Malnütrisyon nedir? Malnütrisyon kimlerde görülür?

Malnütrisyon nedir?

Yetersiz beslenme olarak da bilinen malnütrisyon, bir kişinin gıdalardan yeterli enerji, protein ve diğer besin maddelerini uzun süreler boyunca alamaması durumunda ortaya çıkar. Yetersiz ve eksik beslenme sonucu oluşabildiği gibi aşırı beslenme ve obezite de malnütrisyona sebep olabilir. Yetersiz beslenme vücudun ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda kilo kaybı ve vücut fonksiyonlarında bozulmalara yol açabilir. Aşırı beslenmede malnütrisyon kalori ve vitamin fazlalığına bağlı olarak gelişebilir. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, VKİ’nin 18,5 kg/m2'den az olması yetersiz beslenmedir.  Vücut Kitle İndeksi (BMI), vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile bulunmaktadır. Yaşlılar için genellikle farklı VKİ sınıflandırmaları kullanılır. Çocuklarda görülen malnütrisyon gelişim geriliklerine yol açabilmektedir. Dünyada her 4 çocuktan 1’nin malnütrisyon görülmektedir.

Malnütrisyon neden olur? Malnütrisyon kimlerde görülür?

Malnütrisyon yetersiz gıda alımından kaynaklanabilir, bu da istenmeyen kilo ve kas kütlesi kaybına neden olabilir. Yetersiz gıda alımı ayrıca yutma güçlüğü ve/veya yemekten alınan zevkin azalmasına neden olabilir. Malnütrisyon obezite yani aşırı beslenmeden de kaynaklanabilir. Fazla kalori, yağ ve vitamin alımına bağlı olarak gelişebilir. Ciddi enfeksiyonlar (tüberküloz veya HIV gibi), kanser ve otoimmün hastalıkları olan olan birçok insan iştahsızdır ve az yemek yer, bu da zamanla yetersiz beslenmeye yol açar. Bu tür hastalıklarla ilişkili zihinsel stres, kaygı ve depresyon da iştah üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Anoreksiya nervoza veya bulimia nervoza gibi hastalıklar malnütrisyona sebep olabilir. Sindirim sistemi hastalıkları (gerekli besinler tüketilse bile vücutta yeterli emilimin yapılamaması) nedenler arasında yer alır. Alkolizm, besinleri emme yeteneğini engelleyen gastrit ve pankreas sorunlarına neden olabilir. Ayrıca alkol kalorili olduğu için açlığı azaltır ve tüketilen gıdaların besin değerlerini düşürür. Ekonomik sorunlar; yüksek fiyatlar gıdaya erişimi engelleyebilir. Besin maddelerinin yetersizliği ve kıtlığı da gıdaya ulaşmayı engeller.

Malnütrisyon belirtileri nelerdir?

Yetersiz beslenmenin belirtileri ve sonuçlarının kapsamı, büyük ölçüde yetersiz beslenmenin ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır. Uzun süredir var olan veya şiddetli olan malnütrisyon ciddi sonuçlar doğurabilir ve önemli organ fonksiyonlarını bozabilir.

Yetersiz beslenmenin en belirgin belirtisi kilo ve kas kütlesi kaybıdır. Ayrıca; halsizlik, odaklanmada zorluk, değişken ruh halleri, depresyon ve anksiyete, zayıflamış, kırılgan saç ve tırnaklar belirtiler arasında bulunmaktadır. Yetersiz beslenme, hem kas hem de bağışıklık sisteminin genel zayıflığına yol açar. Yetersiz beslenme ayrıca sindirim sistemi sorunlarına ve dehidrasyona yol açabilir. Vitamin ve mineral eksikliklerine neden olabilir. Kalsiyum eksikliği kemikleri zayıflatır, bu da osteoporoza ve tekrarlayan kırıklara yol açabilir. İyi beslenme alışkanlıkları da zihinsel denge için de gereklidir. Yetersiz beslenme tedavi edilmezse nihayetinde kişinin ölümüne neden olabilir.

Yetersiz beslenme genellikle yaşlılıkta bir sorun haline gelir. Yaşlılarda yetersiz beslenme yaygın görülebilir çünkü tokluk hissi daha çabuk gelir ve susuzluk hissi her zaman ortaya çıkmaz. Bu yaşlı bireylerin daha az besin tüketmesine, kas ve yağ kaybına yol açmaktadır.

