Nabız Nedir? Nabız Kaç Olmalı?

Nabız Nedir?

Kalp kasıldığında veya vurduğunda arteri genişleten ve geri çeken bir basınç dalgasını olan, kalp atış hızı olarak da bilinen nabız, kalbinizin dakikadaki atış sayısıdır. Nabız olup olmadığının kontrolünü doğru bir şekilde değerlendirebilmek için kullanılan en yaygın yerler, bilekteki radial arter veya boyundaki karotid arter yani atardamarların cilde yakın olduğu bilek ve boyun yanlarıdır. Karbondioksiti dışarı atma, oksijen emme, hava sıcaklığı, yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre değişiklik gösteren nabızda, aynı zamanda stres kaynaklı da farklılıklar olabilmektedir.

Dinlenir durumundayken düşük kalp atış hızı, sağlıklı ve verimli kalp fonksiyonunun işareti olarak bilinir. Nabzınızı ölçmek için kalp atış hızınıza bakmanız gerekir. Bu da işaret ve üçüncü parmağınızı nefes borusunun yanına, boynunuza ya da bileğinizin başparmak tarafında bulunan atar damara yerleştirerek gerçekleştirebilirsiniz. Nabzı hissettiğiniz zaman 15 saniyedeki atım sayısını sayarak dakikadaki kalp vuruşunu hesaplamak için sayısı dörtle çarpabilirsiniz.

Nabız Nasıl Ölçülür?

Nabız ölçmek için işaret ve orta parmak uçları, ön kol bileğe ya da boyundaki atar damar (radial arter) üzerine konularak, ritim hissedilinceye kadar bastırılır. Kalp ritim atımları hissedildiği anda 1 dakika boyunca ritim değerlendirilir. Atımların hesaplanması için kronometreden yararlanarak, kalbin kaç kez attığı sayılabilir. Ya da diğer bir nabız ölçümü yöntemi olarak, 10 saniye boyunca bilek içi gibi bir nabız noktasındaki atışlar sayılır ve 6 ile çarpılıp, dakika başına toplamı bulunur. Nabız ölçümü sırasında kimseyle konuşulmaması ve 1 saat öncesine kadar çay, sigara ve kahve tüketiminin sınırlandırılması gerekmektedir. Doğru nabız ölçümü için sakin ve dinlenmiş bir şekilde olmak önemlidir.

Nabız Kaç Olmalı?

Herhangi bir efor sarf edilmeyen, nabzı yükseltecek bir eylemin gerçekleşmediği dinlenme halinde iken nabız için olması beklenen normal aralık dakikada 60 ila 100 atım arasıdır. Düzenli egzersiz ve spor yapan kişilerde kalp atım hızı daha düşüktür ve dakikada 45-60 aralığında olabilir. Nabız kişinin cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumuna göre de değişiklik gösterebilir.

Anormal oranda düşük ya da yüksek nabız, bazı hastalıkların habercisi olabilir. Bunun takibi yapılarak kontrolü sağlanması gerekir. Nabzınızda dakikada 100’ün üzerinde bir atış gerçekleşirse taşikardi adı verilen kalp çarpıntısı ortaya çıkar. Bu durum 60’ın altındaysa düşük kalp atışı olan bradikardi görülür ve duruma hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.

Kansızlık (anemi), sigara kullanımı da yüksek kalp atışına neden olan etkenler arasında yer alır. Sigarayı bıraktıktan sonra 6 ay içerisinde nabzınız düşerek normal seviyelere gelebilmektedir.

Yaşlara Göre Tansiyon ve Nabız Değerleri Ne Olmalıdır?

Dinlenme sırasındaki kalp atış hızınız yaşa ve sağlık durumunuza bağlı olarak değişiklik gösterir. Gençlerde kalp atış hızı yüksek olma ihtimali bulunur. Sağlıklı ve yetişkin bireylerde ideal nabız oranı 60-100 arasında olması gerekirken dakikadaki nabız sayısı yaşa göre şu şekilde sıralanabilir:

Yaş aralığına göre nabız sayısı
Yaklaşık Yaş Aralığı	Nabız (dakikadaki atım sayısı)
Yeni doğan	100-160
0-5 ay	90-150
6-12 ay	80-140
1-3 yıl	80-130
3-5 yıl	80-120
6-10 yıl	70-110
11-14 yıl	60-105
15 yaş ve üstü	60-100

Bu değerler dinlenme durumunda ölçümler için normal bir orandır. Uyurken ya da hareket halindeyken bu değer aralığı değişiklik gösterebilir.

Nabız Neden Yükselir?

Nabızı yükselten kardiyak olduğu kadar kardiyak olmayan çok fazla faktör söz konusudur. Nabzın yükselmesine neden olan bu durumlar stres, korku veya üzüntü gibi adrenalin yaratan durumlar, aşırı kafein kullanımı, uyku eksikliği, spor ve egzersiz yanı sıra uyarıcı kullanımlarıdır.

