Kontakt lens nedir? Kontakt lens çeşitleri nelerdir?

Lens materyaline göre kontakt lens çeşitleri nelerdir?

Kontakt lensleri değerlendirilirken hangi lens malzemesinin hastanın ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayacağı sorusunun cevabı aranır. Yapıldıkları lens malzemesinin türüne bağlı olarak beş tür kontakt lens vardır:

Yumuşak lensler

Yumuşak lensler hidrojel adı verilen jel benzeri, su içeren plastiklerden yapılır. Bu lensler çok ince ve esnektir ve gözün ön yüzeyine uygundur. 1970'lerin başında piyasaya sürülen hidrojel lensler, kontakt lens takmayı çok daha popüler hale getirmiştir zira kullanım rahatlığı o zamanki tek alternatif plastikten yapılmış sert kontakt lens PMMA’ya göre çok daha fazladır. PMMA lenslerine alışılması haftalar sürmüş, birçok kişi lens kullanımından vazgeçmiştir.

Silikon hidrojel lensler

Silikon hidrojel lensler normal hidrojel lenslerden daha gözenekli olan ve korneaya daha fazla oksijenin ulaşmasına izin veren gelişmiş bir yumuşak kontakt lens türüdür. Nitekim silikon hidrojel lensler korneaya normal hidrojel lenslerden 5 kat daha fazla oksijen sağlar. Gözün oksijen beslenmesinin artırılması, tüm kontakt lens kullanıcıları için potansiyel olarak faydalıdır.

Gaz geçirgen lensler (Sert lensler)

GP veya RGP lensler olarak da adlandırılır. Gaz geçirgen lensler PMMA lensleri gibi görünen ve hissettiren ancak PMMA'ya göre çok daha fazla oksijen geçirgendir ve göz kırpma sırasında daha fazla bükülebilen sert kontakt lenslerdir. Gaz geçirgen lensler göze PMMA lenslerine göre daha yakın yerleştirilebilirler. Bu durum da gaz geçirgen lensleri geleneksel sert lenslerden daha rahat hale getirir. Gaz geçirgen lensler 1978’de piyasaya sürülmelerinden bu yana gözeneksiz PMMA kontakt lenslerinin yerini almıştır. GP kontakları özellikle astigmatı olanlar için yumuşak ve silikon hidrojel kontaklarından daha keskin görüş sağlar.

Hibrit kontakt lensler

Hibrit kontakt lensler, gaz geçirgen lenslerin kristal berraklığındaki optikleriyle birlikte yumuşak veya silikon hidrojel lenslere rakip olarak kullanım rahatlığı sağlamak için tasarlanmıştır. Ortası RGP yapısında etrafı yumuşak lens yani hidrojel yapısındadır. Hibrit kontakt lensler yumuşak lenslere göre daha iyi optik düzeltme sağlar; ancak daha pahalı ve takıp çıkarması nispeten daha zordur.

PMMA lensleri

Kırılmaz pencerelerde cam yerine kullanılan ve polimetil metakrilat (PMMA) adı verilen şeffaf sert plastik malzemeden yapılmıştır. PMMA lensleri mükemmel optiklere sahiptir; ancak göze oksijen iletmezler ve hastaların PMMA lenslerine adapte olmaları zor olabilir.

Tasarımlarına göre kontakt lens çeşitleri nelerdir?

Sferik kontakt lens

Sferik lensler, miyop ve hipermetrop görme kusurları için kullanılan kontakt lenslerdir.

Torik yumuşak kontakt lensler

Torik yumuşak kontakt lensler, lensin farklı meridyenlerinde astigmatizmanın yanı sıra miyopluk veya hipermetrop görme kusurlarını düzeltmek için özelliklere sahiptir.

Multifokal kontakt lensler (bifokal kontaklar dahil)

Multifokal lensler, tek bir lenste birkaç görüş mesafesine odaklanmayı sağlayan lenslerdir. Uzak-yakın gözlük yerine kullanılan multifokal lenslerden bazıları astigmat için de kullanılabilir.

