Morfin, afyondan elde edilen, orta ve şiddetli ağrıları hafifletmek için kullanılan sentetik olmayan yüksek etkili bir narkotiktir. Beyin ve sinirler üzerinde işlev göstererek orta ve ağır şiddetteki ağrılara müdahale etmek için kullanılır. Bağımlılığa neden olabilen ve suistimale açık bir madde olduğundan kullanımı ve reçete edilmesi kontrol şartlarına uygun olarak sürdürülür. Kontrolsüz kullanımı hastada istenmeyen etkilere yol açabilir. Doktor önerisi ile uygun dozlarda tedavinin sürdürülmesi gereklidir. Alerji, öksürük, tansiyon gibi durumların tedavisinde kullanılan ilaçlarla etkileşime girebileceğinden çeşitli ilaçlarla kombine kullanımlarda doktorun önerilerine uyulması önemlidir.
Morfin Nedir?
Morfin, halk arasında haşhaş olarak bilinen bitkinin çeşitli işlemlerden geçmesi sonucunda elde edilen ve hem orta hem de ağır şiddetteki ağrıların tedavisinde kullanılan doğal bir alkaloiddir.
Merkezi sinir sistemine etki eden morfinin, cerrahi işlemler, kanser hastalarının tedavisi, kalp krizi gibi çeşitli kullanım alanları mevcuttur. Yanlış ve kontrolsüz kullanım sonucunda bağımlılığa neden olabilir.
Dayanılmayacak düzeye ulaşan ağrılarda intravenöz (damariçi), epidural ve tablet formunda ağızdan kullanımları bulunur. Morfinin kullanım alanları değişiklik gösterdikçe kullanım formu da değişebilir. Örneğin oral tabletlerin kullanımı ağrı tedavisinde tercih edilirken ameliyat sırasında genellikle damar içi enjeksiyon formunda uygulanır. Yüksek dozda alınması bilinç bulanıklığı, nefes alışverişinin düzensizleşmesi gibi etkilerle hayati tehlike oluşturabilir.
Bunun yanında tedavinin kontrolsüz şekilde bir anda kesilmesi yoksunluk sendromu olarak da bilinen tablonun görülmesiyle sonuçlanabilir. İlacın uzman gözetiminde kademeli olarak bırakılması tercih edilir. Yoksunluk sendromu yaşayan kişide huzursuzluk, ani davranış değişimleri, ruh halinde değişimler, aşırı terleme gibi semptomlar görülebilir. Bu durumda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Morfin Türleri Nelerdir?
Morfin kullanıma özel hazırlanmış bazı türlerde bulunur. Morfin türlerinden bazıları şunlardır:
Oral morfin türleri: Farklı ağrı kesici türleriyle tedavisi mümkün olmayan, kronikleşmiş veya bir süre boyunca devam eden ağrılarda kullanılır. Bu formdaki morfinin kullanımı için hastanın oral beslenmesinde sorun olmaması halinde tercih edilir. Tablet, oral solüsyonlar, uzun salınımlı tablet ve kapsül şeklinde olabilir. Oral solüsyonlar tablet formundaki ilaçları yutmakta zorlanan kişilerde ilacın içerisindeki ölçek yardımı ile kullanılır. Uzun salınımlı tablet ve kapsüller 12 veya 24 saatlik periyotlarda bir bardak su ile alınır. İlacın alımından sonraki süreçte belirli zaman aralıklarında kandaki morfin düzeylerini artırarak ağrının kontrol altında tutulmasını sağlar.
İntravenöz enjeksiyon: Bir sağlık personeli tarafından ilacın damar içine enjekte edilmesi şeklinde uygulanır. Diğer yöntemlere göre daha hızlı etki gösterdiği için acil durumlarda daha sık tercih edilir. Ameliyat ve cerrahi işlemler sırasında kullanılabilir.
İntratekal ağrı pompası: Diğer yöntemlerin işlev görmediği veya yeterli gelmediği durumlarda tercih edilir. Morfinin küçük miktarlarda direkt olarak omurilik sıvısına veren bir cihaz yardımı ile uygulanır. Uygulanan dozlar daha küçük olduğundan oral kullanıma göre daha az yan etki görülür. Beyin felci, multipl skleroz, omurilik hasarı gibi hastalıkların tedavisinde ağrının ve kas sertleşmesinin azaltılması için tercih edilir. Ağrının düzenli olarak kontrolünü sağlar.
