Karbonmonoksit zehirlenmesi renksiz ve kokusuz bir gaz olan karbonmonoksitin solunmasından kaynaklanan ölümcül bir durumdur. Vücudu oksijenden mahrum bırakarak tehlikeli sonuçlara yol açar. Erken teşhis edilmezse ölümcül olabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi ve bulantı gibi belirtileri vardır. Önlem almak hayati önem taşır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nedir?
Karbonmonoksit, renksiz, kokusuz ancak buna karşılık oldukça zehirli bir gazdır. Fosil yakıtların yanması ile açığa çıkan bu gaz çeşidi, solunması vücutta ciddi hasarlara yol açar. Karbonmonoksit zehirlenmesi ise kan değerlerinde karbonmonoksit oluştuğunda meydana gelen ciddi bir sağlık problemidir. Kandaki oksijen miktarının düşük olması, akciğerlere ulaşan havanın karbonmonoksit gibi zehirli bir gaz olması zehirlenmenin yaşanmasına neden olur. Ciddi sağlık problemlerine neden olan bu olay anlaşıldığı andan itibaren tedavi edilmediler. Aksi takdirde kalıcı hasarlara hatta en kötü ihtimalle ölüme neden olur.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenmesi pek çok faktörden kaynaklı olarak ortaya çıkar. Yakıt tüketimi gerçekleştiren cihazların, ürünlerin, otomobillerin ortaya çıkardığı bu zehirli gaza uzun süre maruz kalmak nedenler arasında ilk sırada yer alır. Ayrıca kombi gibi doğalgaz ile çalışan cihazların bakımlarının yaptırılmaması düzgün çalışmamasına neden olarak, gaz sızıntısı yapmasına neden olur. Bu düzenli bakım ve temizliği yapılarak güvenli kullanıma devam etmek gerekir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Olur?
Fosil yakıtlarda ve ya bazı cihazlarda, kombi gibi ısı üretimi yaparken gaz açığı ortaya çıkar. Bu açık etrafa sızar ve kişi uzun süreli maruz kalırsa, zehirlenme yaşar. Örneğin, kış aylarında kullanılan sobalarda bu zehirlenmelerine neden olabilir. Isıtma amaçlı kullanılan soba için kömür gibi yakıt yakımı yapıldığı için karbonmonoksit ortaya çıkar. Ancak rüzgarın ters yönlü esmesi ile birlikte soba borularından dumanın geriye üflemesi ve ev ortamına yayılmasına neden olarak etrafta bulunan kişilerin yoğun dumana maruz kalmasına neden olur. Soba zehirlenmesi belirtileri gösteren kişiler ise bir an önce hastaneye getirilerek tedavi altına alınmalıdır. Yoksa çok ciddi olumsuz durumlar ile karşı karşıya kalınabilir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde En Çok Kim Risk Altındadır?
Nefes alırken aldığımız havanın kalitesi oldukça önemlidir. Eğer havalandırılmayan bir ortam sürekli karbon monoksite maruz kalmak o ortamdaki bireylerin zehirlenme konusunda risk altında olmalarına neden olur. Ayrıca hassas bünyeye sahip bireyler zehirlenme gibi ciddi sağlık probleminde daha çok risk altındadır. Örneğin, bebekler, hamileler, kansızlık sorunu yaşayan bireyler, kronik rahatsızları olan insanlar hassas bünyeye sahip oldukları için zehirleme konusunda risk altında kalırlar.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Solunum yolu ile gerçekleşen bu zehirlenme çeşidi için vücutta gerçekleşen bazı belirtiler bulunur. Bu belirtiler ise şu şekildedir;
Bu belirtilere sahip olduğunu biliyor ve hissediyorsanız, en yakın sağlık kuruluşuna giderek, karbonmonoksitin toksik etkisine daha fazla maruz kalmadan, erken tedavi ile ciddi hasarlara yol açmadan iyileşme imkanına sahip olabilirsiniz.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Sonucu Oluşabilecek Riskler Nelerdir?
Ciddi riskleri beraberinde getiren karbonmonoksit zehirlenmesi, hastanın vücudunda ciddi hasarlara yol açabilir. Pek çok organın hasar almasına neden olan bu tür zehirlenmeler, kişi için hayatının devam ettirmesinin zorlaşmasına neden olur. Ayrıca, zehirleme olayı uyurken gerçekleşir ve ya uzun süreli gaza maruz kalmak bilinç kaybına yol açtığı için kişi fark etmeden bu gazın etkisi ile hayatını kaybedebilir. En büyük risk kişinin hayatını kaybetmesidir. Bu yüzden solunum yolu ile zehirlenmelere karşı önlemler almak, belirtileri ilk gördüğünüz andan itibaren hastaneye başvurmak, erken tedavi ile oluşabilecek riskleri en aza indirebilirsiniz.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?
