Menenjit Aşısı Nedir? Menenjit Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Menenjit Aşısı Nedir?

Menenjit aşısı, tıbbi adı meningokok olan menenjit hastalığına neden olan neisseria meningitidis bakterisine karşı bağışıklık kazanmak ve hastalığı önlemek için yapılan aşı türüdür. Meningokok olarak da bilinen bu bakteri, enfeksiyona neden olarak ciddi sağlık sorunlarını beraberinde getirir. Uzman doktorun teşhisinin ardından menenjit aşısı özellikle bebekler, çocuklar ve menenjit riski taşıyan kişilere uygulanır.

Menenjit aşısı genellikle tüm ergenlik öncesi ve ergenlik çağındaki çocuklar ile yüksek risk altında olan diğer çocuklar, bağışıklık sistemi düşük olan bireyler ve yetişkinler için de önerilir. Menenjit hastalığına karşı yapılan aşıların menenjite karşı en az 2 yıl koruyuculuk sağladığı değerlendirilir ancak aşıların bazı yan etkilerinin ortaya çıkma ihtimali de vardır. 

Menenjit hastalığı tam olarak nedir?

Menenjit, meninks adı verilen beyni ve omuriliği kaplayan koruyucu zarların viral, bakteriyel veya mantar kaynaklı enfeksiyonu olarak tanımlanır. Genellikle virüs, bakteri ve parazit kaynaklı bir şekilde meydana gelen menenjit tedavi edilmediği takdirde bazı komplikasyonlara yol açabilir. Bunların arasında çocuklarda sarılık, epilepsi ve zeka geriliği yer alır. Ancak her menenjit vakaları bu komplikasyonlara neden olmayabilir. Hastalığın şiddeti ve erken teşhis önemlidir. 

Menenjit aşısının önemi, amacı ve sağladığı etki

Bu noktada devreye menenjit aşısı girer. Menenjit hastalığının en yaygın ve bilimsel olarak geçerli kabul edilen tedavisi görülen menenjit aşısı, menenjite yol açan neisseria meningitidis bakterisine karşı vocudun bağışıklık kazanmasını ve bu bağlamda hastalığı önlemek için yapılır. Genel olarak ergenlik öncesi ve ergenlik çağındaki yüksek risk grubu çocuklara yapılan menenjit aşısı aynı zamanda bağışıklığı düşük kişilerle yetişkinlere de yapılır. Yüksek koruyuculuk sağladığı bilinen menenjit aşısının bazı potansiyel yan etkileri de söz konusu olabilir. Bu yan etkiler kişilerin mevcut sağlık durumlarına göre de değişebilir. 

Menenjit Aşısı Çeşitleri Nelerdir?

Menenjit aşılarının da kendi içlerinde türleri bulunur. Menenjit aşı türleri şöyle sıralanabilir:

Meningokok aşısı

Meningokok aşısı, menenjite neden olan neisseria meningitidis bakterisinin önlenmesine yardımcı olur. Aşı genellikle hastalığın yaygın olarak görüldüğü bölgelerde ve salgın durumu olduğundan uygulanır.

Pnömokok aşısı

Menenjit aşısının bir türü olan pnömokok aşısı, streptococcus pneumoniae bakterisine karşı yapılan aşıdır. Bu bakteri menenjite neden olmasının yanında zatürre ve ciddi enfeksiyonlara da sebebiyet verir.

Hib (Haemophilus influenzae tip b) aşısı

Özellikle küçük çocuklarda görülen ve ilerlediği durumda ciddi menenjit vakalarına yol açabilen Hemophilus influenzae tip b bakterisine karşı koruyan aşı türüdür.

Menenjit aşısı, kişiyi menenjite karşı korumanın yanında toplum sağlığına karşı da etkili olur. Aşının yaygınlaşmasını önleyerek salgınların azalmasına katkı sağlar.

Menenjit Aşısı Yan Etkileri Var mı?

Menenjit aşısı, diğer aşılarda olduğu gibi kişide bazı yan etkilere neden olabilir. Bu oluşan yan etkiler genellikle hafif ya da kısa süreli olarak kendini gösterir. Menenjit aşısının yan etkileri kişinin yaşına, sağlık durumuna bağlı olarak farklılık gösterse de genellikle ağrı, ateş ya da halsizlik şeklinde görülür. Menenjit aşısının yan etkileri şöyle açıklanabilir:

• Aşının uygulandığı bölgede şişlik, kızarıklık ve ağrı
• Aşının yapıldığı bölgede hassasiyet
• Hafif ateş
• Halsizlik ve yorgunluk hissi
• Baş ağrısı
• Kas ya da eklem ağrıları
• Mide bulantısı veya ishal

Nadir görülse de alerjik reaksiyonlar (anafilaksi) gibi ciddi yan etkilere neden olabilir. Böyle bir durumda hemen sağlık kuruluşuna başvurmak önemlidir.

