Laktoz intoleransı nedir? Laktoz içeren gıdalar nelerdir?

Laktoz intoleransı nedir?

Ülkelere göre oranlar değişebilmekle birlikte günümüzde laktoz intoleransı toplumun %75'índe görülmektedir. Sütün temel karbonhidratı olan laktoz disakkaritinin (süt şekeri) sindirilememesi durumuna laktoz intoleransı adı verilmektedir. Laktozun sindirilmesi için laktaz enzimine ihtiyaç vardır. Bazı bireylerde bu enzim yeterli seviyede değildir veya hiç yoktur. Bu durumda laktoz ince bağırsakta sindirilemez, sindirilmeden kalın bağırsağa geçen laktoz orada bakterilerle fermente olarak kişide şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare, gaz, mide bulantısı gibi bir dizi sağlık sorununa neden olmaktadır. Laktoz intoleransı yaşam kalitesini oldukça düşüren bir sorundur. Çünkü laktoz intoleransı şiddetli olan bireylerde özellikle dışarıda tüketilen gıdaların içerisinde çok az miktarlarda süt ve süt ürünü bulunuyor olması dahi ciddi belirtilere sebep olabilmektedir. Laktoz anne sütünde de bulunmaktadır. Birçok kişi laktozu sindirme becerisiyle doğmaktadır.

Laktoz intoleransı çeşitleri nelerdir?

Laktoz intoleransının temelde 2 çeşidi bulunmaktadır. Birincisi primer yani birincil laktoz intoleransı, ikincisi ise sekonder yani ikincil laktoz intoleransı olarak adlandırılmaktadır. Primer laktoz intoleransı en sık görülen laktoz intoleransı çeşididir. İlerleyen yaşla birlikte vücutta laktaz enzim üretiminin azalmasıyla meydana gelmektedir. Primer laktoz intoleransının genetik bir hastalık olduğu üzerine çalışmalar da bulunmaktadır çünkü bazı toplumlarda daha sık görüldüğü bilinmektedir. Örneğin Avrupalılarda % 5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda %60-80 oranında laktoz intoleransı hastalarına rastlanmaktadır. Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadir görülmektedir. Genetik nedenlerle olabileceği gibi, bazı mide hastalıkları, Çölyak Hastalığı, Crohn gibi çeşitli gibi sindirim sistemi hastalıklarına bağlı olarak gelişebilmektedir. Bu hastalıklarda bağırsaklarda oluşan enflamasyon laktaz üretimine zarar verir ve laktoz intoleransı gelişir. 

Laktoz intoleransı belirtileri nelerdir?

Laktoz intoleransı belirtileri genellikle, süt ve süt ürünlerinin tüketimini takip eden 30 dakika ila 2 saat arasında; şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzenli olmaması sonucunda gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama-ishal) gaz, mide bulantısı gibi semptomlarla ortaya çıkmaktadır. Bazı bireylerde diyare yerine kendini konstipasyon (kabızlık) ile de gösterebilmektedir.

Laktoz intoleransı nedenleri nelerdir?

Başlıca sebebi laktaz enzim eksikliğidir. Ancak bazı hastalarda toleransı engelleyen farklı sebepler bulunabilmektedir. Genetik nedenlerle olabileceği gibi, çölyak, Crohn gibi çeşitli hastalıklara veya bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak da gelişen bağırsak sorunlarından da kaynaklanabilmektedir. Bunlara ek olarak alınan laktozun miktarı, midenin boşalma hızı, ince bağırsağın ozmatik yüke verdiği cevap, bağırsaktaki normal flora bakterilerinin miktarı ve ilerlemiş yaş da toleransı etkileyen faktörler arasında yer almaktadır.

Laktoz intoleransı tanısı nasıl konulur?

Laktoz intoleransı tanısı için, birden fazla laktoz intoleransı testi mevcuttur:

İnce bağırsak biyopsisi

Laktoz intoleransı tanısında doğrudan laktaz enzim aktivitesinin değerlendirilmesi yöntemidir. Laktoz intoleransı testinde altın standart olmasının yanında uygulaması zor bir yöntemdir. Endoskopi yöntemiyle mideden ince bağırsağa geçilerek biyopsi alınır.

Laktoz tolerans testi

Laktoz intoleransı testi için hastaya 50 gr laktoz yüklemesi yapılır. Yükleme öncesi ve sonrası kan ve idrar tetkikleri yapılır. Tetkiklerin farkına bakılarak tanı konulur.

Laktoz nefes testi

Laktoz yüklemesi yapılarak nefes ile ölçülen bir tekniktir. Laktozun tüketimi sonrası intestinal fermantasyon ile karbon, hidrojen ve oksijen oluşumu ölçülür. En sık kullanılan yöntemdir.