Diğer türler: Morfin kullanım amacı ve hedeflenen bölgeye bağlı olarak fitil, epidural enjeksiyon, deri üzerine yapıştırılan bantlar şeklinde kullanılabilir.
Morfin Ne İşe Yarar?
Morfin, narkotik olarak da isimlendirilen ağrı kesicilerden biridir. Genel olarak orta ve yüksek şiddetteki ağrıları hafifletir, kronik ağrılara müdahale eder, ameliyatlarda hastanın duyduğu acıyı dindirir, kalp krizine bağlı tedavilerde kullanılır ve doğum sırasında annenin duyduğu acıyı hafifletir.
Morfinin işlevi şu başlıklar altında sıralanabilir:
- Orta ve yüksek şiddette seyreden diğer ağrı kesicilerin yeterli gelmediği iskelet-kas sistemi ağrıları dindirir
- Kanser hastalarındaki kronik ağrılara müdahale eder
- Ameliyat ve cerrahi işlemlerde hastanın duyduğu acıyı minimuma düşürür
- Kalp krizi ve buna bağlı sorunların tedavisinde kullanılır
- Doğum sırasında annenin duyduğu acıyı hafifletir
- Palyatif bakımda hastada öksürük ve nefes darlığı şikayetlerinin tedavisinde kullanılabilir
Morfin genel olarak merkezi sinir sistemindeki ağrı merkezi üzerinde işlev gösterir. Vücut ve beyin arasındaki sinir iletimini keserek ağrı hissinin ortadan kalkmasını sağlar. Morfin uygulaması sonrasında ağrı üzerine etkileri dışında açlık hissinde azalma ve öksürük refleksinin ortadan kalkması gibi etkiler de ortaya çıkar.
Morfinin Yan Etkileri Nelerdir?
Morfinin yanlış şekil ve dozda kullanımı bazı istenmeyen sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir.
Morfinin neden olduğu yan etkilerden bazıları şunlardır:
Vücuda uygulanan ilaç ve kimyasal maddelerin alerjik reaksiyonlara neden olma riski vardır. Alerjiye bağlı olarak döküntü, kaşıntılar, öksürük gibi belirtiler yaşanabilir. Alerjinin ciddi semptomları arasında boğazda şişme ve nefes darlığı bulunur. Bu şikayetlere zamanında müdahale edilmemesi ölüme kadar uzanan bir tabloya yol açabilir. Bu tip belirtiler yaşandığında vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Morfin kullanımı sırasında alkol kullanımı ölümcül sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle alkol ve uyarıcı maddelerin alımından uzak durulmalıdır.
Morfin Hakkında Sık Sorulan Sorular
Morfin ne kadar sürede etki eder?
Morfinin etki etme süresi ilacın vücuda verilme şekline bağlı olarak değişiklik gösterir. İntravenöz enjeksiyonda ilaç direkt kan dolaşımına katıldığından neredeyse hemen etki gösterir. Oral yoldan tablet ve solüsyon şeklinde alındığında 30-60 dakikalık bir süreç içerisinde etki gözlenir ancak ilaç 3-4 saatlik bir süre sonrasında vücuttan atılır. Uzun salınımlı formdaki preparatların etkisi, ilk kez vücuda alınmasından 1-2 gün sonrasında ortaya çıkmaya başlar. Bunun yanında ağrı kesici etkisi diğer formlara oranla daha uzun sürelidir. İlacın etki süresi hastanın reseptör duyarlılığı, kan akım hızı gibi değişkenlerle de farklılık gösterir ancak bu durum kişiye göre değiştiğinden ve genellikle büyük farklılıklar göstermediğinden göz ardı edilir.
Morfin bağımlılık yapar mı?
Morfinin gereken dozların üzerinde ve kontrolsüz şekilde kullanılması özellikle bağımlılık geçmişi olan hastalarda uyuşturucu bağımlılığına benzer sonuçlara neden olabilir. Bu sebeple doktor önerisi ve kontrolünde doğru dozlarda kullanılmasına dikkat edilmelidir. Bazı ilaçlarla birlikte kullanımı ilaç etkileşimi ve istenmeyen belirtilerin oluşmasına yol açabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 25 Ağustos 2024
Yayınlanma Tarihi: 31 Temmuz 2024
