Yükleniyor
Hidrofobi, genellikle travmatik bir deneyim sonucu gelişen bir su korkusudur. Psikolojik bir durum olan bu rahatsızlık, kişinin suya yaklaşmaktan, suya dokunmaktan veya suyla ilgili herhangi bir durumdan kaçınmasına neden olabilir. Günlük yaşamı olumsuz etkileyen bu durum, bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve aşamalı maruz bırakma teknikleriyle tedavi edilebilir.
Hidrofobi diğer adıyla su korkusu anlam olarak sıvı çeşitlerine karşı aşırı korku duymayı ifade eder. Bu kelimenin ifadesi kimya ya da psikolojik terminoloji ile açıklanabilir. Kimya dilinde hidrofobik terimi molekülün sudan uzaklaşmasını anlatırken, psikolojik olarak bireyin su fobisini yansıtabilir. Normal hayatta ise yüzme korkusu olarak bilinen fobi sosyal yaşamın kısıtlanmasına da neden olabilir. Ağır vakalarda kişi musluktan su akmasına ya da banyo yapmaya karşı bile ciddi tepkiler gösterebilir. Ayrıca hidrofobi korkusunu yaşayan kişiler boğulma, suda nefessiz kalma, su yutma gibi durumları dahi tetikleyici bir unsur olarak görebilir. Ek olarak kişinin psikolojik olarak beyninde oluşturduğu bir korku olmasından dolayı tek başına başa çıkmak oldukça zordur. Bu nedenle psikoterapi gibi farklı destekler alarak tedavi edilmesi gereken bir problemdir.
Hidrofobinin en önemli belirtisi suya temastan kaçınmadır. Yüzme korkusu, duş almaktan kaçınma ya da su içme gibi durumlardan kaçınmak hidrofobinin belirtilerindendir. Bu sürece gelene kadar rahatsızlığın belirtileri uyaran etkiye maruz kalındığında ortaya çıkabilir. Tüm bu bilgiler ışığında hidrofobi belirtileri aşağıdaki gibi listelenebilir:
Kişinin suya temas etme düşüncesi psikolojik olarak endişe, panik ve kaygı durumunu tetikleyebilir. Bu nedenle kişi sosyal hayattan izole olmak isteyebilir. Yalnızlaşan kişi çalışma, eğitim ve aile yaşamından tamamen uzaklaşabilir.
Suya dokunmaktan kaşınan kişilerde boğulma ve suya girip çıkamama düşüncesi baskındır. Fiziksel olarak da bu tetikleyicilere maruz kaldığında vücudunda anormal durumlar oluşabilir. Bu doğrultuda denize ya da havuza girmek istemeyen kişiler yüzmeyi de öğrenmekten korkarlar. Bu korkuya sahip kişiler suya sokulduğunda gergin bir hale geçebilir. Olumsuz düşüncelerin beraberinde takip etmesi kişiyi nefessiz dahi bırakabilir. Ayrıca kişide gerginliğin tırmanması ile sudan hızla çıkmak için hızla hareket edebilirler.
Duş sırasında kişiler su yutmak istemezler, bu nedenle suyla temasını banyoda minimum düzeyde tutmak isteyebilir.
Kişi uyaranla karşılaştığında vücudunda istenmeyen semptomlar da çıkabilir. Bu fiziksel değişiklerin temelinde adrenalin ve kortizol hormonların salgılarının artması vardır. Bu biyokimyasal tepkimeler vücutta terleme, titreme, kalp ritminde yükselme, nefes darlığı, mide bulantısı, kusma ya da baş dönmesi gibi durumlara sebebiyet verebilir.
Kişi suya girdiğinde ya da suyla temas ettiğinde şiddetli bir psikolojik tepki veriyorsa panik atak ya da bayılma gibi ağır durumlar da oluşabilir.
Tüm bu belirtilerle birlikte suya yakın olma fikri kişiyi bulunduğu halden kaçma eğilimine yönlendirebilir. Bu hareket haliyle birlikte kaçınma eylemi de gözlemlenebilir.
