Kalsiyum yüksekliği (Hiperkalsemi) nedir? Neden olur?

Kalsiyum nedir?

Kalsiyum; vücutta sentezlenemeyen, besin yoluyla alınması gereken, vücut fonksiyonları için oldukça yaşamsal bir rol oynayan elementtir. Kalsiyum kanın pıhtılaşmasında ve kemik mineralizasyonunda oldukça önemli rol oynar. Kalsiyum ayrıca kalp ve iskelet kaslarını etkiler, sinir sisteminin işlevi için de gereklidir. Kalsiyum elementinin eksik ya da fazla olması bazı sağlık sorunlarını beraberinde getirmektedir. Kandaki kalsiyum miktarı esas olarak paratiroid hormonu ve D vitamini tarafından düzenlenir. Kalsiyum düşüklüğü hipokalsemi, kalsiyum yüksekliği ise hiperkalsemi olarak adlandırılmaktadır.

Kalsiyumun normal değeri nedir?

Yetişkinlerde kanda kalsiyum değeri 8,5- 10,3 mg/dL aralığında olmalıdır. Bu denge, kemiklerin günlük olarak yenilenmesi için gereklidir. Sağlıklı bir insanda, süt ürünlerinden yeterince zengin bir diyet genellikle yeterli miktarda kalsiyum sağlar. 

Kalsiyum düşüklüğü (hipokalsemi) nedir?

Yetişkin bir insanda kalsiyum seviyesi 2.18 mmol/l'nin altına düştüğünde buna hipokalsemi denir. Bu durum osteoporoza yol açabilir. Kalsiyum düşüklüğü en sık olarak D vitamini eksikliği, böbrek tümörü, bağırsaktan emilim eksikliği veya otoimmün bir hastalığın neden olduğu paratiroid hormonu eksikliği (hipoparatiroidizm) ile bağlantılıdır.

Kalsiyum yüksekliği neden olur?

Kanda kalsiyum yüksekliği total kalsiyum miktarının 10,5 miligram/dl’nin üzerinde olması olarak tanımlanmaktadır. Kalsiyum yüksekliği en sık hiperparatiroidi (aşırı aktif paratiroid bezi) nedeniyle meydana gelir. Kalsiyum yüksekliğinin ikinci en sık nedeni kanserlerdir. Bu kanserler arasında meme, akciğer, böbrek, baş ve boyun kanserleri, multiple miyelom, lenfoma, lösemi gibi kan hastalıkları bulunmaktadır. Kalsiyum yüksekliğinin diğer sebepleri; hipertiroidi, bazı ilaçlar (lityum, tiazid diüretikler v.b.), aşırı kalsiyum ve D vitamini takviyeleri almak, dehidratasyon (vücudun susuz kalması), tüberküloz ve sarkoidoz gibi hastalıklar, böbrek hastalıkları, paget hastalığı ve kemik kırıklarıdır.

Kalsiyum yüksekliği belirtileri nelerdir?  

Kalsiyum yüksekliği belirtileri kalsiyum yüksekliği derecesi ve yükselme hızına göre değişse de aşağıdaki belirtiler olabilir.

Nörolojik belirtileri; baş ağrısı, depresyon, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, halsizlik, konsantrasyon ve oryantasyon bozukluğu, düşünme güçlüğü ve uykuya eğilimdir.

Sindirim sistemi belirtileri; bulantı ve kusma, iştahsızlık, kilo kaybı, karın ağrısı, kabızlık, peptik ülser,
pankreatit, idrar yolları, sık idrara çıkma, artan susama hissi, noktüri, dehidratasyon(vücudun susuz kalması) ve böbrek taşlarıdır.

İskelet sistemi belirtileri; kemik ağrıları, kemiklerde deformite, artrit ve kemik kırıklarıdır.

Kalp-damar sistemi belirtileri; hipertansiyon, senkop (bayılma) ve aritmidir.

Kandaki kalsiyum nasıl düşürülür?

Kalsiyum yüksekliğinin altta yatan nedeni ileri tetkiklerle belirlendikten sonra tedavisi nedene bağlı olarak değişebilir. Hiperkalseminin nedeni paratiroid bezinin aşırı aktif çalışmasına bağlı ise paratiroid ameliyatı ile hasta tedavi edilebilir. Sebep dehidratasyon ise sıvı alımının arttırılması ile kalsiyum düşürülebilir. Altta yatan kanser hastalığı tespit edildiyse kanser türü ve evresine göre ameliyat, kemoterapi ve radyoterapi gibi tedavilerle asıl neden ortadan kaldırılarak kalsiyum yüksekliği kalıcı olarak tedavi edilebilir. Çok yüksek kan kalsiyum düzeylerinde, asıl neden tedavi edilene kadar yüksek kalsiyumu normal seviyelere indirmek için ilaç tedavisine başlanabilir.

Kanserde kalsiyum yüksekliği neden olur?

Kanser hastalıkları kan kalsiyum yüksekliğine sebep olabilir. En sık kalsiyum yüksekliği gözlenen kanser akciğerin skuamöz hücreli kanserleridir. Başta akciğer kanserleri olmak üzere böbrek, yemek borusu ve pankreas kanserleri parathormon benzeri bir peptid (PTHrP) salınımına bağlı kalsiyum yüksekliğine yol açarlar. Meme kanseri ve multiple myeloma gibi hastalıklar ise lokal kemik hasarı ile kan kalsiyumunu yükseltirler. Lenfomalarda ise D vitaminin aktif hale geçişindeki artış kan kalsiyum yüksekliğinden sorumludur.

Tiroit hastalıklarında kalsiyum yüksekliği neden olur?

Tiroit bezi hızlı çalışmasına bağlı gelişen hiperkalsemi, tiroit hormonunun kemik metabolizması üzerindeki direk etkisine bağlıdır. Kemikte hem katabolizma (yıkım), hem de anabolizma (yapım)  hızlanmıştır. Sonuç olarak kemik döngüsündeki artış kan kalsiyum yüksekliği ile sonuçlanır.

İdrarda kalsiyum yüksekliği neden olur?

İdrarla atılan kalsiyum miktarı ortalama 100-400 mg/gün kadardır. Genel olarak idrarla atılan kalsiyum miktarı diyetle alınan kalsiyum miktarına doğrudan bağlı değildir. Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerindeki iyi huylu tümörler ya da bu bezlerin büyümesi sonucu aşırı çalışmasından kaynaklanır. Normalden fazla çalışan paratiroid bezleri, çok fazla paratiroid hormonu üreterek kan kalsiyum seviyesinde artışa neden olur. Artan paratiroid hormonu etkisi ile böbrekler tarafından idrara atılan kalsiyum miktarı da artar. Bunun sonucunda böbrek taşlarının oluşması kolaylaşır.

Kalsiyum yüksekliği neye sebep olur?

Kanda kalsiyum düzeyinin yüksek seyretmesi böbrek taşına ve pankreas bezi üzerine etki ederek pankreatit  oluşmasına yol açabilmektedir. Kandaki kalsiyum düzeyi yüksekliği aynı zamanda mide salgısını artırarak ülser ve gastrite neden olabilir ayrıca kabızlık, bulantı ve kusma gibi şikayetler görülebilir.