Yükleniyor
Güzel tadı, hoş kokusu ve ağızda bıraktığı aroması ile yaz ve sonbahar aylarında en çok tüketilen meyvelerden biri olan kavun, zengin besin içeriğiyle ön plana çıkıyor. Kavun, lifli ve sulu yapısı ile kilo vermeye yardımcı olurken pek çok sağlık sorunun önlenmesi sürecine de katkıda bulunuyor. Memorial Kayseri Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Dyt. Merve Sır, kavunun faydaları ve nasıl tüketilmesi gerektiği hakkında bilgi verdi.
Anadolu’da ve Trakya’da yetiştirildiği bölgenin ismiyle anılan kavun çeşitleri; yeşil, sarı veya beyaz renkte, oval veya yuvarlak şeklindedir. Özellikle Anadolu’daki çeşitleri pürüzsüz ve kaba bir kabuğa sahiptir. Küçük boyutta olanından kilolarca ağırlığa sahip kavununun Anadolu ve Trakya’da bilinen çeşitleri Hasanbey, Kırkağaç (altınbaş), yuva, Van (kantalup) (cantaloupe) (cep kavunu), Meriç ve Topatandır.
Avrupa’da ise İspanya, Yunanistan veya İtalya'da yaz aylarında yetiştirilmektedir.
Mini kavunun Avrupa’da özel bir yetiştirme alanı yoktur. Bahçede veya balkondaki küçük bir toprak parçasında kolaylıkla oluverir. Yaz sonunda ve sonbaharda çapı 10 ila 15 santimetre olan kavunlar olgunlaşır ve hasat edilir.
Oval ballı kavun Avrupa kıtasında çok popülerdir. Güneş sarısı rengiyle, pürüzsüz ve dikey çizgileriyle dikkat çeker. Soluk sarı içi, içindeki tohumları çevreler. Bu kavun türü 3 kilograma kadar ulaşabilmektedir.
Galia kavunu, bir ağ ile kaplanmış gibi görünen özel kabuğundan dolayı ağ kavunu olarak da isimlendirilir. Sarı ve kahverengimsi renktedir. Yuvarlak kabuğunun altındaki etli doku açık yeşil ve beyazdır. Olgunluk derecesine ulaştığında yoğun bir koku yayar. Olgun kavunların ağırlıkları 1,5 kilogram kadardır.
Yuvarlaktır ve kabuğunda genellikle koyu yeşil çizgiler vardır. Açık yeşil ve sarımsı bir kabuğa sahiptir. Posası sulu ve tatlıdır ve çıkarılması kolay olan çekirdekleri ortasındadır. Boyutları oldukça küçük olan kavun, ideal olgunluk derecesine ulaştığında çok hoş kokar.
İçeriğinde türüne göre değişebilen çok sayıda önemli mineral ve vitamin vardır. A, C, B1, B2, B5 vitamini ile potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum, fosfat açısından zengindir. Fitokimyasallar da içermektedir. Likopen ve beta-karoten gibi bitkisel besinler bulunmaktadır.
Bir porsiyon kavunda 11,84 karbonhidrat (g), 2,00 protein (g), 0,18 yağ(g), 1,62 lif (g), 16,20 sodyum (mg), 327,60 potasyum (mg) ve 19,80 kalsiyum (mg), 0,61 vardır.
Kavun, vücut hücrelerini UV ışınlarından koruyan özellikle yüksek bir E vitamini içeriğine sahiptir. Bu fitokimyasallar serbest radikalleri yakalar ve hücre hasarını önler. A vitamini karpuzlarda ve tatlı kavunlarda bol miktarda bulunur. Cildi ve saçı esnek tutar ve göz sağlığı için önemlidir.
Ayrıca kavun çekirdekleri; A, B ve C vitaminler ile magnezyum içermektedir. İçeriğinde demir, kalsiyum ve değerli yağlar bulunmaktadır. Kavun çekirdekleri bütün olarak yutulmamalı, çiğnenmeli, öğütülmeli veya doğranarak tüketilmelidir.
Kavunun içeriğinde bulunan likopen, kalp hastalığı ve yaşa bağlı göz bozuklukları riskini azaltır, ayrıca kan basıncını dengelemeye yardımcı olan potasyum yanı sıra bolca su içermektedir. Breta-karoten gibi antioksidanlar yanı sıra bolca C vitamini ve elektrolit içerir.
Özellikle C vitamini, beyaz kan hücrelerinin üretimini uyararak ve yabancı istilacılara karşı bağışıklık sistemini destekler, cilt elastikiyetini destekler ve ayrıca yara iyileşmesine yardımcı olan kolajenin üretimine yardım eder. Bağırsak sağlığını destekleyerek sindirime yardımcı olur, mide asidini azaltarak asit reflü kaynaklı tahrişi önler. Ayrıca kas fonksiyonlarını iyileştirir.
Kavunun faydaları genel olarak şunlardır:
Bağışıklık sistemini güçlendirir. Düzenli olarak tüketildiğinde içeriğindeki potasyum ve c vitamini bağışıklık sistemini destekler. Bağışıklık sistemi güçlendirdiği için hastalıklara karşı vücut direnci sağlar.
Kavun, kalbe ve kansızlığa iyi gelir, tansiyonu düzenler. Kavunu aşırıya kaçmamak şartıyla kalp hastalarının tüketmesi gerekir. Zengin besin değerleri nedeniyle kansızlık sorunu olanlarda etkilidir. Ayrıca kalp krizi riskini düşürür. Kalp damar sorunu olanların özellikle yaz aylarında kavunu düzenli olarak tüketmeleri önerilir.
