Kolestaz Nedir? Gebelik Kolestazı Belirtileri ve Tedavisi

Kolestaz Nedir?

Kolestaz, karaciğerden ince bağırsağa safra akşının azalması veya durması sonucu safranın karaciğerde birikmesine neden olan bir durumdur. Safra vücutta karaciğer tarafından üretilerek besinlerin sindirimine yardımcı olan önemli bir sıvıdır. Karaciğere normal safra akışı sağlandığı durumda bilirubin, sindirim sisteminden vücuttan atılır. Bilirubin kanda yer alan zayıflamış kırmızı kan hücrelerinin parçalanması ile meydana gelen sarımsı bir pigment olarak bilinir. Safra akışı azaldığı ya da değiştiği durumda bilirubin birikmesine sebep olur.

Kolestaz genellikle rahatsız edici semptomlara ve hastalıklara neden olur. Kişiden kişiye değişerek geçici bir sorun veya devam eden bir problem halini de alabilir.

Gebelik Kolestazı Nedir?

Gebelik kolestazı, hamilelik döneminde ortaya çıkan karaciğerden gelen safra akışının sağlıklı şekilde sağlanmamasına bağlı olarak görülen durumdur. Gebelik kolestazında karaciğerde biriken safra asitleri kana karışarak kaşıntı gibi belirtiler gösterir. Ciltte görülen döküntüler de gebelik kolestazı belirtileri arasında yer alır.

Kolestaz Belirtileri Nelerdir?

Kolestazın en belirgin belirtileri arasında kaşıntı, sarılık, koyu renkli idrar, halsizlik, mide bulantısı ve kusma yer alır. Altta yatan nedenlere bağlı olarak kolestaz belirtileri de farklılık gösterir. Özellikle gebelik kolestazında kaşıntı en önemli belirtisi olarak görülür. Bu durum hamilelik esnasında görüldüğünde mutlaka takip edilmesi gerekir.

Kolestaz belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Sarılık
• Koyu renkli idrar
• Açık renkli dışkı
• Kaşıntı (pruritus)
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• Halsizlik

Sarılık

Vücutta fazla miktarda bilirubin biriktiği durumda kişide sarılık görülür. Sarılık safranın kana karıştığının en önemli işaretlerinden biridir. Bu da kişide kolestaz olduğunu gösterebilir.

Koyu renkli idrar

İdrarda normal oranda bulunan bilirubin, safra akışı azaldığı durumda vücuttan atılamayacağı için birikme gösterebilir. Bu da koyu renkli idrara neden olur. Görülen koyu renkli idrar kolestazın bir belirtisi olarak görülür.

Açık renkli dışkı

Bağırsaklara safra akışının kesilmesi nedeniyle dışkıda değişiklikler meydana gelebilir. Safra, yağları parçalamaya yardımcı olur ve bağırsaklara akamadığı durumda bu yağlar dışkıda ortaya çıkar. Yağlı dışkılar beyazımsı veya kil rengin olduğundan kolestaz belirtisi olarak görülür.  

Kaşıntı (pruritus)

Kolestazın en yaygın ve özellikle gebelerde görülen belirtileri arasında yer alan kaşıntı, el ve ayaklarda görülür. Safra ile ilişkilendirilen bu kaşıntı, kanda safra tuzlarının birikmesinden kaynaklanır. Safra asitleri, periferik sinir sistemindeki sinirleri tahriş ederek kaşıntıya sebep olur.

Karın ağrısı

Kolestazın bir diğer belirtisi olarak karın ağrısı görülebilir. Özellikle karaciğer bölgesinde ağrı, safran akışında bozukluk olduğunun göstergeleri arasındadır.

Bu belirtileri yanında kişide mide bulantısı, kusma, halsizlik ya da yorgunluk şeklinde semptomlar ortaya çıkar. Kolestazın nedenine bağlı olarak kişiye uygun tedavi yöntemi seçilebilir.

Kolestaz Neden Olur?