Kozmetik kontakt lensler (Renkli lensler)

Kozmetik kontakt lensler göz rengini değiştirmek veya yoğunlaştırmak için tasarlanmış renkli kontakları içerir. Bazı ülkelerde gerçekleşen cadılar bayramı, tiyatro aktiviteleri gibi diğer özel efekt için tasarlanan lensler de kozmetik lensler olarak kabul edilir.

Kullanım sürelerine göre kontakt lens çeşitleri nelerdir?

Günlük kullanılan lensler (Kullan-at)

En çok tercih edilen lens çeşididir. Günlük kullan-at lensler, sabah takılıp akşam atılarak kullanılırlar. Günlük tek kullanımlık lenslerin temizlenmesine veya dezenfekte edilmesine gerek yoktur. Zira yalnızca bir kez takılır ve atılır. Nitekim her sabah yeni bir lens ile güne başlanılır.

Yeniden kullanılabilir kontakt lensler

2 tür yeniden kullanılabilir lens vardır: Yumuşak ve sert.

Yeniden kullanılabilir yumuşak lensler: Bunlar belirli bir süre boyunca günlük olarak yeniden  (genellikle 1 hafta veya 1 ay arası )kullanılabilir.

Yeniden kullanılabilir sert lensler: GP veya RGP lensler olarak da adlandırılan gaz geçirgen lenslerin (sert lensler) kullanım süreleri bir yılı bulabilmektedir.

Yeniden kullanılabilir olan kontakt lenslerin enfeksiyonları önlemek için her gün kontakt lens solüsyonu ile dezenfekte edilmeleri gerekmektedir. Yeniden kullanılabilir lensleri tercih eden hastalar şu hususlara dikkat etmelidir:

• Lenslerinizi çıkardıktan sonra kontakt lens solüsyonunuzla ovalayarak temizleyin
• Lenslerinizi temizledikten sonra kontakt lens solüsyonu ile durulayın
• Kullanılan lensleri bir gece boyunca dezenfekte edici solüsyonda bırakın
• Asla dezenfekte edici solüsyonu tekrar kullanmayın veya doldurmayın. Çöpe atın ve her seferinde yeni solüsyon kullanın
• Sadece doktorunuz tarafından önerilen solüsyonu kullanın ve solüsyondaki talimatları dikkatlice inceleyin
• Saklama çantanızı temizlemek için doktorunuzun talimatlarına uymaya çalışın
• Lens kılıfınızı ayda en az bir kez olarak şekilde değiştirin

Kontakt lens nasıl takılır?

Kontakt lensler doğru şekilde temizlenmez, dezenfekte edilmez ve saklanmazsa ise bu durumlar ciddi bir göz enfeksiyonuna neden olabilir. Lensleri takmanın, çıkarmanın ve bakımını yapmanın en güvenli yolları şu şekildedir:

1. Önce ellerinizi iyice yıkayın ve iyice kurulayın.
2. Kontakt lens kılıfınızı açın ve ilk kontakt lensi baskın olmayan elinize koymak için parmak ucunuzu kullanın.
3. Lensi, kontakt lens solüsyonuyla durulayın. Asla normal su kullanmayın. (Asla ev yapımı salin solüsyonu kullanmayın, kontakt lenslerinizi her temizlediğinizde ve dezenfekte ettiğinizde yeni solüsyon kullanın, kontakt lens solüsyonunu farklı bir şişeye dökmeyin.)
4. Lensi, baskın olan elinizin işaret veya orta parmağının üstüne koyun.
5. Merceğin hasar görmediğinden ve doğru tarafın yukarı baktığından emin olmak için kontrol edin. Merceğin kenarları, bir kase oluşturacak şekilde yukarı doğru dönmeli, dışa dönmemelidir. Tersyüz ise, yavaşça çevirin. Lens hasar görürse kullanmayın.
6. Aynaya bakın ve üst ve alt göz kapaklarınızı lensi tutmadan elinizle açık tutun.
7. Önünüze veya tavana doğru bakın ve lensi gözünüze yerleştirin.
8. Gözünüzü yavaşça kapatın ve lensi yerine oturtmak için gözünüzü çevirin veya göz kapağına hafifçe bastırın.
9. Takılan lens rahat hissettirmeli ve birkaç kez göz kırptıktan sonra net bir şekilde görebilmelisiniz.
10. İkinci lenste aynı adımları tekrar uygulayın.

