Kırkayak Sokması Nedir? Kırkayak Sokması Tedavisi Nasıl Olur?

Kırkayak Nedir?

Kırkayaklar nemli ortamları seven, otçul beslenen ve birden fazla bacağa sahip böceklerdir. Canlının gövdesi 2 cm ile 25 cm arasında değişir. Ayrıca en fazla ayak sayısına sahip türü 750 ayaklı olup ortalama ayak sayısı ile 47 ile 197 çifttir. Boğumlu yapıları büyüdükçe artarken her boğumda 2 çift bacak bulunur. Renk olarak ise çoğu siyah görünümlüdür, bazı türleri ise parlak ve kahverengine sahip olabilir. Normal koşullarda zehirli olmayan canlının kahverengi türlerinde dış yüzeyi için salgıladıkları sıvılar olumsuz etki gösterebilir.

Karanlıkta yaşayan bu böcekler ağırlıkla depo veranda altlarında ya da köpek kulübelerinde yaşadığı görülür. Aynı zamanda çürükçül beslenmeleri ile nemli topraklarda kendine uygun yaşama alanı bulabilirler. Çürümeye eğilimli tahta birimleri ve ölü yapraklarla beslenmeleri yaşam alanlarında belirleyici bir kriterdir. Bununla birlikte çok ayaklı bu böcek sonbahar aylarında göçerek yer değiştirirler. Bu canlının ortalama yaşam süresi ise 7 ile 10 yıl arasında değişir, birçok böcek türüne göre uzun ömürlü olması dikkat çekicidir.

Kırkayak Sokması Nedir?

Nemli havaları seven, etçil ve birden fazla bacağı bulunan kırkayakların insan vücudunun belirli bölgelerine temas etmesine kırkayak sokması adı verilir.

Kırkayak, çıyan gibi etçil beslenen ve zehirli olan böcek türlerine göre zararsız ve zehirli değildir. Böylece bu canlılar insanlara doğrudan zarar vermese de kırkayak sokması korku uyandırabilir. Bu durumun temelinde ise kırkayak ısırması sırasında duyulan acı ve hafif kızarıklık oluşması yer alabilir. Bazı türlerinde gözlemlenen bu semptomlar böcek ısırığının verdiği histen farksızdır.

Bunun yanında kişi daha önce kırkayak sokması yaşamış ve ciddi alerjik semptomlar oluşmuşsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir. Ancak genel olarak bu böceğin ısırması sonrası reaksiyonlar kolaylıkla kontrol altına alınabilir ve ciddi bir komplikasyon oluşturmaz.

Kırkayak Sokması Durumunda Ne Yapılır?

Kırkayak sokması olarak bilinen durum aslında bu böcek ile temas sonrası yaşanan tahriş ve benzeri semptomları barındırır. Canlının salgıladığı asidik türevli sıvı insan vücudunda lokal problemlere sebebiyet verebilir. Genel olarak kırkayak sokması durumu yaşandığında yapılması gerekenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Kişinin böcek ile temas ettiği bölge incelenerek böceğin oradan uzaklaştırılması önemlidir. Özellikle temas sonrası acı hissini fark eden kişi alerjik bir bünyeye sahip ise en yakın bir sağlık kuruluşuna başvurabilir. Eğer kişi alerjik bir bünyeye sahip değilse cilt üzerinde herhangi bir belirti de gelişmeyebilir.
• Aynı zamanda ilgili bölgenin bol su ve sabun ile yakınması tavsiye edilir. Ardından antiseptik ürünlerle bölge steril edilebilir. Yabancı bir maddeye karşı cilt tepki gösterirse enfeksiyona bağlı şişlik oluşabilir. Bu durumda ise şişliği azaltmak adına buz ile kompres yapılabilir.
• Devam eden süreçte enfekte olan bölgede kırkayak sokması belirtileri şiddetleniyorsa doktor muayenesine başvurmakta fayda vardır. Lokal olarak enfekte bölgede yangının artması vücutta fizyolojik cevaplar da oluşturabilir ve bu nedenle komplikasyon riski artabilir. Bu belirtiler arasında nefes darlığı, mide bulantısı, baş dönmesi, karında ağrı, kusma ya da düşüncelerin bulanıklaşması yer alabilir. Bu tarz durumlar gözlemlendiğinde acilen bir sağlık kuruluşuna gidilmesi önerilir.

Kırkayak Zehirli Midir? Kırkayak Isırığı Öldürür Mü?

