Kardiyovasküler Hastalık Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Kardiyovasküler Hastalık Nedir? 

Kardiyovasküler hastalık, koroner kalp hastalığı, damar tıkanıklığı, yüksek tansiyon ve felç gibi hastalıkların yer aldığı genel bir tanımıdır. Tüm dünyada başlıca ölüm sebepleri arasında yer alan kardiyovasküler hastalıklar, kalp ve damarları etkileyerek ani ve hayat tehdit eden bir durumla karşı karşıya kalmaya neden olabilir. Bu nedenle dikkatli olunması gereken ve yaşam şartlarının buna göre düzenlenmesinin önem arz ettiği sağlık durumları arasında yer alır. 

Sağlığı tehdit eden her süreçle ilişkili olduğu gibi kardiyovasküler hastalıklarla da özellikle bazı durumlarda daha fazla dikkatli olunması büyük önem taşır. Örneğin; ortaya çıkabilecek belirtiler ve risk faktörlerine dair bilinçli olmak, büyük oranda bu süreçte kendinizi korumanızı sağlayabilir.

Kardiyovasküler Nedir?

Kardiyovasküler sistem, kalp, damarlar ve kan olmak üzere farklı alanların birbiriyle uyum içinde çalışmasını sağlayan dolaşım sistemini tanımlar. Vücuda oksijen taşınmasını, besin sağlanmasını ve atıkları uzaklaştırmayı sağlayan dolaşım sistemi, yaşamın sürekliliği için büyük bir önem taşır. 

Kaslardan oluşan ve kanı vücuda pompalayan organ kalp, kanın kalpten vücudun geri kalanına taşınmasını sağlayan damarlar ve oksijenin, besin maddelerinin, atık ürünleri taşıyan bu sistemin baş noktalarıdır. Kardiyovasküler sistem, hayati tüm bu akışı sağlarken aynı zamanda vücut sıcaklığını düzenlemeye de yardımcı olur. Hormonların vücutta akşını sağlar ve bağışıklık fonksiyonlarının da düzenlenmesini sağlar.

Kardiyovasküler Hastalıkların Nedeni Nedir?

Kardiyovasküler hastalıklar, kalp krizi, felç, kalp yetmezliği ve anevrizma gibi birçok sağlık sorununun da ana noktasıdır. Üstelik dünyadaki ölüm nedenleri arasında da ilk sıralarda yer alır. Bu hastalıkların ortaya çıkmasında ise birkaç etken bulunur. 

• Ateroskleroz adı da verilen damar sertleşmesi ve daralması, bu noktada öne çıkan sebeplerden ilkidir. Kolesterol sebebiyle plak birikimi, kan akışının azalmasına neden olarak kalp krizi, felç gibi sonuçlara yol açabilir. 
• Yüksek tansiyon veya hipertansiyon, kanın damar duvarlarına yüksek basınç yapması sebebiyle kardiyovasküler rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir. 
• Diyabet, kandaki şeker oranının yükselmesi sonucunda kalp ve kan damarlarına zarar vererek kardiyovasküler hastalıkların gelişmesine sebep olabilir. 

Tüm bu etkenlerin yanı sıra hareketsizlik, artan yaş, cinsiyet, alkol tüketimi ve yüksek stres oranı da bu riskler arasında önemli etkenlerdendir.

Kardiyovasküler Hastalık Riski Nedir?

Kardiyovasküler hastalık riski, bazı insanlarda daha yüksek görülür. Sebepleri, biyolojik olabileceği çevresel faktörlerle de ilişkili olabilir. Bu nedenle dikkatli olunması gereken birkaç nokta, kardiyovasküler hastalıklardan uzak durmanızı da mümkün hale getirebilir.

Kardiyovasküler hastalık risk faktörlerinden bazıları şöyle sıralanır:

• Kan şekerinde dalgalanmalar, hipertansiyon ve yüksek kolesterol oranları
• Ailede bulunan kalp damar hastalığı öyküsü, kişilerin bu hastalıklara yakalanma riskini artırabilir. 
• Obezite, kan damarları ve kalp üzerinde stres oluşturması sebebiyle riski artırabilir. 
• Fiziksel olarak hareketsiz bir yaşam, damarların sağlıklı yapısını bozar.
• Artan yaş oranı kalp ve damar sağlığında bozulmalara sebep olabilir
• Alkol tüketimi, kalpte ve damarlarda önemli risk artışı sebebidir. 
• Cinsiyet de bu risklerin artışında rol oynar. Örneğin; erkekler, kadınlara oranla kardiyovasküler hastalık riski yönünden daha fazla risk altındadır. 
• Yüksek stres oranı da bir diğer risk sebebi olarak öne çıkar.