Kontakt lensler nasıl çıkarılır?

Kontakt lenslerin çıkarılmasında sırasıyla aşağıdaki adımlar izlenmelidir.

1. Ellerinizi iyice yıkayın ve iyice kurulayın.
2. Alt göz kapağınızı bir gözünüzde nazikçe aşağı çekmek için baskın elinizin orta parmağını kullanın.
3. Yukarıya bakarken, aynı elin işaret parmağını kullanarak lensi gözünüzün beyaz kısmına doğru nazikçe çekin.
4. Lensi başparmağınız ve işaret parmağınızla sıkıştırın ve gözünüzden çıkarın.
5. Lensi çıkardıktan sonra avucunuzun içine koyun ve kontak solüsyonuyla ıslatın. Herhangi bir mukusu, kiri ve yağı çıkarmak için yaklaşık 30 saniye hafifçe ovalayın.
6. Lensi durulayın, ardından bir kontak lens kutusuna koyun ve tamamen kontak solüsyonla kapatın.
7. Diğer lensi çıkarırken de aynı adımları uygulayın.

Kontakt lens kullanmanın riskleri nelerdir?

Eski veya göze tam oturmayan kontakt lensler gözü çizebilir. Ayrıca kan damarlarının, görüşü tehdit edebilecek kadar tehlikeli bir durum olan kornea enfeksiyonuna neden olabilir. Göz damlası da kontakt lenslerle ilgili sorunlara neden olabilir. Kontakt lens takarken doktorun önerdiği damlaların dışında bir göz damlası kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ancak, göz doktorunun önerdiği şekilde ıslatma damlaları veya koruyucu içermeyen kayganlaştırıcı damlalar kullanabilir. Gözlerde ağrı varsa, kızarmışsa, sulu veya ışığa duyarlıysa kontak lensler derhal çıkartılmalı hemen göz doktoruna başvurulmalıdır. Görme bulanıklığı şikayeti veya gözde akıntı (sızıntı veya iltihap) fark edenler de derhal doktora başvurmalıdır. Çünkü tüm bu şikayetler ciddi göz problemlerinin belirtileri olabilir.

Öte yandan lens kullanmadan önce göze ayrıntılı muayene yapılarak herhangi bir göz rahatsızlığı var mı tespit edilmelidir. Zira gözde başka bir rahatsızlık var ise; bu durum enfeksiyon kapma riskine yol açabilmektedir. Tedavisi zor olan şiddetli alerjisi olanlarına, göz kuruluğu şikayeti olanlara, tozlu bir yerde çalışan ve yaşayanlara, kontakt lenslerin düzgün şekilde defenkte edemeyecek olanların lens kullanması önerilmez.

Skleral lens nedir? Hangi durumlarda kullanılır?

Geçmişte düzensiz kornea veya başka problemeler nedeniyle kontakt lens kullanamayacağı söylenen hastalar ikinci bir görüş almak için göz doktoruna başvurabilir, skleral lensler hakkında bilgi edinebilirler. Skleral kontakt lensler, kornea rahatsızlıkları için diğer tedavilere cevap vermeyen kişilere yardımcı olabilir. Skleral lens, standart kontakt lenslerden farklıdır, daha büyüktür ve gözün beyaz kısmının (sklera) üzerinde bir doku tabakasının üzerinde durur. Sıvı bariyer, skleral lensin korneaya dokunmasını engeller. Skleral lensin arkası ile kornea arasındaki temasın olmaması ağrıyı azaltır. Ve camın küresel ön yüzeyi görüşü iyileştirir.

Skleral lensler bazen normal kontakt lenslerin yardımcı olamayacağı rahatsızlıkları olan hastalar için tek çözümdür. Skleral lensler şu amaçlarla kullanılabilir:

• Nörotrofik veya keratopati gibi durumlarda gözün ön yüzeyini koruması amacıyla
• Göz kuruluğu, Stevens-Johnson sendromu gibi durumlarda
• Keratokonus ve kornea skarlaşmasında olduğu gibi düzensiz kornea yüzeyleri olan kişilerde gelişmiş görüş sağlamak amacıyla

Covid-19 (Koronavirüs) salgını sırasında kontakt lens takmak güvenli mi?