Hidrofobi hali bireyin suyla tehlikeli süreç yaşaması sonrası görülebilir. Diğer bir taraftan kişide suya karşı korku hiçbir neden olmadan ya da aniden de ortaya çıkabilir. Bu iki durum dahilinde rahatsızlığın kişiden kişiye açığa çıkma sebepleri farklılık gösterebilir. Bu süreçte rahatsızlığın altında yatan etmenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kişinin suda boğulma tehlikesi yaşaması ya da bir yakının boğulmasına şahit olması travmatik bir tecrübeye neden olabilir. Bu travmatik tecrübeler özellikle çocukluk çağlarında yaşanırsa yetişkinlik dönemi için bu korkuya zemin hazırlayabilir.
Çocukların yetiştiği ev ortamında ya da okul hayatında suya girmenin tehlikeli yanlarından sıkça bahsediliyorsa bu korku gelişebilir. Burada ebeveynlerin, arkadaşların ya da bakıcıların sergilediği davranışlar çocuğu etkileyebilir.
Bazı yapılan çalışmalarda ise anksiyete bozukluğuna sahip kişilerin kalıtsal olarak fobilere yatkınlığının daha çok olduğu vurgulanır. Bu bağlamda ailede anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ya da depresyon gibi psikolojik hastalıklar varsa suya karşı korku halini çocukta tetikleyebilir.
Tüm bu nedenlerle birlikte kişinin travmatik olaylar yaşaması ya da beyin dalgalarını negatif etkileyecek kazaların geçirilmesi rahatsızlığa zemin hazırlayabilir.
Hidrofobi durumu kendi haline bırakıldığında geçme ihtimali oldukça düşük bir problemdir. Tedavi edildiğinde iyileşme ihtimalinin yüksek olması da kişiye çözüm yolu sunar. Tedavinin amacı ise kişide suya karşı korkunun minimum düzeye indirilmesi ve bu sayede kişinin hayat kalitesini arttırılmasıdır. Bu anlamda psikoterapi çalışmaları yürütülerek seanslar eşliğinde programlar hazırlanabilir.
Tedavinin başlangıç aşamasında öncelikle kişinin bu korkusunun neden olduğu belirlenmeye çalışılır. Bu bağlamda en çok tercih edilen yöntem BDT terapisidir. Bu terapide suya karşı duyulan gerçek dışı düşüncelerin ya da inançların neler olduğu tespit edilmesi amaçlanır. Bu düşüncelerine kişi meydan okumayı öğrenir, devamında ise güvenli bir sahadan suya girmesi düzenlenir. Böylece tedavide aynı zamanda uyaran eşliğinde maruz kalma terapisi de uygulanır. Maruz kalma terapisi düşük düzeyli uyarıcı etkiyle başlatılır ve sonrasında zorlaşarak bireyin sürece adapte olması sağlanır. Böylece zamanla bu korku kontrol altına alınarak azalmaya başlayabilir. Farklı bir bakış açısıyla terapide sanal gerçekliğe de yer verilebilir.
Bu tedavide korkuyu oluşturacak yapay bir ortam oluşturularak kişinin bu duruma aşamalı maruz kalması sağlanır. Bu tedavi sonrasında zamanla kişinin uyarana karşı tepkisizleşmesi beklenir.
Bazı kişiler maruz kalma terapisi sırasında şiddetli tepki verdiği için bazı sakinleştirici ilaçlar önerilebilir. Hidrofobi ile başa çıkabilmesi için reçeteli bazı antidepresan ya da anksiyeteyi önleyici ilaçlar doktor kontrolünde verilebilir. Kaygıyı azaltan bu ilaç grupları kişinin seansları tamamlanmasında yardımcı olur.
Diğer bir taraftan kişinin vücut gerginliğini azaltması da kaygının yönetiminde destekleyicidir. Spor yapma, meditasyon, yoga ya da nefes terapileri, kas gevşetici hareketler bu yolda destekleyici uygulamalardır.
Psikolojik tedaviler uygulandığında rahatsızlığın geçme olasılığı yüksektir. Bunun yanında kişide bu korku varsa kendi kendine geçme ihtimali oldukça düşüktür.
Yapılan bilimsel çalışmalarda bazı genlerin korku ve anksiyete gibi duygusal durumları etkilediği gözlemlenmiştir. Ancak spesifik olarak bu korkuya neden olan bir gen tespit edilememiştir. Diğer bir yandan epigenetik alanında çalışmaların artmasıyla atalardan kalan bazı kalıtımsal dönüşümlerin nesillere geçtiği bilgisi de vardır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 24 Eylül 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
