Yükleniyor
Genel olarak kişinin travma, beyin hasarı, felç ve yoğun alkol zehirlenmesi gibi nedenler sonucu çevresindeki uyaranlara tepki verememesi olarak bilinen bilinçsizlik durumu ve genel uyku hali koma olarak ifade edilir. En yaygın belirtileri dış dünyayla bağlantının ve iletişimin tamamen kopması olan koma tıbbi olarak acil bir durumdur ve vakit kaybetmeden müdahale edilmesi gerekir.
Koma; beyin işlevlerini ışık, ses ve acı gibi dış dünya uyaranlarına karşı tamamen kapatan, bireyin tepkisizliğini, uzun süreli bilinçsizlik durumunu ve genel uyku halini ifade eder. Komadaki kişi, bilinçsiz durumda olduğu için gözleri kapalıdır, uyku halinden farklı olarak sanki kişi genel anesteziye maruz kalmış gibidir. Kısaca koma 'hızlıca tıbbi bir müdahale ile kişinin hayati fonksiyonunu sürdürülmesi gerektiren beklenmeyen bir rahatsızlıktır' cevabı verilebilir.
Koma pozisyonu, bilinci yerinde olmayan kişilerde hava yolunun açık ve temiz kalmasını sağlamak için uygulanan ilk yardımın temel unsurlarındandır. Bilinci yerinde olmayan kişilerde aspirasyonu önlemek için kişinin yan yatırıldığı vücut pozisyonu koma pozisyonu olarak tanımlanır. Bu pozisyonda, kişi sırt üstü yatarken, yan tarafında yere diz üstü çökerek, hastanın size en yakın olan kolu göğsün üzerine katlanır. Diğer kol vücuda dik açı ile yerleştirilir. Bacaklar kendine doğru çekilir ve diz bükülür. Bükülü dizi kendinize doğru çekerek dikkatlice yan tarafına doğru çevirilir, bükülü kollar başı destekler durumda olur ve başı arkaya doğru eğilerek hava yollarının açık olduğundan emin olunur.
Koma pozisyonu; bilinci kapalı ancak solunumu bitmeyen hastalara ya da kaza yapan kişilere uygulanır. Koma pozisyonu ise, 'komaya girdiği düşünülen kişiye yapılan ilk yardım müdahalesidir' anlamına gelir. Solunum yolunun tıkanması, kusma refleksinden sonra nefesin kesilmesi durumunda hastaya uygulaması yapılır. İlave olarak, koma pozisyonu yaralı için kritiktir.
Kısa ve öz olarak hasta hareket ettirilmemeli, hastanın başı geriye çene ise yukarı pozisyonuna getirilmeli, bak dinle hisset yöntemi uygulanmalı ve 112 acil servis aranmalıdır.
Beyin üzerinde basıyı azaltmak, nefes kontrolü, kan nakli ve ilaç tedavisi gibi tamamlayıcı tedaviler yapılabilir. Ayrıca, kronik problemlere bağlı olarak test sonuçları desteklerse antibiyotik ve glikoz kan yoluyla verilebilir.
Komadan sonra hatırlama ve öğrenilmiş davranışların rutine dönmesi rehabilitasyon ile hızlandırılabilir.
Koma bitkisel hayat ile bilinçsizlik arasında kalan ara bir formu anlatır. Beyin hasarının derecesine bağlı olarak koma aniden ya da aşamalı olarak gün yüzüne çıkabilir. Koma hali belirtileri olarak da bilinen ışığa, sese, acıya karşı tepki verememesi ve reflekslerini kullanamaması gibi durumlar sayılır. Diğer yandan, kişi kendi isteği ile uyanamasa da uyku profili normal seyirdedir. Ayrıca, kişi düşünme becerisini yerine getiremezken biyokimyasal vücut performansını devam ettirebilir. Bu paralelde, dolaşım ve solunum gibi sistemler aktif bir şekilde kendiliğinden gerçekleşir, kişi cihaz olmadan kendi kendine nefes alabilir.
