Yükleniyor
Keton, vücudun enerji için yağ yaktığında karaciğer tarafından üretilen kimyasallardır. Vücuttaki glikoz ve yağ yetersiz olduğunda karaciğer devreye girer ve yağları parçalar. Bunun sonucunda üretilen ketonlar vücudun enerji ihtiyacı için alternatif bir yakıt olarak görev yapar. Ancak kandaki ve idrardaki yüksek keton seviyeleri kanı asidik bir hale getirir ve diyabetik ketoasidoz hastalığı ortaya çıkabilir.
Keton, vücuttaki glikoz yetersiz olduğunda vücut için karaciğerdeki yağların parçalanmasıyla üretilen alternatif yakıtlardır. Ketonlar genellikle vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için devreye girer.
Vücut genellikle oruç tutarken, uzun süreli egzersiz yaparken veya vücutta çok fazla karbonhidrat olmadığında enerji için ketonları kullanır.
Kanda veya idrarda düşük düzeyde keton bulunabilir ve bu durum normal kabul edilir ancak yüksek seviyede keton oluşumu kanı asidik bir hale getirir ve diyabetik ketoasidoza yol açabilir. Özellikle tip 1 diyabeti olan kişilerde yüksek keton düzeyleri risk oluşturabilir.
Vücutta şekeri veya glikozu enerjiye dönüştürecek kadar insülin hormonu bulunmadığında karaciğer tarafından keton üretilir.
Keton üretimi, karaciğerin yağları ketonlara dönüştürüp kan dolaşımına göndermesinin sonucu olarak meydana gelir. Kasları ve diğer dokular daha sonra bunları alternatif bir yakıt olarak kullanabilir. Ketonların parçalanmasına ise ketozis adı verilir. Yeterli miktarda karbonhidrat tüketmeyen vücut da ketozise girer.
Diyabet hastası olmayan bir kişi için vücuttaki normal düzeydeki keton varlığı genellikle sorun yaratmaz. Ancak tip 1 diyabet hastası olan kişiler için işler için kanda ve idrarda çok fazla keton birikerek kan asidik bir duruma dönüşebilir ve zamanla seviye çok yükselirse hayati tehlike meydana gelebilir.
Ketonun vücuttaki temel işlevleri şöyledir:
Tipik olarak vücut tüketilen besinleri glikoza ayırır. İnsülin adı verilen hormon, hücrelerin glikozu enerji kaynağı olarak kullanmasına veya daha sonra ihtiyaç olduğunda kullanmak üzere depolamasına yardımcı olur.
Yeterli karbonhidrat alınmadığı durumlarda ise vücut ketoz durumuna geçer. Ketoz sırasında vücut enerji için yağları parçalayarak ketonları serbest bırakır. Ketonlar da vücudun çalışmaya devam edebilmesi için hücrelere ve dokulara enerji verir.
Yeterli düzeyde karbonhidrat alınmadığında vücut ketoz durumuna girer. Bununla birlikte vücut aşağıdaki durumlar esnasında da ketoza geçebilir:
Örneğin keto diyeti uygulayan insanlar bilinçli olarak karbonhidrat alımını keser ve daha fazla yağlı besinler tüketir. Böylece vücut daha fazla yağ yakmış olur. Keto diyeti ile ketozu tetiklemek mevcut sağlık durumuna bağlı olarak faydalı olabilir. Ancak bu diyeti denemeden önce mutlaka uzman bir doktora danışmanız gerekir.
İdrardaki keton, idrar testi sonucunda idrarda ne kadar keton varlığı olduğunu ortaya koyar. İdrarda normal düzeyde keton bulunması normaldir ancak yüksek yüzeydeki keton seviyesi vücudun fazla asidik olduğunun bir göstergesidir. Bu duruma ketoasidoz adı verilir. Ketoasidozun en yaygın türü, diyabetik ketoasidoz olarak bilinen diyabetin bir komplikasyonudur.
İdrarda keton yüksekliğine neden olabilecek risk faktörleri diyabet, uzun süren kusma veya ishal, aşırı alkol, yeme bozukluğu, keto diyeti, uzun süre çok fazla egzersiz yapmak ve gebeliktir.
İdrarda keton yüksekliğine neden olabilecek risk faktörleri şöyledir:
İdrarın yanı sıra kanda da keton bulunabilir. Kan testi, kanda beta-hidroksibutirat olarak bilinen farklı bir keton türünü tespit eder. Bu keton türü diyabetli kişilerde artış gösteren ilk türdür ve genellikle idrarda bulunmaz. Diyabetli kişilerde artan keton düzeyini tespit etmek için genellikle kan keton testinin daha doğru olduğu kabul edilir.
Kanda yer alan standart düzeydeki ketonlar idrarda olduğu gibi normal kabul edilir ancak bu değerlerin yükseldiği durumlar keton yüksekliği anlamına gelir ve bu durum diyabetik ketoasidoza işaret edebilir.
Hem idrarda hem de kanda meydana gelen keton yüksekliği kan şekeri yüksekliği belirtilerine benzer. En yaygın olarak da sık idrara çıkma, aşırı su içme isteği, ağız kuruluğu, baş ağrısı ve cilt kuruluğu görülür.
Keton yüksekliğinde görülebilecek belirtiler şu şekildedir:
Vücuttaki referans keton seviyesi 0.6 mmol/L altında olmalıdır. Normalin biraz üstündeki seviye 0,6 ila 1,5 mmol/L aralığı olurken 1,6 ila 2,9 mmol/L seviyeleri yüksek keton değeri olarak kabul edilir. Eğer keton değeri 3,0 mmol/L'den fazla ise de bu durum diyabetik ketoasidoz riski doğurduğu için doktor kontrolü gerekir.
Vücuttaki keton varlığı, vücudun yedek enerji kaynağı olan yağları kullandığı anlamına gelir.
Ketonun negatif çıkması kanda veya idrarda yüksek düzeyde keton varlığına rastlanmadığı ve keton seviyelerinin normal düzeyde olduğu anlamını taşır.
İdrarda ketonun pozitif çıkması keton seviyelerinin normalin üstüne çıkması demektir. Buradaki kriter keton değerlerinin ne aralıkta seyrettiğidir.
Keton değerlerini düşürmek için su tüketimini artırmanız gerekir. Su tüketerek daha fazla idrara çıkılır ve ketonların vücuttan atılması sağlanır. Bunun dışında kan şekeri düzenli olarak ölçülmeli, kan şekeri ve keton değeri yüksekse egzersiz yapılmamalı, karbonhidrat tüketilmelidir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 23 Mayıs 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