Menenjit aşısı olan çoğu kişide aslında bir sorun görülme riski azdır. Anak ilaçlarda olduğu gibi aşılarda da yan etki olasılığı vardır. Bunlar genellikle hafif yan etkilerdir ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçmesi beklenir lakin ciddi reaksiyonlar da mümkün olabilir. 

Örneğin MenACWY aşılarında aşının yapıldığı yerde kızarıklık veya ağrı, kas ağrısı, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir. MenB ve MenABCWY aşılarında yine aşının yapıldığı yerde kızarıklık, ağrı veya şişlik ve yorgunluk ortaya çıkabilir. Aşıdan sonra ortaya çıkabilecek bu gibi yan etkiler genellikle 1 veya 2 gün sürer. Özellikle MenB veya MenABCWY aşısından sonra sorunlar ortaya çıkarsa, bu sorunlar genellikle 3 ila 5 gün sürer.

Menenjit Aşısı Nasıl Yapılır?

Menenjit aşısı, kas içine (intramüsküler) veya cilt altına (subkutan) enjekte yöntemiyle uygulanabilir. Aşının türüne, gelişen bakteriye ve kişinin yaşına bağlı olarak da yapılma yöntemi farklılık gösterebilir. Aşının türüne göre uygulama biçimleri şöyle sıralanır:

Meningokok aşısı: Kas içine (intramüsküler) uygulanır. Meningokok aşısı, farklı serogruplara (A, B, C, W, Y) karşı koruma sağlayan çeşitli formülasyonlarda bulunabilir.

Pnömokok aşısı: Bu aşı da kas içine (intramüsküler) veya bazı durumlarda cilt altına (subkutan) uygulanabilir. Pnömokok aşıları, farklı yaş grupları ve risk grupları için farklı formülasyonlarda mevcuttur.

Hib (Hemophilus influenzae tip b) aşısı: Genellikle kas içine (intramüsküler) uygulanır ve çocukluk aşı takviminde yer alır.

• İlk aşamada aşıyı uygulayacak sağlık profesyoneli aşının türüne göre gerekli hazırlıkları yapar.
• Aşı yapılacak bölge antiseptik bir solüsyonla temizlenir.
• Aşı iğne ya da şırınga kullanılarak kas içine veya cilt altına enjekte edilir.
• Aşı uygulandıktan sonra, olası alerjik reaksiyonları izlemek için kişi birkaç dakika gözlem altında tutulur.

Menenjit Aşısı Kaç Doz Yapılır?

Menenjit aşısında uygulanan doz sayısının değişkenlik göstermesine neden olan bazı faktörler söz konusudur. Bu faktörler kişinin yaşı ve mevcut sağlık durumudur. Bebekler, çocuklar, ergenlik dönemindeki bireyler, bağışıklık sistemi düşük olan kişiler ve bazı risk grubundaki yetişkinler için farklı aşı programları vardır. 

Menenjit aşısının dozu aynı zamanda uygulanan aşı türüne ve kişinin risk grubuna göre de değişikliğe uğrayabilir. Genellikle menenjit aşısı, birden fazla doz şeklinde uygulanır ve neredeyse ömür boyu koruma sağlaması için takviyeler yapılabilir. Menenjit aşısındaki koruma oranı ise yaklaşık yüzde 95'dir.

Menenjit aşısı, bireyin yaşına ve bağışıklık sisteminin durumuna göre planlanır. Örneğin, bebeklerde aşılama genellikle birkaç doz şeklinde yapılır ve ilk doz bebek 2-3 aylık olduğunda uygulanır. Bu doz daha büyük çocuk ve yetişkinlerde değişir. Bu yaş grubundakiler için genellikle tek doz menenjit aşısı yeterli sayılır ancak risk gruplarında tekrarlayan dozlar da yapılabilir.

Bazı aşılar, 2 ya da 3 doz şeklinde uygulanırken, belirli aralıklarla menenjit aşısı için hatırlatma dozları yapılması gerekebilir. Hatırlatma dozlarının amacı bağışıklık kazanılmasını pekiştirmek ve koruyuculuğun artmasını sağlamaktır. Bu nedenle, aşı planı kişinin yaşına ve sağlık durumuna göre belirlenmelidir.

Bebeklik dönemindeki aşılama ise bebeklerin bağışıklığının güçlenmesi adına çok önemlidir. Çocuklar, ergenler ve risk grubundaki yetişkinler için aşılama programı mevcut sağlık durumu göz önünde bulundurularak düzenlenir. Bu grubun içine bağışıklığı düşük kişiler de girer. 