Zehirlenme belirtilerini fark ettiğiniz anda itibaren hemen bulunduğunuz ortamdan dışarı çıkarak hava almanız gerekir. Ardından kendinizi daha kötü hissetmeden size en yakın sağlık kuruluşuna giderek, doktor desteği almalısınız. Doktorlar hastanın öyküsünü dinledikten sonra zehirlenmenin teşhis edilmesi için kan örneği alır. Kandaki değerlere bakarak, karbonmonoksit gazının etkilerinin yoğun olduğu görülürse hastanın zehirlenme yaşadığı tespit edilir. Uygun tedavi yöntemleri ile hastaya gerekli müdahaleler yapılır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde Tedavi Nasıl Yapılır? İlk Yardım Önerileri
Karbonmonoksit zehirlemesi yaşadığını düşünüyor ve belirtilerini gösteriyorsanız, kendiniz müdahalede bulunmadan derhâl sağlık kuruluşuna giderek acil yardım istemelisiniz. Bilinç kaybı gibi bir durum gerçekleşebileceği için araba kullanmadan 112’yi aramak ya da birisinden yardım isteyerek hastaneye gitmeniz daha doğru bir tercih olacaktır. Hastaneye gittiğiniz de karbonmonoksit zehirlenmesi tedavisi için ilk yardım olarak öncellikle oksijen tedavisi yapılacaktır. Öncellikle oksijen maskesi ile burun ve ağzınıza oksijenin aktarılması sağlanarak, rahat ve temiz nefes almanıza imkan tanınır. Bunun yanında durumu ciddi vakalarda, hamile kadınlarda oksijen odası adı altında normal havanın iki kat üstünde basınca sahip olan odaya alınarak, oksijen tedavisi uygulanır.
Zehirlenme Anında Yapılması Gerekenler
Karbonmonoksit gazının zehirli yapısı solduğunuz her dakika sizler için büyük bir tehdit unsurudur. Öncellikle yapılması gereken bulunduğunuz ortamdan açık havaya çıkarak temiz hava solumaktır. Kişi ortamdan uzaklaştırıldıktan sonra, hemen ambulans çağırılarak hastanın tedavisinin yapılması gerekir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesine Ne İyi Gelir?
Zehirlenmenin etkisini hissettiğinizde temiz hava almak iyi gelecektir. Solunum yolu ile bir zehirlenme gerçekleştiği için kandaki oksijen miktarının artmasını sağlamak amacıyla oksijen tedavisi yapılması için sağlık kuruluşlara giderek veya 112'yi arayarak yardım talebinde bulunabilirsiniz. Oksijen maskesi yardımı ile rahat nefes alır, zehirlenmede etkili olan karbon monoksitin kandan ayrışmasını sağlayabilirsiniz. Daha ciddi vakalarda yüksek hava basıncına sahip oksijen odaları zehirlenmeye iyi gelecek tedavi yöntemleri arasında yer alır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Önlenir?
Karbonmonoksit zehirlenmesi pek çok şekilde olabileceği gibi bu olumsuz durumların önüne geçmek için önlem almak gerekir. Bu önlemlere örnek vermek gerekirse;
- Evlerde bulunan kombilerin düzenli olarak bakım ve temizliğini yaptırmak doğalgaz zehirlenmesini engeller.
- Gazlı olarak çalışan ve karbonmonoksit açığını ortaya çıkaran ürünlerin, cihazların bulunduğu ortamda yeterince havalandırma imkanına sahip olmasına dikkat edilmesi gerekir.
- Evlerinizde, işlerinizde karbonmonoksit dedektörü yardımı ile herhangi bir gaz yayılımında sizleri uyararak, olumsuz durumları engelleme imkanını yaratır. Bu dedektörler pil ile çalışarak insan hayatını koruyup, solunum yolu ile zehirlenme durumunun yaşanmamasını sağlar. Ancak, bu ürünün pillerinin düzenli olarak değiştirilmesine dikkat edilmesi gerekir.
- Kapalı bir alanda iseniz, özellikle arabada aracın en az devirde çalıştığı rölanti ayarında uyumamanız ve ya oturmamanız gerekir. Aksi takdirde uzun süre gaza maruz kalmak, zehirlenmenize yol açar.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Zehirlenme sonrası kalıcı etkiler olabilir mi?
Her sağlık problemi gibi karbonmonoksit zehirlenmesinin de uzun vadede kalıcı etkileri olabilir. Bu etkiler;
- Beyin hasarı
- Organ hasarı
- Kalp hasarları gibi ciddi durumların meydana gelmesine neden olabilir. Hatta en kötü durumda bu zehirlenmeler, ölümle sonuçlanabilmektedir. Bu yüzden erken tedavi ile olumsuz durumların etkileri azaltılmalı, kalıcı hasarın meydana gelmesi engellemelidir.
Karbonmonoksit vücuttan nasıl atılır?
Karbonmonoksit zehirlenmesi sonucunda kanda artış gösteren bu elementi vücuttan atılması için oksijen gereklidir. Hastanede doktor tarafında uygun görülen tedavi ile oksijen tedavisi ile kanda yer alan karbon monoksitle oksijenin yer değiştirmesi sağlanarak vücuttan atılır.
Zehirlenme belirtileri ne kadar sürede ortaya çıkar?
Solunum yolu zehirlenmesi yaşayan bireyler belirtileri kısa sürede ortaya çıkar. Bu süre genellikle 15-30 dakika içerisinde gerçekleşir. Belirtileri fark etmeye başladığınız anda ortamda uzaklaşıp temiz hava almanız gerekir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 30 Nisan 2024
Yayınlanma Tarihi: 26 Eylül 2023