Yüksek Nabız (Taşikardi) Nedir?

Yüksek kalp atışı (taşikardi), kalp atımının dakikada 100’ü üzerine çıkması durumu olarak tanımlanır. Bu durum fazla çay, kahve tüketimi, yüksek ateş, anemi, düşük tansiyon, stres, kaygı ve korku etkenlerine bağlık olarak ortaya çıkabilir. Yüksek kalp çarpıntısı yaşandığında birkaç dakika içerisinde geçebileceği gibi saatlerce de sürebilir. Bununla birlikte kalp atış hızını duyma, nefes darlığı, göğüste rahatsızlık hissi, baş dönmesi, baygınlık ve çarpıntı oluşturur.

Vücut oksijen ihtiyacı için nabız hızı yükseltebilir. Tedavi gerektirmeyen bu durum, egzersiz yaparken, heyecan, korku ve sinirlenince ortaya çıkar. Bunların yanında hastalık durumuna bağlı olarak kansızlık, enfeksiyon nedeniyle ateş yükselmesi, kalp hastalıkları, kalp yetersizliği ve tiroid bezinin fazla çalışması durumlarında yüksek nabız görülebilir.

Düşük Nabız (Bradikardi) Nedir?

Düşük nabız olarak adlandırılan bradikardi, nabzın 40 ve altında yani normalin altında atmasıdır. Kalp, istenildiği miktarda kan pompalayamadığından vücut oksijensiz kalarak organların ve dokuların zarar görmesine neden olabilir. Hafıza problemleri, göğüste ağrı, baş dönmesi, egzersiz sırasında hızlıca yorulma, bayılma, terleme, tükenmişlik ve nefes darlığı düşük nabız belirtileri arasında yer alır.

Kalp problemler, beyin kanaması, tiroidin az çalışması, yaşlılık, mineral eksikliği ve uyku apnesi düşük kalp atışına neden olur. Bunların yanında düzenli egzersiz yapan kişilerin kalbi güçlenebilir. Sporcularda nabzın 40’a kadar düşmesi durumu sağlıklı olarak kabul edilmektedir.

Nabzı Yükselten Hastalıklar Nelerdir?

Düzenli spor ve egzersiz yapılmamasına rağmen nabız sayısının normalin altında olması ciddi rahatsızlıkların habercisi olabilmektedir.

• Kalbin kendi elektriksel sistemi, yapı ve fonksiyon bozuklukları, kalp damarındaki darlıklar
• Yaşlanma ile birlikte kalbin uyarı ve ileti sisteminde bozulmalar
• Enfeksiyonların kalp dokularını etkilemesi
• Romatizmal hastalıklar gibi rahatsızlıkların kalbi tutması
• Karaciğer ve böbrek hastalıklarında sıvı tuz dengelerinin bozulması
• Aşırı sıcaklarda ya da sıvı kayıplarında su ve tuz dengesizlikleri
• Hipertansiyon
• Deli bal gibi nabzı düşürebilen beslenme
• Guatr bezinin hastalıkları
• Nabzı düşürebilen çeşitli ilaçlar
• Engelleyici uyku apnesi olarak bilinen uyku esnasında nefes alış verişinin sürekli sekteye uğraması nabız düşüklüğünü nedeni olabilmektedir.

Yüksek Nabız Nasıl Düşürülür?

Sakin ve dinlenme sırasında bile yüksek olan nabız değerlerini düşürmek için bazı yöntemler uygulanabilir. Bunların başında nabız yükseldiğinin hissedildiği anda derin nefes almak gelir. Bunun dışında uzun vadede düzenli egzersiz yapmak, yüze soğuk su uygulamak, valsalva manevrası, kalp sağlığı için magnezyum-potasyum tüketimi, düzenli sarımsak yemek, bol su içmek, kafein-alkolü sınırlandırmak, sigarayı bırakmak ve stresten mümkün olduğunca uzak durmak yüksek nabzı düşürmek için etkili olabilir. 

Yüksek nabzı düşürmek için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir:

• Derin nefes alınmak
• Uzun vadede düzenli egzersiz yapmak 
• Yüze soğuk su çarpmak 
• Valsalva manevrası uygulamak (derin nefes alıp ağız-burun kapalıyken karın kaslarının sıkılması)
• Kalp sağlığı için magnezyum-potasyum zengini beslenmek 
• Sarımak tüketmek 
• Alkol ve kafeini sınırlandırmak
• Sigarayı bırakmak 
• Mümkün olduğunca stresten uzak durmak 
• Bol su içmek 

Eğer yüksek nabız durumu sık sık tekrarlandığı, dinlenme halinde bile yüksek seyrettiği veya özellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı, bayılma gibi ciddi belirtilerin yaşandığı durumlarda derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Nabız yükselmesinin altta yatan ciddi bir sağlık sorununun sonucu olup olmadığının belirlenmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması açısından doktora başvurmak oldukça büyük önem taşır.