Menenjit Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Menenjit aşısı, bebeklerde ve çocuklarda aşı takvimi kapsamında uygulanır. Bunun yanında örneğin Hib aşısı  2, 4, 6 ve 12-15 aylıkken yapılır. Meningokok aşısı ise risk altında olan yetişkinler ve ergenlik dönemindeki gençlere uygulanır. Bazı meningokok aşıları ise kişinin durumuna göre 11-12 yaşlarında başlanır.

Menenjit aşısına nasıl hazırlanılır?

Menenjit aşısı için özel bir hazırlığa ihtiyaç yoktur. Kişi normal bir şekilde menenjit aşısı yaptırmaya gelebilir. Eğer yakın zamanda bir operasyon geçirildiyse veya kişinin özel bir durumu varsa aşıyı yapan uzman personele bilgi verilebilir. Ancan özellikle hamileler ve emziren annelerin menenjit aşısı doktor kontrolünde yaptırması önemlidir.

Hamilelikte menenjit aşısı 

Hamilelik döneminde menenjit aşısının yapılma kararı annenin ve bebeğin sağlık durumu göz önüne alınarak doktor kontrolünde verilmelidir. Özellikle annenin sağlık durumu ve menenjit riski göz önünde bulundurularak doktor tavsiyesiyle kritik önem taşır. 

Genel olarak menenjit aşısı, gebelik sırasında rutin olarak önerilmez çünkü genellikle bebek 2-3 aylıkken menenjit aşısının yapılması önerilir. Ancak menenjit salgınının olduğu bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden hamile kadınlar için doktor kontrolünde menenjit aşısı yapılabilir. Bu durum anne adayının hastalığa yakalanma riskini en aza indirmek için yapılan bir uygulamadır. 

Eğer Menenjit aşısı gebelikte yapılacaksa, hem annenin hem de bebeğin sağlığı açısından dikkatli bir değerlendirme yapılmalıdır. Aslında menenjit aşısı normal şartlarda güvenli kabul edilen aşılar arasında yer alsa da hamilelik sürecinde anne adayının vücudunda meydana gelen değişimler dikkate alındığında mevcut sağlık durumu incelenir ve doktor kontrolünde uygulanmalıdır. Normal bir bireyde olduğu gibi hamilelik döneminde de menenjit aşısının potansiyel yan etkileri oldukça azdır ancak ortaya çıkabilecek yan etkiler hafif olarak değerlendirilir. Bunlar aşının yapıldığı bölgede kızarıklık, baş ağrısı ve yorgunluktan ibarettir. Ancak daha ciddi semptomlar ortaya çıkarsa mutlaka doktorunuzla irtibata geçin.

Yetişkinlerde menenjit aşısı

Meningokok aşısı olarak da ifade edilebilen menenjit aşısı, meningokok hastalığına neden olan dört tür bakteriden sizi korur. Bu hastalık ,özellikle beyin veya omurilik etrafındaki zarın enfeksiyonu olan menenjite yol açar.. Ayrıca kan enfeksiyonuna (meningokokal bakteriyemi), zatürreye ve diğer sorunlara da neden olabildiği değerlendirilir. Menenjit hastalığına yakalanan kişilerin yaklaşık yüzde 10 ila 15'i, antibiyotiklerle tedavi edilmiş olsalar bile daha ciddi sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabilir.  Bu komplikasyonlar arasında işitme kaybı, beyin hasarı, nöbetler veya uzuv kaybı gibi kalıcı sorunlar ortaya çıkabilir. Ergenler ve genç yetişkinler de menenjit açısından daha risk altında olduğundan bu kişiler menenjite karşı aşılanmalıdır. 

Yetişkinlerde de genellikle şu belirtiler ortaya çıkar:

• Yüksek ateş
• Baş ağrısı
• Boyun tutulması
• Tükenmişlik
• Kol ve bacaklarda morumsu döküntü
• Mide bulantısı ve kusma
• Ruhsal durumda değişiklikler

Endişe verici olmasa da nadir durumlarda menenjit aşısı ciddi bir alerjik reaksiyona neden olabilir.

Nadir vakalarda ortaya çıkabilecek menenjit aşısı yan etkileri şu şekildedir:

• Ses kısıklığı
• Hırıltı
• Nefes alma veya yutma güçlüğü
• Kurdeşen
• Kaşıntı
• Ciltte sıcaklık veya kızarıklık
• Solukluk
• Mide krampları
• Baş dönmesi, sersemlik veya bilinç kaybı

Menenjit Aşısı Hangi Hastalıklara Karşı Koruma Sağlar?

