Yükleniyor
Ketozis, vücudun enerji için glikoz yerine yağ yakmasıyla oluşan ve vücuttaki keton seviyelerinin yükselmesiye karakterize olan metabolik bir durumdur. Günlük karbonhidrat alımı çok düşük olduğunda kandaki glukoz depoları boşalır. Vücut enerji için yakacak kadar karbonhidrata sahip olmadığı için bunun yerine yağ yakar. Vücut yağı parçaladıkça da keton adı verilen bir bileşik üretmeye başlar. Bu doğrultuda da ketonlar beynin temel enerji kaynağı haline gelir.
Ketozis, vücudun birincil enerji kaynağı olarak glukoz yerine karaciğerdeki yağın parçalanmasıyla üretilen bileşikler olan ketonları kullandığı metabolik bir durumdur. Vücudun ketona girmesi kan ve idrardaki keton seviyelerinin yükselmesi sonucunda gerçekleşir.
Vücudun ketozise girmesi genellikle diyet sürecindeki karbonhidrat alımında önemli bir azalma ile tetiklenir. Çünkü karbonhidrat alımının azalması insülin seviyelerini düşürür ve vücudu yakıt için depolanmış yağı yakmaya yönlendirir. Bu yakım da keton seviyelerinin artması anlamına gelir. Artık ketonlar vücudun enerji kaynağı haline gelmiştir.
Aynı zamanda kanda ve idrarda keton seviyelerinin yükselmesiyle karakterize olan ketozis, oruç tutulması, uzun süreli egzersiz dönemleri ve oldukça popüler hale gelen ancak herkes için uygun olmayan ketojenik diyet uygulandığında da ortaya çıkar. Özetle ketozis sırasında kanda yüksek oranda keton bulunur.
Vücut yağ rezervlerini kullanarak yağ kaybını teşvik ederken aynı zamanda sabit bir enerji kaynağı sağlar. Ketozise geçiş genellikle vücudun bu yeni metabolik duruma alışması için birkaç gün çok düşük karbonhidrat alımı gerektirir. Düşük karbonhidrat alımı sonrası ketozis süreci kişinin yaşına ve vücudunun verdiği tepkiye göre değişebilir. Ancak genellikle vücudun ketozise girme süreci ortalama 2 ila 4 ila gün sürebilir.
Ketozise girme sürecini etkileyen faktörler şu şekildedir:
Vücudun keton oluşturmak için kullandığı yağ, diyetten (besinsel ketozis) veya vücudun yağ depolarından gelebilir. Karaciğer ise kendi başına az miktarda keton üretir. Ancak karbonhidrat alımının azaltılması sonucu glukoz seviyeniz düştüğünde aynı doğrultuda insülin seviyesi de düşer. Bu durum, karaciğerin beyin için yeterli enerji sağlayabilmesini sağlamak için keton üretimini artırmasına neden olur. Bu nedenle, ketozis sırasında kanınızda yüksek keton seviyeleri bulunur. Karbonhidrat alımının azaltılmasının dışında ketojenik diyet yapmak da keton seviyelerini artırarak vücudun ketozise girme sürecini hızlandırır.
Vücudun ketozise girmesinin en temel faydalarından biri olarak kilo kaybına destek vermesi gösterilir. Çünkü karbonhidrat alımının azalmasıyla insülin seviyeleri düşer. Bu da kişinin açlık seviyesinin azalmasını ve daha az yemek yemesini sağlar. Ayrıca kan şekerini dengeleyebilen ketozis süreci vücudun stres seviyesini düşürme noktasında da etkili olur.
Ketozisin sağladığı faydalar şöyle ifade edilebilir:
Yapılan araştırmalar ayrıca karbonhidrat alımının azalmasını içeren ketojenik diyet yapılmasının ciltteki aknelere iyi geldiği, polikistik over sendromu’nun etkilerini azalttığı, nörolojik hastalıkların semptomlarını azaltabileceğini ortaya koymuştur. Hatta kanserli hücrelere karşı mücadele vermesi de söz konusu olabilir. Ancak temel faydalarının yanında bu potansiyel faydaların etkisi daha düşük orandadır.
Vücudun ketojenik diyet ile birlikte ketozise girme süreci özellikle ilk hafta içinde vücutta bazı belirti ve etkiler gösterebilir. Bunların başında baş ağrısı, mide bulantısı, karın ağrısı, kabızlık ve uyku sorunları gelir. Çünkü vücut yeni bir sürece adapte olmayan çalıştığında bazı reaksiyonlar verebilir. Bu süreçte bol su içmek etkileri hafifletebilir.
Ketozisin ortaya çıkarabileceği belirti ve yan etkiler şöyledir:
Bazı reçetesiz keton takviyeleri keton seviyelerini yükselttiği düşünülerek hap, toz, yağ ve diğer formlarda kullanılır. Bu takviyelerin işe yarayıp yaramadıkları veya güvenli olup olmadıkları konusunda çok fazla bilimsel araştırma yoktur. Bu sebeple herhangi bir takviye almaya başlamadan önce doktorla görüşmek gerekir.
Ketozis, vücut dokularında keton bileşiklerinin seviyelerinin yükselmesiyle karakterize edilen metabolik bir süreçtir.
Ketosis sürecinde nefes alıp verirken kötü bir koku ortaya çıkabilir. Bu kötü kokulu nefes, keto diyetinin yaygın bir yan etkisidir. Özellikle meyveli veya oje benzeri bir koku fark edilmesi vücudun ketoziste olduğunun bir göstergesi sayılabilir. Kokuyu gidermek için dişler fırçalanmalı, su içilmeli, daha fazla protein tüketilmelidir. Ayrıca bu durumun geçici olduğu da unutulmamalıdır.
Ketozis ve diyabetle ilişkili ketoasidoz (DKA) iki farklı durumdur. Ketozis sırasında kanda yüksek oranda keton mevcuttur ancak bu ketonlar kanı asidik hale getirecek kadar fazla değildir. Bu durum genellikle oruç tutulduğu veya düşük karbonhidratlı bir diyet uygulandığı zaman gerçekleşir. Diyabetik ketoasidoz ise diyabetli ve teşhis edilmemiş diyabetli kişileri etkileyen bir durumdur. Kanda insülin eksikliğinden dolayı çok fazla keton bulunup kanı asidik hale geldiğinde ortaya çıkar. Diyabet ile ilişkili ketoasidoz yaşamı tehdit edicidir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 3 Ekim 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