Kontakt lens takmak  kişiyi Covid-19’a yakalanma riskiyle karşı karşıya bırakmaz. Ancak lens kullanımı sırasında hijyen kesinlikle ihmal edilmemelidir.

Koronavirüsün vücuda gözlerden burundan ve ağzınızdan girdiği bilinen bir gerçektir. Bu bağlamda kontakt lens takan kişilerin lenslerini takmadan, çıkarmadan veya başka bir şekilde dokunmadan önce ellerini yıkaması ve kurutması önemlidir.

Kontakt lensler göz doktorunun talimatlarına göre değiştirilmeli, atılmalı, dezenfekte edilmeli veya saklanmalıdır.  Kontakt lens kullanmak, Covid-19 ile ilgisi olmayan; ancak kalıcı görme kaybına veya körlüğe yol açabilen korneanın bakteriyel enfeksiyonları (keratit) riskini artırır. Bu nedenle aşağıdaki maddelerden kaçınmak da önemlidir:

• Başkasının kontakt lenslerini takmak.
• Lensleri çıkarmadan uyumak
• Lensleri son kullanım süreleri geçmelerine rağmen halen kullanmaya devam etmek
• Kontakt lensleri musluk suyunda saklamak

Astigmatizm sorunu olanlar hangi tür lensleri kullanmalıdır?

Astigmatizm, göz kusurları arasında oldukça yaygın görülenlerdir. Astigmat baş ağrısına gözde yorgunluğa yol açar. Kontakt lenslerle hastalarda daha kaliteli bir görüş sağlanabilir. Baş ağrısına ve gözde yorgunluğa sebep olan astigmat sorununu ortadan kaldıran torik kontakt lenslerle hastalarda çok daha kaliteli bir görüş sağlamak mümkün olabilmektedir.

Kontakt lenslerin benim için uygun olup olmadığını nasıl anlarım?

Göz sağlığı uzmanınız, gözlerinize kontakt lensleri takacak ve ardından lens yerleşimini ve görüşünüzü kontrol edecektir. Lensleri denedikten sonra, siz ve doktorunuz kontakt lenslerin sizin için uygun olup olmadığına birlikte karar verebilirsiniz.

Tüm kontakt lensler aynı mı?

Hayır. Yüzlerce farklı kontakt lens türü ve binlerce farklı bağlantı parçası vardır. Her bir lens türünün kişisel gereksinimlerinizi karşılayacak şekilde takılması gerekir. Kontakt lensler birbirinin yerine kullanılamaz. Doktorunuzun tavsiyesi olmadan lens tipinizi veya lenslerinizi kullanma şeklinizi asla değiştirmemelisiniz.

Kontakt lensler için çok genç miyim?

Küçük çocuklara ve hatta bazı durumlarda bebeklere bile kontakt lens takılabilir.

Kontakt lensler için çok mu yaşlıyım?

Modern lenslerde yaşın bir engel teşkil etmesi için hiçbir neden yoktur. Uzak ve yakın çalışma için farklı lens güçlerine ihtiyaç duyanlar için bifokal ve multifokal kontakt lensler mevcuttur.

Spor yaparken kontakt lens takabilir miyim?

Evet, kontakt lenslerin spor için birçok avantajı vardır zira çok yönlü, doğal görüş sağlarlar, gözlüklerden daha stabildirler ve yağmur, sis veya yansımalardan etkilenmezler.

Spor için en iyi kontakt lens türü nedir?

Yumuşak kontakt lensler genellikle aktif sporlar için en iyi seçimdir zira bunlar, sert gaz geçirgen lenslere (RGP) kıyasla gözde daha az hareket etme eğilimindedir ve yerinden çıkma olasılığı daha düşüktür. Açık hava sporları için kontakt lensleriniz ayrıca ultraviyole (UV) ışığa karşı koruma sağlayabilir.

Kontakt lensler gözlerimi güneşe karşı koruyabilir mi?