Yaşlılarda bu zayıflık, hareket kabiliyeti kaybına kadar gidebilir ve kişinin başka birine bağımlılık riskini artabilmektedir. Yaşlılıkta yetersiz beslenme sadece kilo kaybına yansımaz, aynı zamanda iştah kaybı, yorgunluk, halsizlik, enfeksiyonlara yatkınlık ve daha yavaş yara iyileşmesi de yetersiz beslenme belirtileri olabilir.

Yetersiz beslenme çocukları da etkilemektedir. Çocukların düzenli tartılması ve boy ölçümü ile gelişimleri takip edilmektedir. Yetersiz beslenme çocuklarda iştahsızlık, yorgunluk, enfeksiyonlara yatkınlık, sinirlilik olarak kendini gösterir ve ciddi vakalarda gelişme geriliğine yol açar. Bu, motor ve psikososyal değişikliklerin eşlik ettiği gecikmiş fiziksel gelişim anlamına gelir. Özellikle çocuğun ilk iki yılındaki yetersiz beslenme;  beyin gelişimini ve dolayısıyla entelektüel gelişimi engelleyebilmektedir. Yaşamın ilk beş yılında da bağışıklık sistemini de zayıflatabilir.

Malnütrisyon tanısı nasıl konulur?

BMI ( Beden Kitle İndeksi) hesaplaması ve tarama formlarına ek olarak, beslenme durumunu değerlendirmek için deri altı yağ ölçümü ve vücut kompozisyonunun ölçümü de kullanılabilir.

Malnütrisyon tedavisi nasıldır?

Yetersiz beslenmeyi başarılı bir şekilde tedavi etmek için altta yatan nedenleri ele almak önemlidir. Malnütrisyon ne kadar erken tespit edilirse o kadar kolay tedavi edilir. Eksik olan besinlerin tüketilmesiyle yetersiz beslenme sorunu çözülebilmektedir. Özellikle altta yatan bir hastalık söz konusu olduğunda, yetersiz beslenmeye erken bir aşamada karşı koymak çok önemlidir. Bu nedenle kanser gibi güçten düşürücü hastalıklar söz konusu olduğunda, yeterli enerji ve besin maddelerinin sağlanmasına en baştan özen gösterilmelidir. Fazla kilolu olmak yetersiz beslenmeye karşı bir koruma sağlamamaktadır. Yetersiz beslenmeye karşı tedaviler, hastanın diyetini yeniden düzenleyerek iyi beslenme alışkanlıklarını eski haline getirmeyi amaçlar. Hastanın beslenme alışkanlıkları, altta yatan hastalıkların şiddeti hakkında genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra en uygun tedavi düşünülebilir. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı belirlenir ve genellikle vitamin ve mineral gibi besin takviyeleri bu plana eklenir.

Malnütrisyon hakkında sık sorulan sorular 

Primer malnütrisyon nedir?

Primer malnütrisyon besin maddelerinin yetersizliği, gıda kıtlığı, savaş, fakirlik ve hatalı beslenme sonucu oluşabilmektedir.  

Sekonder malnütrisyon nedir?

Sekonder malnütrisyon altta yatan bir hastalık sebebiyle oluşmaktadır. Bu hastalıklar arasında; ağır enfeksiyonlar, Alzheimer ve Parkinson gibi nörolojik sorunlar, kanser, böbrek yetmezliği, kronik karaciğer hastalıkları, kistik fibrozis ve ciddi immün yetmezlikler bulunmaktadır.

Malnütrisyon kaça ayrılır?

Malnütrisyon bir beslenme bozukluğudur ve 2 ana gruba ayrılmaktadır. Malnütrisyon yetersiz ve eksik gıda alımından kaynaklanabilir, bu da istenmeyen kilo ve kas kütlesi kaybına neden olabilir. Aşırı beslenme ve obezite de malnütrisyona yol açabilir. Fazla kalori, yağ ve vitamin alımına bağlı olarak gelişebilir. Her iki grubun beraber görüldüğü karışık yetersiz beslenme de görülebilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.