Koma durumunda tüm nedenler için ortak bir payda kişinin beyin hasarı almış olduğudur. Genellikle kişinin bilinçdışı yaşadığı bu süreç, beyin hasarının iyileşmesine zaman verilmesini ifade eder. 1-2 gün içinde kontrolsüz uyku halinden çıkan kişi az bir hasarla hayatına devam edebilir, eğer süre uzarsa bitkisel hayata girebilir. Bilinç durumunu değerlendirebilmek için kişinin refleks dışı hareket ettiği tespit edilmelidir. Örneğin; kolunu kaldıran yatan hasta bunu refleks hareketi olarak yapmış olabilir, böylece bilinci kapalı hasta komutlu bir eylem yapar.
Koma nedenleri beynin merkezi sinir sisteminde belli bir ölçüde hasar oluşturur. Komaya neden olan mevcut nedenler psikolojik, travmatik ve metabolik olabilir. Bu bağlamda, vakaların %50'si beyin kanaması ve kafa travmasının kişide gözlemlenmesiyle ilişkilidir. Genel kapsamda, koma nedenleri travma, beyin hasarı, felç, toksik maddeler, ciddi enfeksiyonlar, diyabet gibi durumları içerir.
Kafaya darbe alınan saldırılar, trafik kazaları ya da anevrizma ile sonuçlanan hadiseler başlıca koma nedeni olarak kabul edilir.
Multipli skleroz gibi kronik iltihaplar ile menenjit ve ensefalit gibi akut iltihaplanmalar da koma sebepleridir.
İlaçlar, gıda zehirlenmeleri, kurşun - cıva gibi ağır metal toksinler ve karbon monoksit gibi maddelere maruz kalınması da koma nedenleri arasında sayılır.
Kardiyovasküler hastalıklar ve diyabet gibi kronik hastalıklar beyin hasarına neden olan komanın temel sebeplerindendir.
Beyin sapında ya da beyin merkezinde oluşan tümörler özellikle kötü huylu ise yayılım göstererek komaya neden olabilirler.
Komanın en önemli ve ilk belirtisi, dışarıdan gelen uyaranlara karşı duyarsızlık ve kişinin iletişiminin tamamen kopmasıdır. Fiziksel ve kimyasal semptomları belirgin koma belirtileri genel olarak kişinin dış dünyaya iletişimin kapanmasını ifade eder.
Genel olarak dış dünyaya duyarsızlık şeklinde başlayan komanın belirtileri şunları içerir:
Uyku haliyle soyutlanan durumda rüyaların evreleri hakkında bazı bilgilere sahip olunabilir. Ayrıca, tanı sürecinde hastanın yanında olan insanlar ve ailesinin bilgi vermesi kişi uyanık olmadığı için oldukça önemlidir. Teşhis yöntemlerinde fiziki kontrol ve kantitatif analizlere başvurulabilir.
Koma geçiren kişi tamamen iyileşebileceği gibi nörolojik olarak hasar da kalabilir.
Koma sonrası hastanın bilincinin yerine gelmesi, normal fizyolojik özellikleri gösterme ve hafızasının yavaş yavaş yerine gelmesi takip edilir.
Kişi bir süre hafıza bulanıklığı, odaklanmada problem, hareketlerinde yavaşlama gibi durumları aşarak eski koordinasyonuna dönebilir.
Mesleki ve fiziksel terapilerle hayat kalitesi yükseltilebilir. Hastalık sonrası anksiyete ve depresyon gibi belirtiler danışmanlık desteği ile minimize edilebilir.
Beyin hasarına göre kalıcı olarak etkileri kalabilir ya da tamamen düzelebilir.
Eşdeğer olarak koma süreci 1-2 gün de sürebilir, 1 yıl da devam edebilir.
Damar yoluyla gerekli vitamin ve mineral desteği sağlanabilir.
Acı hissi ve diğer duyusal hisler kişi tarafından yaşanmaz.
Kişiye özgü değişkenlik gösterir.
Bu konuda, beyin aktivitesinde belirgin bir değişiklik gözlemlenmemiştir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 25 Ekim 2024
Yayınlanma Tarihi: 7 Eylül 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