Sonuç olarak, yüksek nabız çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir ve bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri, stres yönetimi ve sağlıklı beslenme gibi önlemlerle yükselen nabzı kontrol altında tutmak mümkündür. Ancak, sürekli yüksek seyreden nabız durumlarında tıbbi tedavi gerekebilir.

Nabız Hakkında Sık Sorulan Sorular

İdeal nabız değeri kaçtır?

Kalp atış hızı genellikle dakikada 50 ila 100 atış arasındadır. Dinlenme anında kalp atış hızı dakikada 60 ila 100 atış arasında olmalıdır. Dinlenirken kalp atış hızı dakikada 100 atışın üzerindeyse, hızlı yani nabız yüksek olarak değerlendirilir. Sporcularda ise dinlenme anında dakikada 40-50 atış normal kabul edilirken, sporcu olmayanlarda düşük olarak değerlendirilir. 50-59 atış baş dönmesi yaşanmıyorsa kalbin normal şekilde çalıştığını gösteirr, 60-100 arası atış ise normal dinlenme anındaki kalp hızıdır ve kalp atış hızının bu aralıkta olması beklenir.

Kalp krizinde nabız kaç olur?

Kalp krizi geçirdiğinizi gösteren belirli bir kalp atış hızı yoktur ancak kalp krizlerinde kalp atış hızı artabilir. Kalp krizinde kalp atış hızı dakikada 100'ün üzerine çıkabilir ve hatta 200 atıma kadar yükselebilir. Nabızın yükselmesi ile birlikte baş dönmesi, nefes darlığı ve göğüste çarpıntı da yaşanabilir.

Nabız kaç olursa tehlikeli?

Normal nabız değer 60 ila 100 arasında olduğundan bu oran 45’in altında ya da 85’in üzerinde olursa bazı hastalıklar ve durumlar için risk faktörü oluşturabilir.

Nabız nasıl düşürülür?

Kalp atış hızını yavaşlatmak için derin bir nefes alabilir, yüzünüzü soğuk suyla yıkayarak nefes alma hızınızı kontrol altında tutmaya çalışabilirsiniz.

Kalp atışı kaç olmalı?

Normal kalp hızı dakikada 60 ila 100 atış arasındadır. O yüzden çoğu yetişkin için dakikada 60 ila 100 atış arasındaki kalp hızının normal olduğu söylenebilir.

Yetişkinlerde nabız kaç olmalı?

Günlük hayatın sağlıklı ilerlemesi ve hastalık risklerinin ortaya çıkmaması için yetişkin bireylerin 1 dakika içindeki nabzı 60-100 arasında olmalıdır. Bu rakamlar dinlenme sırasında kişinin sakin olduğu bir zaman dilimini içerir. 

Nabız düşüklüğüne ne iyi gelir?

Nabız düşüklüğünün tıbbi adı bradikardidir. Bu durum kalp atış hızının dakikada 60’ın altına düşmesi durumudur. Bu durum, bazı bireylerde herhangi bir belirti göstermeyebilir ve kişi hayatına normal bir şekilde devam edebilir. Ancak bazı kişilerde ise baş dönmesi, yorgunluk ve nefes darlığı gibi semptomlar görülebilir. 

Nabız düşüklüğüne iyi gelen yöntemler ise altta yatan nedenlere ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişir ve şöyle ifade edilebilir:

• Düzenli egzersiz yapmak kalp sağlığını destekler.
• Sağlıklı beslenmek kalp sağlığını korumaya yardımcı olur.
• Sigarayı bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak da kalp sağlığını korur.

Bunların dışında bazı ilaçlar da bradikardiye neden olabilir. Bu nedenle, doktor tarafından mevcut ilaçlar gözden geçirilerek doz ayarlamaları yapılabilir veya alternatif tedaviler önerilebilir. 

Ayrıca nabız düşüklüğü hipotiroidizm veya uyku apnesi gibi diğer sağlık sorunlarından kaynaklanıyorsa, bu durumların tedavisi de kalp atış hızını normale döndürebilir. 

Semptomların görüldüğü ciddi nabız düşüklüğü vakalarında ise kalp pili implantasyonu gerekebilir. Bu cihaz, kalp atış hızını düzenleyerek normal seviyelerde tutar ve nabız düşüklüğüne iyi gelir.

Bradikardi belirtileri yaşıyorsanız, özellikle baş dönmesi, bayılma veya nefes darlığı gibi semptomlar mevcutsa, bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir. Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyonların önlenmesinde kritik rol oynar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.