Hamilelikte Kardiyovasküler Hastalık Riski

Hamilelikte kardiyovasküler hastalık riski birçok sebebe bağlı olarak artış gösterebilir. Gebelik sürecinde kan hacminin ve kalp atımının artışı, kalp ve kan damarları üzerinde ek stres sebebi haline gelebilir. Ayrıca hormonal değişiklikler de kan damarlarının daralmasında ve kan pıhtılaşmasında bir etken haline gelebilir. Bu nedenle bazı hamileler, gebelikleri süresince kardiyovasküler hastalık riski altında bulunabilir. 

Ailesinde kardiyovasküler hastalık olan kadınlarda, hamilelik süresince bu risk daha yüksek görülebilir. Ayrıca obezite, diyabet, hipertansiyon ve 35 yaş üstü hamileliklerde de bu risk artış gösterebilir. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, bayılma, çarpıntı, baş dönmesi, el ve ayaklarda şişme gibi belirtiler, hamilelerde bu süreçte ortaya çıkabilir. Bu nedenle bu semptomların ortaya çıkması halinde mutlaka doktora danışılmalıdır.

Kimler Kalp ve Damar Hastalıklarında Risk Altındadır?

Kalp ve damar hastalıkları bazı kişilerde daha fazla görülmesinin en önemli sebepleri arasında çevresel faktörlerle birlikte biyolojik değişimler de yer alır. Kalp krizi, kalp yetmezliği, anevrizma gibi hastalıklara karşı kişilerin kendilerini koruyabilmesi için birkaç faktörü göz önünde bulundurması gerekir. 

Erkekler için 45, kadınlar için ise 55 yaş üzeri kalp-damar hastalıkları konusunda risk artışının ortaya çıktığı dönemdir. Ailesinde kalp-damar hastalıklarına dair öyküsü olanlar da bu risk altında olan kişilerdir. Tansiyonun 140/90 mmHg üzerinde olması, LDL (kötü kolesterol) değerlerinin 130 mg/dL veya HDL (iyi kolesterol) değerlerinin 40 mg/dL altında olması da bu riskler arasında yerini alır. 

Lupus, romatoid artrit gibi otoimmün rahatsızlıklar, uyku apnesi, kronik böbrek hastalıkları da kalp-damar hastalıklarında riski artıran önemli konular arasında bulunur. Yeterli düzeyde uyumamak ve haftada 150 dakikadan az hareket etmek, riski artıran faktörlerdendir. Trans yağ oranı yüksek, işlenmiş gıdalardan zengin bir sağlıksız beslenme süreci de tüm bu kalp-damar hastalıklarına karşı zemin hazırlayan önemli nedenler arasında yerini alır.

Kardiyovasküler Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Kardiyovasküler hastalıklar konusunda bilinçli olmak, ortaya çıkabilecek herhangi bir riskte erken müdahaleyi mümkün kılarak hayat kurtarıcı olabilir. Bu nedenle kalp-damar hastalıkları belirtilerinin neler olduğuna dair bilgi sahibi olarak olası bir riskte panik yapmadan, daha hızlı bir şekilde uzman müdahalesine erişmek mümkündür. 

En çok görülen kardiyovasküler hastalık belirtileri arasında göğüs ağrısı bulunur. Bunun yanında şu belirtiler de görülebilir:

• Göğsün orta bölgesinde veya sol tarafında, baskı, ağrı, sıkışma veya yanma
• Ayrıca nefes darlığı
• Çarpıntı, bayılma
• Baş dönmesi gibi diğer belirtilerle bir arada görülebilecek bu semptomlara karşı dikkatli olmak, erken müdahaleyi de mümkün kılar. 

Kardiyovasküler Testler Nelerdir?

Kardiyovasküler hastalık riski kan tahlili ve benzeri testlerle birlikte teşhisin yapılmasını sağlar. Kalp ve damar sisteminin değerlendirilmesini sağlayan testler, aynı zamanda olası bir sağlık sorununu tespit etmede, önlem almada ve doğru tedavinin uygulanmasını sağlamada hayati önem taşır. 

