toplumda oluşturulması amaçlanır.
Nipah Virüsü ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Nipah virüsü için aşı var mı?
Doğrudan nipah virüsüne karşı bir aşı henüz keşfedilememiştir. Moleküler biyoloji ve genetik, biyoteknoloji, biyokimya bilim dallarının aşı geliştirme üzerine çalışmaları firma ve üniversite seviyesinde devam etmektedir.
Nipah virüsü Türkiye'de görüldü mü?
Dünya üzerinde hava yolu taşımacılığının artması salgın riskini canlı tutmada yeterlidir. Tüm riskler göz önüne alındığında Türkiye'de toplumsal bir riske dönüşecek vakalar gözlemlenmemiştir.
Nipah virüsünden korunmak için hangi gıdalardan uzak durmalıyız?
Hindistan ve Endonezya gibi ülkelerde viral süreç devam etmektedir. Bu nedenle, o bölgede yetişen hurma gibi meyvelerin dikkatli tüketilmesinde fayda vardır.
Nipah virüsünün ölüm oranı nedir?
Ölüm oranları ortalama olarak %40 ile %75 arasında olabileceği ifade edilir.
Nipah virüsü insandan insana geçer mi?
Nipah virüsü, insandan insana geçebilen bir virüstür. Geçiş yolları solunum ve vücut sıvılarıyla temasla olduğu gözlemlenir.
Nipah virüsü evcil hayvandan bulaşır mı?
Hayvandan hayvana, hayvandan insana ve insandan insana bulaşabilen bir özellik taşıması geniş bir sahada enfeksiyon riskini arttırır. Evcil hayvanlardan domuz, büyük baş hayvanlar ve bu çiftliklerle temasta diğer hayvanlara bulaşabilir.
Hurmadan nipah virüsü bulaşır mı?
Hindistan'da salgınlar incelendiğinde enfekte olan meyve yarasalarının salya ve idrarının bazı meyveleri kontamine ettiği gözlemlenir. Bu meyveler arasında en çok hurmanın olduğu kayıtlara geçmiştir. Salgın riski bulunan ülkelerden ithal edilen hurma gibi meyvelerin gıda zincirlerinin standardize olması oldukça kritiktir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 24 Ekim 2023