Sindirilmesi kolay olan meyveler arasında yer alan kavun, kilo vermek isteyen ancak metabolizma hızı yavaş olanlara önerilir. Diyet programlarında yer alan kavun hızlı bir şekilde kilo vermeyi sağlamakta ve metabolizmayı da hızlandırmaktadır.
Kavun düşük kalorili ve oldukça lifli bir meyvedir. 150 gramında yani bir porsiyon kavunda 1,5 gram lif bulunur. Kavunun 150 gramı tat ve su durumuna göre 25-50 kilokalori (kcal) içerir. Çok miktarda sarı ve turuncu meyve beta karoteni açısından zengindir. Lif içeriği yüksek olan kavun bağırsakların çalışmasına da yardımcı olur.
Şeker içeriği yüksek olan kavunun aşırı tüketimi bazı sorunlara neden olabilir. Şeker hastaları fazla tüketmemeli, en azından ne kadar tüketeceği uzman doktor ve diyetisyenler tarafından belirlenmelidir. Kavun alerjisi olanlar bu meyveden uzak durmalıdır. Kavuna karşı aşırı seviyede alerjisi olanlarda ‘anafilaksi’ olarak bilinen şiddetli bir reaksiyon ortaya çıkabilmektedir.
Olgun tatlı bir kavunda % 10 oranında şeker vardır. Bu nedenle 100 gram posa başına yaklaşık 55 kilokaloriyle önemli bir enerji kaynağıdır. Yüksek oranda potasyum ve provitaminin yanı sıra A vitamini ile değerli kalsiyum, C, B1 ve B2 vitamini, fosfor ve demir değerleriyle dikkat çeker. Kavunun ana kısmı yaklaşık % 85’i sudan oluşur.
Özellikle spor aktivitelerinden sonra veya aralarda harika bir susuzluk gidericidir.
Olgunlaşması uzun süren kavunu alırken bazı kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Öncelikle olgun olanları tercih edilmelidir. Ancak kabuğu nedeniyle olgunluk derecesi belirlenememektedir. Ancak koku ve kabuğu olgunluğu konusunda ipuçları vermektedir. Bu nedenle kavun alırken kabuğu çok sert olmayan, kabuğunda çatlak veya ezik bulunmayan, hoş ve tatlı kokulu olanları tercih edilmelidir. Kabuğa bastırıldığında hissedilen yumuşaklık olgunluk derecesini belirtmektedir. Olgun kavunlar aromatiktir. Bu nedenle satın alırken yoğun bir koku yayanlar belirlenip alınmalıdır.
Kabuğu sağlam olarak dilimlenmemiş kavun, serin bir yerde bir hafta saklanabilir. Dilimlenmiş kavunlar yakından incelenmeli ve küf kontrolü yapılmalıdır. Küçük ebatta dilimlenen kavunlar çok çabuk bozulur. İkiye kesilmiş kavun buzdolabında sorunsuz bir şekilde saklanabilir, ancak streç film ile kaplanmalıdır. Çabuk bozulmaması için dilimleme sırasında kavunun çekirdekleri tamamen çıkarılmalıdır. Kavunlar, üretim sırasında ya da sonrasında kötü hijyen koşullarında patojenlerle temas edebilir. Ayrıca, enfekte kişiler, uygun şekilde hijyenik değillerse patojenleri doğrudan kavuna bulaştırabilir.
Patojenler eller yoluyla veya kontamine mutfak eşyaları (bıçaklar, tahtalar) yoluyla insanlara bulaşabilir. Gıda enfeksiyonu riskini en aza indirmek için, kavun dilimlerken genel mutfak hijyeni kurallarına uyulması önemlidir: Ellerin yıkanması, temiz bıçak ve kesme tahtaları kullanılması çapraz bulaşmayı önleyecektir. Bu kurallar toplu yemek yapan işletmelerde de kesinlikle uygulanmalıdır.
Aşırıya kaçmamak şartıyla kavun her öğün tüketilebilir. Kavun kahvaltıda tüketilebileceği gibi yemeklerden sonra ve tokluk hissi vermesi nedeniyle ara öğün olarak tercih edilebilir.
Kavun buzdolabında belli bir ısı derecesinde tutulursa uzun süre taze kalır. Kesilen yüzeyleri her zaman bir miktar streç film ile kapatılmalı veya kesilmiş yüzeyi aşağı bakacak şekilde bir tabağa koyulmalıdır. Böylece kavun kurumayacak ve taze kalacaktır.
Kavunlar bütün halde buzdolabında uzun süre saklanabilir. Kesilmişlerse 2-3 gün içinde tüketilmelidir. Buzdolabı dışında saklanacaksa bütün halde oda sıcaklığında 1-2 haftaya kadar bozulmayacaktır.
A ve C vitamini açısından zengin olan kavun, potasyum ve kalsiyum içeriği nedeniyle çocukların kesinlikle tüketmesi gereken bir besindir. Kolay yenebilir olması, tadı ve kokusu nedeniyle çocuklar tarafından da tercih edilmektedir. 8-9 aylık bebeklerde diğer meyveler gibi ezildikten sonra az miktarda verilmelidir. Çocukların kavuna karşı herhangi bir alerjisi yoksa tüketmeleri kesinlikle önerilmektedir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 20 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 30 Haziran 2021
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