• EKG, bu testler arasında en çok uygulanan tanı yöntemlerinden biridir. Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden bu testte kalp ritmi ve anormallikleri anlamayı sağlar. 
• EKO ise ses dalgalarını kullanarak kalbin görüntüsünü almayı ve kalbin yapısını, işlevini çözmeyi sağlar. 
• Egzersiz testi ise hareket esnasında kalbin nasıl bir tepki verdiğini izlemeyi sağlar. 
• En sık kullanılan bir diğer yöntem ise Holter monitörizasyonudur. 24 saat boyunca kalp ritmini takip eden bu testte, kalpteki ritim bozukları teşhis edilebilir. 
• Egzersiz veya ilaç yoluyla kalp üzerinde stres oluşturarak kalbin nasıl çalıştığına bakılması ise stres testi olarak adlandırılır. 
• Kalbe ve damarlara kateter yoluyla ilaç enjekte edilerek görüntülenmesi ise anjiyografi olarak bilinir. 
• Kan tahlilleri ise kolesterolden diyabete birçok hastalığın risk faktörü olup olmadığını değerlendirmeyi mümkün kılar. 

Kardiyovasküler Hastalık Çeşitleri Nelerdir?

Kalp ve damar sistemini etkileyen birçok hastalık bulunur. Bu nedenle birbirinden farklı sağlık sorununu da beraberinde getiren bu hastalıklara karşı dikkatli olmak büyük önem taşır. Kalp krizi, felç ve kalp yetmezliği gibi hayatı tehdit eden bu rahatsızlıklara karşı önlem almak gerekir. 

Koroner Arter Hastalıklar

Koroner arter hastalığı (KAH) en yaygın kardiyovasküler hastalıklar türlerinden biridir. Kalbe kan sağlayan koroner arterlerin daralması veya tıkanması sonucunda ortaya çıkar ve bu durum, kalp krizinin en yaygın sebeplerinden biridir. 

Konjenital (Doğumsal) Hastalıklar

Bir bebeğin doğumdan önce kalbinde oluşan kusurlarla oluşan konjenital (doğumsal) hastalıklar, kalp odacıklarında veya kalp duvarlarında anormallikler dahil olmak üzere birkaç çeşitle kendisini gösterir. Kalbin dört farklı kusurunu bir arada gösteren karmaşık bir konjenital kalp sorunu olan “fallot tetralojisi” bunlardan biridir. Kalbin alt odaları arasında delik ventriküler septal defekt (VSD) olarak adlandırılırken, atrital septal defekt (ASD) ise kalbin üst odaları arasında oluşan bir delik ile oluşur. Aort darlığı ise yine en çok görülen doğumsal hastalıklar arasında bulunur. 

Kapak Hastalıkları

Kalp kapakları, kalbin dört odacığı arasında kan akışı kontrolünü sağlar. Fakat kalp kapakçıklarının düzgün çalışmasını engelleyen bir dizi hastalık, bu akışı engelleyebilir. Mitral kapak, aort kapak, pulmoner kapak ve triküspid kapak olarak dörde ayrılan bu kapaklar arasında çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Örneğin; kapakçıkların daralması, yetmezliği veya her ikisinin birden oluşması gözlenebilir. 

Periferik Damar Hastalıkları

Periferik arter hastalığı (PAD), bacaklarda, kollarda ve başta kendini gösterebilir. Bu uzuvulara gidecek olan, kan akışını sağlayan atardamarların daralması veya tıkanması sonucunda ortaya çıkabilir. Bu durum, ateroskleroz olarak da bilinen damarlarda plak birikimi sonucunda oluşur. 

Kardiyovasküler Hastalıklar Nasıl Önlenir?

Kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi için bir dizi değişiklik, büyük bir fark oluşturabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek, bu hastalıklara karşı atılabilecek en önemli adımlardan biridir.

• İlk olarak sigarayı bırakmak, kalp krizi riskini önemli ölçüde azaltabilir.
• Ayrıca sağlıklı beslenme de bu noktada öne çıkan en önemli noktalardan biridir.
• Meyve, sebze ve lif alımının yanı sıra işlenmiş gıdaları tüketmek, kalp ve damar sağlığını koruyabilir.
• Düzenli egzersiz, kalp ve damarları güçlendirirken kardiyovasküler hastalık riskini de büyük oranda düşürebilir.
• Haftada en az 150 dakika boyunca orta yoğunlukta veya 75 dakika boyunca yüksek yoğunlukta egzersiz yapabilirsiniz.
• Fazla kilolu veya obez olmak da kardiyovasküler hastalık riskinin önemli sebepleri arasında yer alır.
• Bu nedenle egzersiz yaparak ve sağlıklı beslenerek obezite riski düşürülmeli ve sağlıklı kilo aralığı korunmalı. Böylece kalp hastalıkları önlenebilir.
• Tansiyon ve kolesterolü kontrol altında tutmak da önemli noktalar arasında yer alır. Böylece damarlar üzerindeki baskı azalır.
• Ayrıca kan şekerini düzenli artışı ve düşüşü, kalp hastalıklarına karşı da koruyucudur. Bu nedenle diyabet kontrol altında tutulmalıdır. 