Kolestaz, karaciğerden safra kanallarına akışın engellenmesi, yavaşlaması ya da fiziksel olarak kısıtlanması nedeniyle görülür. Bu duruma genetik bozukluklar, karaciğer hastalıkları, hormonlar ve safra taşları sebep olabilir. Kolestaz nedeninin belirlenmesinin ardından kişiye uygulanacak tedavi yöntemi şekillenir.

Kolestaza neden olan durumlar şöyle sıralanır:

• Karaciğer siroz, hepatit gibi karaciğer hastalıkları
• Genetik bozukluklar
• Antibiyotik gibi uzun yıllar tüketilen ilaçlar
• Gebelik hormonları
• Safra kanallarını tıkayan safra taşları
• Safra yollarının doğuştan dar olması
• Pankreas hastalıkları

Kolestaz Nasıl Teşhis Edilir?

Kolestaz belirtileri görüldüğü durumda uzman doktor kişiye kan testi yapılmasını ve görüntüleme testlerin uygulanmasını isteyebilir. Kan testinin ardından kanda görülen bilirubin ve safra tuzu seviyesine bakılarak kolestaz teşhisi konulabilir. Bunun yanında gama-glutamil transferaz (GGT) ve alkalin fosfataz (ALP) gibi kolesterol, karaciğer enzimlerinin yüksek seviyeleri de gözlemlenir.

Kan testi pozitif çıktığı durumda ise uzman doktor safra sistemini görüntüleyen görüntüleme testleriyle detaylı inceleme yapabilir. Kişiye karın ultrasonu veya BT taraması gibi basit, invaziv olmayan testler uygulanır. Böylelikle safra kanallarında fiziksel tıkanıklıklar ve organlarınızda iltihaplanma olup olmadığı görülür.

Kolestaz Tedavisi Nasıl Olur?

Kolestaz akut nedenlere bağlı olarak ortaya çıktığı durumda düzeltmesi ve iyileştirilmesi daha kolaydır. Sorunlara bağlı olarak kişiye ilaç tedavisi uygulanabilir. Bunun yanında fiziksel olarak görülen tıkanıklıklar endoskopik prosedürlerle tedavi edilebilir. Uzman doktor bu yöntemle tıkanıklıkları giderebilir ve daralan geçitleri stentlerle açabilir.

Kronik hastalıklar nedeniyle gelişen kolestaz durumu ise karaciğer hastalıklarıyla ilişkilendirilir. Bu noktada uygulanabilecek diyet, egzersiz ve alkolden kaçınma gibi yaşam tarzı değişiklikleri birçok karaciğer hastalığının seyrini yavaşlatır. Bunun yanında uzman doktor yan etkileri tedavi etmeye odaklanarak şu yöntemleri sunabilir:

• Beslenme değişiklikleri ve takviyeler
• Safra kesesi taşlarını eritmek için kullanılan ursodeoksikolik asit ilaç
• Bağırsaklardaki safra tuzlarına kolesterolü bağlamaya yardımcı olacak kolestiramin

Kolestaz Hakkında Sık Sorulan Sorular

Gebelik kolestazı yenmemesi gerekenler nelerdir?

Gebelik kolestazı durumunda özellikle paketli gıdalar, beyaz ekmek ya da şekerli besinlerin tüketimine ara verilmelidir. Bunların yanında tam yağlı sütler de gebelik kolestazı durumunda tüketilmemesi gerekir.

Gebelik kolestazı doğum kaçıncı haftada olur?

Kolestaz, annenin ve bebeğin sağlığı için tehlike oluşturabilir. Bu nedenle doğum 37-38. haftalarda meydana gelir.

Kolestaz kaşıntısı nasıl geçer?

Kolestaz nedeniyle meydana gelen kaşıntının rahatlaması için uzman doktor kişiye ursodeoksikolik asit içeren ilaçlar önerebilir. Kaşıntı gideren steroid içeren kremleri de kolestazı belirtisinin rahatlamasını sağlar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.