Kırkayak zehirli bir özellik taşımaz. Bu bağlamda kırkayak sokmasından dolayı bir kişinin ölüm riski söz konusu değildir. Ancak kişinin bünyesi alerjikse ve bağışıklık sistemi ciddi cevap oluşturursa anafilaksi şok yaşanabilir. Bu aşamada kişinin vücudunda ciddi semptomlar ortaya çıktığı için en yakın sağlık kuruluşuna başvurduğunda tedavisi yapılabilir.

Kırkayak sokması olarak ifade edilen cildin canlı ile temas etmesi bölgesel bir hasar meydana getirebilir. Genellikle cilt altında enfeksiyon arttığında etkilenen alan büyüyebilir. Böylece kızarıklık, kaşıntı, ödem gibi semptomlar kişinin o bölgeye müdahale etme isteğini arttırır. Bu süreçte bölgeye elle müdahaleler arttıkça yara ya da scar alanı oluşabilir, yara oluşumu da iyileştikten sonra kırkayak sokması izi bırakabilir.

Kırkayak Isırığı Tedavisi Nasıl Olur?

Kırkayak sokması tedavisine geçilmeden önce alerjik bir reaksiyon olup olmadığı değerlendirilir. İlk yardım müdahalesinden sonra artarak komplikasyonlar devam ediyorsa sağlık kuruluşuna gidilmesi önerilir. Genel olarak ilk müdahaleyle beraber izlenecek yöntemler aşağıdaki gibi listelenebilir:

• İlk yardım uygulaması dahilinde yüzey steril etme, buz kompresi yapma ve bölgede şişlik varsa dolaşımı artırmak için kol veya bacağı yükseğe kaldırma gibi işlemler yapılabilir. Eğer, bu olay evde gerçekleşmişse sirke, tuz gibi maddeler ile dezenfekte edilmesi düşünülebilir ancak bu uygun bir adım değildir. Bunun yanında bölgede enfeksiyon artarak şişkinlik oluşmuşsa büyüyen kabarcığın patlatılmaması da önerilir. Bu durumda enfekte bölge yayılabilir ya da lezyon haline gelebilir.
• Sağlık kuruluşuna başvurulmuşsa ve alerjik semptomlar varsa öncelikle kan dolaşımında artması söz konusu olduğu için nefes darlığı yaşanabilir. Bu durumda ise oksijen maskesi takılarak vücutta oksijen seviyesinin korunması hedeflenir. Diğer bir taraftan bölgesel olarak kızarıklık, morarma ya da şişme artıyorsa alerjiyi azaltmak adına antihistaminik ilaçlar doktor kontrolünde verilebilir. Nadir görülen eklem ağrısı gibi semptomlar varsa ağrı kesici ilaçlarla da kişi desteklenebilir.
• Hastanın durumu ağırsa doktor acil müdahale ile anafilaksi şoku engellemek için damar yolundan ilaç da verebilir. Oral yolla alınacak ilaçlar 1-2 gün daha verilebilir. Devamında 7 gün ile 10 gün arasında bir sürede bölgeye sürülmesi için reçeteli merhem ya da kremler de verilebilir. 
• Hasta taburcu olduktan sonra bağışıklığını güçlü tutması hızlı toparlanmasına yardımcı olabilir. Özellikle alerjik reaksiyon oluşmuşsa vücudun beyaz kan hücreleri sayıları artmıştır ve pıhtılaşma faktörünü tetiklemiş olabilir. Bu nedenle bol su tüketimi ile antioksidan içerikli içecek ya da yiyeceklerin tüketimi tavsiye edilir. Limonlu su, narenciye meyvelerin tüketimi C vitamini açısından da zengin olması kanın filtrelenmesine yardımcı olur. Bununla birlikte çörek otu, kurkumin, lavanta, kekik, propolis, zeytin yaprağı gibi gıda takviyeleri doktor bilgisinde oral yolla alınabilir.

Kırkayak Sokması Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kırkayak sokması tehlikeli mi?

Bu canlıların zehirli bir salgısı ya da iğnesi bulunmamaktadır. Ancak bazı kahverengi rengine sahip türlerinde kabuk kısmında salgılanan sıvılar asidik özelliğe sahiptir. Bu asidik salgılar ciltle temas ettiğinde kaşıntı ya da kızarıklık gibi semptomlar oluşturabilir. Ek olarak kişilerin vücudu alerjik yapıda olabilir, böyle bir durum söz konusu ise alerjik semptomlar oluşabilir. Bu koşullarda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir.

Kırkayak ısırınca ne yapmak lazım? 

Öncelikle bölge su ve sabun gibi temizleyici ajanlarla yıkanmalıdır, devamında şişme varsa buz kompresi yapılabilir. 
 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.