Kardiyovasküler Hastalar Nasıl Beslenmeli?

Kardiyovasküler hastalar, olası risklere karşı kendilerini korumak için öncelikle sağlıklı kilo değerlerini korumalıdır. Bunun yanı sıra vücudun düzenli sistemli çalışması için sağlıklı beslenmek gerekir. Kan şekeri kontrolü, tansiyon ve kolesterol de sağlıklı düzeylerde olabilmesi için beslenmenin önemi öne çıkar. 

Kardiyovasküler hastalar, günde 5 porsiyon meyve ve sebze tüketerek gerekli olan vitamin ve mineraller açısından zengin bir beslenme sağlayabilir. Tam tahıllar tüketilmesi, lif açısından zengin bir beslenme sunarken aynı zamanda kan şekerini düzenler. Bu nedenle beyaz ekmek, pirinç veya makarna yerine tam tahıllı besinler tercih edilebilir. Tuz ve şeker tüketimini kısıtlamak da bu noktada öne çıkan bir diğer faktördür. Günlük tuz tüketimi, 1 çay kaşığından az olmalı, şekerli içecekler ve yiyeceklerden ise uzak durulmalıdır. 

Doymuş yağlar, kolesterol düzeylerini yükselterek kalp-damar rahatsızlıklarına zemin hazırlayabilir. Bu sebeple tereyağı ve kırmızı et gibi hayvansal gıdaların oranını azaltırken, margarin gibi ürünlerin kullanımını sınırlanmalıdır. Trans yağlar ise kalp-damar hastalıklarının en önemli sebepleri arasında bulunur. Hazır gıdalar, kızartmalar ve işlenmiş et ürünlerinden bu nedenle uzak durulmalıdır. Omega-3 yağ asitleri ise kalp-damar sağlığını koruyabilir. Bunun için somon, sardalya, uskumru, ceviz ve keten tohumu gibi besinleri tüketilebilir. 

Kardiyovasküler Hastalık Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kardiyovasküler hastalıklar genetik kökenli midir?

Kardiyovasküler hastalıklarında gelişmesinde genetik faktörlerin rolü bulunur. Ailesinde bu hastalıklara sahip kişilerde, hastalığa yakalanma riski daha yüksektir. Bunun sebebi ise; bu kişilerin kardiyovasküler hastalıklara yol açan belirli gen mutasyonların sahip olma ihtimalinin daha yüksek olmasıdır. Ancak genetik mutasyonlar, bu hastalıkların ortaya çıkmasındaki tek sebep değildir. Bu mutasyonlara sahip olunsa da olunmasa da, sağlıksız çevresel faktörler bu hastalıkları tetikleyebilir. 

Kardiyovasküler ölüm ne demek?

Kalp veya kan damarları ilgili bir sorundan kaynaklanan ölümler, kardiyovasküler ölüm olarak adlandırılır. Kalp krizi, kalp yetmezliği, anevrizma veya felç başta olmak üzere birkaç farklı kardiyovasküler ölüm türü bulunur. Ayrıca dünyadaki önde gelen ölüm sebeplerinden biridir. Son yıllarda risk faktörlerinin daha iyi yönetilmesi ile birlikte bu ölüm tipinin azalması beklentiler arasındadır. 

Kardiyovasküler hastalık riski nasıl hesaplanır?

Kardiyovasküler hastalık riski, çeşitli yöntemler ve araçlarla hesaplanabilir. En sık kullanılan yöntem; Framinghan risk skorudur. Yaş, cinsiyet, sigara içme alışkanlığı, kolesterol düzeyi, diyabet durumu ve kan basıncı gibi faktörler göz önünde bulundurularak hesaplanabilir. Bu yöntemle, 10 içinde kalp krizi veya felç geçirme riski tahmin edilebilir. Diğer yöntemler arasında ise; Reynolds risk skoru, SCORE risk skoru, CVD risk hesaplama araçları bulunur. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.