Menenjit aşısı genel olarak menenjitin neden olduğu bakterilere karşı koruma bağlar. Bu bakterilerin başında da bakteriyel menenjit  gelir. En yaygın aşılar meningokok aşısı, pnömokok aşısı ve Hib (Haemophilus influenzae tip b) aşısı meningokokal bakteriler, pnömokokal bakteriler ve haemophilus influenzae tip b (Hib) bakterisine karşı geliştirilmiştir ve bu bakterilere karşı yüksek oradan koruyuculuk sağlar. Bahsi geçen bu aşılar, menenjit kaynaklı komplikasyonlarını önleme konusunda önemli bir rol oynar ve aşılanan kişilere ömür boyu koruma sağlayabilir.

Bakteriyel menenjit nedir?

Bakteriyel menenjit , beyin ve omurilik zarlarının bakteriler tarafından enfekte edilmesiyle oluşan, adı üstünde ciddi bir bakteriyel enfeksiyondur. En yaygın sebep olan bakteriler arasında neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae (pnömokok) , ve haemophilus influenzae tip b (Hib) yer alır. Bakteriyel menenjit hızla ilerleyebilen ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bir hastalıktır. Menenjit aşısı, ilgili bu bakterilere karşı bağışıklık sağlayarak hastalığın bulaşmasını önler.

Viral menenjit ve mantar menenjit

Viral menenjit genellikle daha hafif seyreder ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişileri olumsuz etkileyerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Mantarsal menenjit ise viral menenjite göre nadir görülmekle birlikte daha tehlikeli bir türdür. Menenjit aşıları genellikle bakteriyel menenjite karşı geliştirilmiş olsa da, bazı viral menenjit türlerine karşı da koruyucu aşı çalışmaları devam etmektedir.

Menenjit Aşısı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Bebeklerde menenjit aşısı ne zaman yapılır?

Bebeklerde menenjit aşısı 2, 4 ve 6 aylıkken 3 şeklinde uygulanabilir. Bebeğin durumuna bağlı olarak ihtiyaç doğrultusunda ek dozlar gerekebilir.

Menenjit aşısı yaptırmak gerekli midir?

Menenjit aşısı özellikle bebeklerin doğumundan bir süre sonra yaptırılması büyük önem arz eden bir aşı türüdür. Bu süre genellikle bebeğin 2-3 aylık olduğu dönemi kapsar. Menenjit aşısı genellikle 5 yaş ve altı bebekleri daha sık etkilediği için bebeklerin hastalığı karşı korunması adına menenjit aşısının önemi büyüktür. 

Menenjit aşısı ateş yapar mı?

Menenjit aşısı yapıldıktan sonra kişide baş ağrısı, ateş ya da bulantı gibi belirtiler görülmesi normaldir.

Menenjit aşısı kaç yaşına kadar yapılır?

Menenjit aşısı, hastalık durumuna bağlı olarak uzman doktorun önerisiyle uygulanabilir. 55 yaşına kadar kişiler menenjit aşısı yapılabilir.

Menenjit aşısı nereye yapılır?

Menenjit aşısı, kas içerisine (intramüsküler) veya cilt altına (subkutan) yapılır.

Menenjit aşısı yaptıran kişi menenjit olur mu?

Menenjit aşısının koruyuculuk özelliği yüzde 95 seviyelerindedir. Bu sayede menenjit aşısının neredeyse ömür boyu kişiye bağışıklık kazandırdığı değerlendirilir. 

Türkiye'de kaç çeşit menenjit aşısı aşı takviminde yer alır?

Menenjit ciddi bir hastalıktır ve aşılar sonrasında koruyuculuk artacağı için görülme ve bulaşma sıklığı da azalır. Bu bilgiler ışığında aşılanma büyük önem taşır. Dünyanın birçok ülkesinde menenjit aşısı genellikle risk grubundaki bebeklere, ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde çocuklara ve bağışıklığı düşük kişilere uygulanır.

Ülkemizde ise üç menenjit aşısının ikisi aşı takviminde yer alır. (pnömokok ve Hib). Meningokok aşıları ise ACWY ve B tipi aşıları olmak üzere iki çeşittir. Gelişmiş ülkelerde aşı takviminde yer alan bu aşılar ülkemizde de bulunmaktadır ve özel olarak uygulanmaktadır. Bebeklerin 2. ayından itibaren uygulanabilmektedir. Sadece bebeklere değil hac ve umreye gidenlere, askere gidenlere, toplu alanlarda bulunanlara, bağışıklık sistemi zayıf kişilere, HIV taşıyanlara,odalak sorunu olanlara da menenjit aşısı yapılmalıdır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.