Katatoni Nedir? Katatoni Belirtileri ve Nedenleri

Katatoni Nedir?

Katatoni, zihinsel işlev ile hareket arasındaki bağlantıyı etkileyen, hareket, etkinlik veya ifade eksikliği gibi dış uyaranlara karşı belirgin bir tepkisizlikle karakterize psikomotor bozukluktur. Genellikle duygudurum bozukluğu veya bipolar gibi psikolojik kaynaklı meydana gelen katatoni, bireyin çevresinde olup bitenlere tepki vermemesine neden olduğu gibi bazen de anormal davranışlar sergilemesine sebebiyet verir.

Kişinin çevresiyle iletişiminin bozulması, tepkisizlik, anormal hareketler veya davranış bozuklukları katatoninin yaygın görülen çarpıcı belirtileri arasında sıralanır. Akinetik, heyecanlı ve malign katatoni olmak üzere kendi içinde üçe ayrılan katatoni, bir dizi psikolojik yöntemlerle teşhisi yapılabilen bir durumdur.

Tedavi seçenekleri arasında gerekirse ilaç ve terapiler yer alan katatoni, tedavi edilmediği takdirde kişinin dünyayla olan bağını koparabileceği gibi ciddi komplikasyonlara da sebebiyet verebilir.

Katatoni Neden Olur?

Katatoniye nörotransmitterlerin fazlalığı veya eksikliğinin neden olduğu düşünülür. Nörotransmiterler, mesajları bir nörondan diğerine taşıyan beyin kimyasallarıdır. Bu yapıda meydana gelen bozukluk katatoniye sebep olabilir. Bir diğer yandan depresyon, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi duygudurum bozuklukları da katatonik davranışlar sergilenmesine yol açabilir.

Birtakım fiziksel durumlar da katatoniye neden olabilir:

• Böbrek sorunları
• Diyabet
• Tiroid
• Parkinson
• Ensefalit

gibi fiziksel faktörler, vücut kimyasını etkileyen durumlar olduğu için katatoni oluşumuna sebep olabilir.

Katatoni Çeşitleri Nelerdir?

Katatoni kendi içinde akinetik, heyecanlı ve malign katatoni olmak üzere üçe ayrılır ve katatoninin şiddetine göre meydana gelir.

Akinetik katatoni

En yaygın görülen katatoni türü akinetik katatonidir. Akinetik katatonisi olan bir kişi sıklıkla etrafına boş boş bakışlar atar ve onunla konuşulduğunda herhangi bir yanıt vermekte zorlanır. Cevap verirse de, bu sadece söylenenlerin tekrarlanmasından ibarettir. Bazen de alışılmadık bir pozisyonda oturur, uzanır veya hareket etmezler.

Heyecanlı katatoni

Heyecanlı katatoni görülen kişiler hareket edebilir ancak bu hareketler anlamsızi anormal veya dürtüsel görünür. Heyecanlı katatonisi olan bireyler tedirgin, kavgacı veya agresiz davranışlar sergilemekle birlikte onlara yardım etmeye çalışan birinin hareketlerini taklit de edebilirler.

Malign katatoni

Malign katatoni, kan basıncında veya vücut ısısında meydana gelen değişiklikler gibi başka sağlık sorunlarına yol açtığında meydana gelir. Uzun süre katatonik olan birinin dehidrasyon, kan pıhtılaşması gibi sorunlarla karşılaşma olasılığı daha yüksek olabilir.

Katatoni Belirtileri Nelerdir?

Katatoni olan bir kişi çevresine karşı hareketsiz ve tepkisiz kalabilir, aksine anormal davranışlar sergileyebilir, bu anormal davranışlarla birlikte söylenenleri tekrar edebilir ve vücutlarını garip pozisyonlara sokabilirler. Bu sayılan davranış modelleri katatoninin yaygın belirtileridir.

Katatonik olan bir kişide aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Hareketsiz ve tepkisiz kalmak
• Anormal davranışlar sergilemek
• Söylenenleri tekrar etmek
• Vücutlarını garip pozisyonlara sokmak
• Sert ve agresif bir yapıya bürünmek
• Kas sertliği

Hareketsiz ve tepkisiz kalmak

Katatoni rahatsızlığı olan bir kişi çevresinde olup bitenlere karşı hareketsiz, tepkisiz ve söylenenlere cevapsız kalabilir. Bu durum, katatoninin en bilinen semptomları arasındadır.

Anormal davranışlar sergilemek

Katatoni, anormal davranışlarla ortaya çıkan bir psoikolojik durum olarak karşımıza çıkar.

Söylenenleri tekrar etmek

Kişi, katatonik davranışlar içine girdiğinde konuşulanlaru tekrar etmeye başlar.

Vücutlarını garip pozisyonlara sokmak

Vücutlarını garip pozisyonlara sokan kişilerde katatoni görülme ihtimali yüksektir.

Sert ve agresif bir yapıya bürünmek

Sert ve agresif bir kişilik yapısı da katatoni semptomları arasında kabul edilir.

Kas sertliği

Katatoni görülen kişilerde fiziksel olarak kas sertliği yaşanır.

Katatoni Nasıl Teşhis Edilir?

Katatoni genellikle Katatoni Derecelendirme Ölçeği adı verilen yöntem kullanılarak teşhis edilebilir. Katatoni durumu aynı zamanda başka bir psikiyatrik veya tıbbi durumla ilişkili olabileceği için katatoni belirlendikten sonra doktor tarafından katatoninin altında yatan nedenin bulunması gerekir.

Bunlarla birlikte kan tahlili, BT ve MR gibi görüntüleme testleri ve beyin etkinliği testi de katatoni tanısı için başvurulan yöntemler arasındadır.

Katatoni ciddi komplikasyonlar ortaya çıkarabilmesi potansiyeli içerdiğinden dolayı, altta yatan daha ciddi koşulların belirlenip ortadan kaldırılması gerekir.

Katatoni Tedavisi Nasıl Yapılır?

Katatoninin temel iki tedavisi arasında ilaç ve terapi yöntemi yer alır. İlaç tedavisi katatoni etkilerini ve semptomlarını genel olarak iyileştirir. Tercih edilen temel ilaçların dışında duygudurum düzenleyici ilaçlar da katatoni tedavisinde tercih edilir.

Elektrokonvülsif terapi (EKT), kısa bir nöbete neden olmak için beynin bir bölgesine çok hafif bir elektrik akımı verilmesini içeren bir tedavi yöntemidir.

EKT uygulanan kişiler bu işlem esnasında genel anestezi yani derin uykudadırlar. Dolayısıyla bu tedaviden dolayı herhangi bir acı duymazlar.

Katatoni tedavilerinin olası komplikasyonları ve yan etkileri, kişinin aldığı tedaviye veya tedaviye verdiği tepkiye bağlı olarak değişebilir. Olası veya muhtemel yan etkilerle birlikte ortaya çıkabilecek komplikasyonları en iyi şekilde kişiye açıklayacak kişi uzman doktordur.

Katatoni Hakkında Sık Sorulan Sorular

Katatoni ne demek?

Katatoni, nöropsikiyatrik bir bozukluk olup, kişinin çevresine karşı tepkisiz kalabileceği gibi anormal bir hareketliliğe sahip olabileceği bir durumdur.

Katatoni ne kadar sürer?

Katatoni durumunun ne kadar süreceği koşullara, şiddetine ve alınan tedavilere bağlı olarak değişir. Zamanında tedavi katatoni için önemlidir çünkü katatoni ne kadar uzun sürerse kişinin tedaviye yanıt verme olasılığı da o kadar azalır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.