Bazı kontakt lensler ultraviyole (UV) ışığı engeller ve diğer göz koruma türleri ile birlikte kullanıldığında, zararlı UV ışınlarına karşı koruma sağlar. UV bloke edici lensler, güneş gözlüğü takmak istenmeyen veya pratik olmadığında tek başına bir miktar koruma sağlayabilir.

Kontakt lensleri takmak ve çıkarmak zor mu?

Lensleri takmak ve çıkarmak biraz pratik gerektirir; ancak bir süre sonra kontakt lensleri çıkarmak ve takmak dişlerinizi fırçalamak kadar kolay olacaktır.

Aylık lenslerimi bir aydan uzun süre takabilir miyim?

Hayır. Lenslerinizin ömrünü önerilen değiştirme aralığının ötesine uzatırsanız lenslerin performansı bu durumdan etkilenecektir. Kirli veya hasar görmüş lensler takmak göz sağlığınızı riske atabilir.

Kontakt lenslerimi suda saklayabilir miyim?

Hayır. Ne tür bir lens kullanırsanız kullanın, musluk suyunun veya başka bir tür suyun lens veya lens kılıfınızla temas etmesine asla izin vermeyin. Lenslerinizi yıkadıktan sonra ve elinize almadan önce ellerinizi de iyice kurutmalısınız.

Kontakt lenslerimle her tür göz makyajı yapabilir miyim?

Lensi kirletebileceğinden, genellikle göz kapaklarının iç kenarına kohl (göz kalemi) veya eyeliner koymaktan kaçınmak en iyisidir. Makyaj yapmadan lensleri çıkarmayı unutmayın. Ayrıca lensler ile losyonlar veya kremler arasında herhangi bir temastan da kaçınılmalıdır.

Kontakt lenslerle miyopi ilerlemesi durdurulabilir mi?

Yapılan çalışmalarda son yıllarda özellikle çocuklarda miyop rahatsızlığının ilerleme kaydettiği görülmektedir. Bu ilerlemeyi durdurduğuna dair kanıtları olan “Ortokeratoloji” adı verilen özel tasarımlı, gece yatarken kullanılması gereken özel yapım lensler bulunmaktadır. Hastalar bu lensi gece yatarken takmakta, sabah uyandıklarında ise çıkarmaktadır. Gündüzleri ise lenssiz ve gözlüksüz bir şekilde hayatlarına devam etmektedir.

“Kararan lensler” ne işe yarar?

Teknolojinin ilerlemesine paralel olarak son dönemlerde geliştirilen lens çeşitlerinden bir tanesi de kararan, yani renk değiştiren lensler olmaktadır. Bu lensler özellikle ışık hassasiyeti olan, gece araba kullanırken zorlanan, ekran ışığından rahatsız olan kişilerde çok başarılı sonuçlar vermektedir. Göze giren ışığın miktarını kesintisiz ve hızlı bir şekilde, iç ve dış ortamda, ışığın şiddetine göre ayarlayan bu lensler, yüksek UV koruması yaparak gözleri UV’nin zararlı etkilerinden de korumaktadır.

Kontakt lenslerle kornea yaraları tedavi edilebilir mi?

Kontakt lenslerin bir diğer kullanım amacı ise kornea yüzeyinde oluşan yaraları tedavi etmektir. Terapötik kontakt lens adı verilen bandaj, yani tedavi edici lensler ile korneada açılan yara bölgesinin kapatılması sağlanmaktadır. Bu tip lensler özellikle PRK yöntemi (Excimer Laser) sonrasında ya da cross-linking tedavisi sonrasında da kısa süreli olarak kullanılmaktadır. Kuru göz hastalığı olan hastalarda da bu tip kontakt lenslerin kullanımı oldukça yaygındır.

Astigmatizm sorunu olanlara hangi kontakt lensler önerilir?

Astigmatizm, göz kusurları arasında oldukça yaygın görülen ancak kontakt lens kullanılırken, genelde yokmuş gibi varsayılan bir kırma kusurudur. Baş ağrısına ve gözde yorgunluğa sebep olan astigmat sorununu ortadan kaldıran torik kontakt lenslerle hastalarda çok daha kaliteli bir görüş sağlamak mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla astigmatı olan hastalara mutlaka torik kontakt lensler önerilmelidir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.