Genetik testler

Erişkinlerde bakılan bazı genetik testlerle laktaz yeterliliği tespit edilmektedir.

Laktoz intoleransı tedavisi nasıldır?

Laktoz intoleransı beslenme tedavisinin temelinde laktoz içeren süt ve süt ürünlerinin diyetten çıkarılarak yerine, laktozsuz süt ve süt ürünlerinin eklenmesiyle gerçekleştirilebilmektedir. Laktoz intoleransı varlığında kişinin süt ve ürünlerini hayatından tamamen çıkarması, kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminlerin alınması azalttığı için kesinlikle önerilmez. Bu davranış çeşitli sağlık problemlerini beraberinde getirmektedir. Laktoz intoleransında kişinin laktozu tolere edebildiği seviyeyi bulmak önemlidir. Bu nedenle düşük doz laktoz içeren bazı kaynaklar diyetten tamamen çıkarılmaz. Tıbbi tedavi yöntemlerinde ise amaç laktozun intestinal transit süresini uzatmak, laktoz alımına adaptasyon sağlamak ve laktaz aktivitesini yeniden yapılandırmak üzerinedir.

Laktoz intoleransına ne iyi gelir?

Bir sağlık kuruluşuna başvurularak gerekli testlerin yapılmasının ardından tanı alan hastalar için diyetisyenin verdiği beslenme programına doğru bir şekilde uyulması önceliktir. Çünkü önlem alınmayan ve tedavi edilmeyen laktoz intoleransı kronikleşerek şiddetli sindirim sorunlarına sebep olabilmektedir. Doğru tedavi ve beslenme programı planlamasının yanında yine ilgili uzmanın önereceği planlama ile doğru probiyotik kullanımı da laktoz intoleransı olan kişilerde sindirime yardımcı olur. Özellikle içeriğinde Lactobacillius Bulgaria ve Streptococcus Thermophilus içeren probiyotikler hem laktozun parçalanmasında, hem de sindirilmesinde etkin rol oynamaktadırlar. Bununla birlikte süt ve süt ürünleri Kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından oldukça zengin besinler olduğundan tüketimin sonlandırılması kişilerde farklı ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir. Bu nedenle

laktoz intoleransı yaşayan hastaların mutlaka uzman kontrolünde diğer protein kaynaklarından ve eksik olan vitaminlerden bolca faydalanabildiği beslenme programlarının planlanması ve sürecin uzman tarafından takip edilmesi önem taşımaktadır.

Laktoz intoleransı olanlar ne yememeli?

Laktoz intoleransı teşhisi alan hastalara, içeriği bilinmeyen sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, kek, bisküvi, krep gibi süt içeriği olan besinleri tüketmemeleri önerilir. Yaşamın önemli bir parçasını oluşturan beslenme ile ilgili böyle geniş yelpazede bir gıdanın programda çıkarılması maalesef laktoz intoleransı hastalarının yaşam kalitesini oldukça etkilemektedir. Özellikle laktoz intoleransı şiddetli olan bireylerde dışarıda tüketilen gıdaların içerisinde çok az miktarlarda süt ve süt ürünü bulunuyor olması dahi ciddi belirtilere sebep olabilmektedir. Laktoz intoleransı hastaları; laktoz içeren besinleri normal porsiyonlar ve uzman kontrolü dışında tüketmemelidir. Bazı çalışmalarda 1 su bardağı süt tüketiminde bazı hastalarda semptomların yoğun şekilde yaşanmadığı gösterilmiştir. Teşhis alan kişilerin mümkün olduğunca laktoz içermeyen süt ve süt ürünleri tüketmesi gerekmektedir. Laktoz içeren içeriklerin tüketilmesi halindeyse standart ölçülerin aşılmaması önerilmektedir. Örneğin, 1 su bardağını aşmayacak süt veya kefir tüketilebilir.

Laktoz intoleransı tedavi edilmezse ne olur?

Laktoz intoleransı tedavi edilmediği takdirde, kronikleşmeye eğilimli şiddetli sindirim sorunlarına sebep olabilmektedir.

Laktoz içeren gıdalar nelerdir?

Tüm süt ve süt ürünleri değişik dozlarda laktoz içeriğine sahiptir. Buna bağlı olarak, süt ve süt ürünleri içeren her türlü besin laktoz intoleransı olan kişiler için risk teşkil etmektedir.

Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların tümünde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu gıdaların tüketimi laktoz intoleransı olan hastalarda şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzenli çalışmaması sonucunda gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama) gaz, mide bulantısı gibi semptomlara yol açabilmektedir.