Hemoliz Nedir? Hemoliz Neye Sebep Olur?

Hemoliz Nedir?

Hemoliz, eritrositler olarak bilinen kırmızı kan hücrelerinin büyük boyutta parçalanması sonucu oksijen taşıyan hemoglobinin proteinin serbest kalmasıdır. Çok az kırmızı kan hücresi olmasına neden olan hemoliz, hemolitik aneminin de nedenidir.

Kırmızı kan hücreleri kanın temel bir parçası olarak kabul edilir. Akciğerlerden vücuttaki dokulara oksijen taşıma görevi kırmızı kan hücrelerindedir. Vücut bu oksijeni temel işlevleri yerine getirmek için gereken enerjiyi üretmek adına kullanır. Kırmızı kan hücreleri ayrıca karbondioksiti dokulardan akciğerlere geri taşır. Böylelikle vücuttan dışarı doğru da bir aktarım olur. Özetle eritrosit olarak bilinen kırmızı kan hücrelerinin vücut için önemi oldukça fazladır.

Bu sürecin içinde vücut sürekli olarak eski veya hasarlı kırmızı kan hücrelerini yok eder ve yerine yeni kırmızı kan hücreleri üretir. Bu süreç vücudun doğal bir parçasıdır. Bu sürekli parçalanma ve üretim döngüsü yeterli kırmızı kan hücresine sahip olunmasını sağlar. Ancak bazen kırmızı kan hücreleri vücut onları yenilemek için zaman bulamadan çok hızlı bir şekilde parçalanır. Bu durum normalin dışına çıkıldığını gösterir.

Kırmızı kan hücresinin parçalanma sürecine (erken kırmızı kan hücresi parçalanması) tıbbi olarak hemoliz adı verilir. Hemoliz nedeniyle vücutta çok az kırmızı kan hücresi olması hemolitik anemi adı verilen duruma yol açar.

Hemoliz Neden Olur?

Vücutta meydana gelen enfeksiyonlar, parazitler, virüsler ve bakteriler kırmızı kan hücrelerine zarar verir ve vücut yenilerini üretemeden önce kırmızı kan hücrelerini parçalar. Hemolizin en çok bilinen yaygın nedeni ise kırmızı kan hücrelerine saldıran bir parazitin neden olduğu sıtmadır.

Kırmızı kan hücreleri normal şartlarda vücutta 120 gün yaşar. Bu zaman diliminin sonunda doğal olarak parçalanırlar ve genellikle dalak tarafından dolaşımdan uzaklaştırılırlar.

Ancak bazı hastalıklar ve sorunlar kırmızı kan hücrelerinin çok erken parçalanmasına sebep olur. Bu durum, kemik iliğinin normalden daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesini gerektirir. Kırmızı kan hücresi parçalanması ve üretimi arasındaki denge, kırmızı kan hücresi sayısının ne kadar düşük olacağını belirler. Vücut olması gerektiği eritrosit sayısına sahip olamazsa ve kırmızı kan hücresi sayısı anormal derecede düşük olursa hemolitik anemi durumu ortaya çıkar.

Hemoliza neden olabilecek faktörler şu şekildedir:

• Enfeksiyonlar
• Parazitin neden olduğu sıtma
• Virüs ve bakteriler
• Bağışıklık sisteminin tepkileri
• Bazı ilaçlar
• Toksinler ve zehirler
• Kırmızı kan hücresi metabolizması veya kan hücrelerinin şeklindeki bozukluklar
• Gebelik komplikasyonları

Hemoliz Türleri Nelerdir?

Hemoliz kendi içinde iki farklı türe ayrılır ve bu türler hemolizin nereden gerçekleştiğini gösterir.

Ekstravasküler hemoliz: Kan damarlarının dışında gerçekleşen kırmızı kan hücresi parçalanması ekstravasküler hemoliz olarak adlandırılır. Kan damarları, toplardamarlar, atardamarlar ve kılcal damarlarda gerçekleştiği için böyle bir tür olarak meydana gelir. Dalak, ekstravasküler hemolizinin en yaygın görüldüğü bölgedir. Kan dalaktan süzülürken, makrofaj adı verilen beyaz kan hücreleri eski veya hasarlı kırmızı kan hücrelerini bulur ve onları parçalayarak yok eder.

İntravasküler hemoliz: İntravasküler hemoliz ise, kan damarlarının içinde gerçekleşen hücre yıkımını ifade eder. İntravasküler hemolizde, yıkılan hücrelerin parçaları kanın içinde dolaşır.

Hemoliz Belirtileri Nelerdir?

Hemoliz belirtileri genellikle vücutta hücrelere ve dokulara oksijen taşıyacak kadar az kırmızı kan hücre olduğu için düşük oksijene seviyesi görüldüğünde ortaya çıkar. Belirtiler arasında baş dönmesi, ten renginde soluklaşma, yorgunluk, kalp çarpıntısı, nefes darlığı, sarılık ve dalak büyümesi yer alır.

Hemoliz belirtileri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

• Baş dönmesi
• Yorgunluk, tükenmişlik
• Ten renginde soluklaşma
• Sarılık
• Kalp çarpıntısı
• Nefes darlığı
• Dalak büyümesi

Hemoliz Nasıl Teşhis Edilir?

Vücutta hemoliz oluşumunu ortaya çıkarmak için başlangıçta kırmızı kan hücrelerinin seviyesini ortaya koymak adına tam kan sayımı yapılır. Kan sayımı dışında retikülosit sayımı, periferik kan yayması testi, laktat dehidrogenaz (LDH), haptoglobin testi, konjuge olmayan bilirubin ve direkt Coombs testi istenebilir.

Teşhis için kişide görülen belirtilere bağlı olarak doktorun isteyeceği test sayısı sadece kan tahlili ile de sınırlandırılabilir. En doğru karar doktor tarafından verilecektir.

Hemoliz Tedavisi

Hemoliz tedavisi vücuttaki kırmızı kan hücreleri seviyesinin ne kadar düşük olduğuna bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu noktada tedavi için devreye kan nakli, kortikosteroid ilaçlar, bağışıklığı güçlendirebilecek tedavi yöntemleri ve takviye edici ilaçlar girer. Kişiye özgü en uygun tedaviye yine doktor karar verecektir.

Hemoliz Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hemoliz ne demek?

Hemoliz, kırmızı kan hücrelerinin, doğal sürecinin dışında fazla parçalanması ve hemolitik anemiye yol açması olarak tanımlanır.

Kan hemoliz olursa ne olur?

Kanda hemoliz meydana gelmesi genellikle hemolitik anemiye yol açan bir durumdur.

Hemoliz ve hemolitik anemi bağlantısı nasıldır?

Hemoliz tipik olarak hemolitik anemi ile ilişkilidir. Burada artan veya hızlanan hemoliz kırmızı kan hücrelerinin ömrünü kısaltır ve kemik iliği tarafından yenilenebileceklerinden daha hızlı parçalanmalarına ve ölmelerine neden olur. Hemolitik anemi ise kırmızı kan hücrelerinin dolaşımda parçalandığı intravasküler hemolizi veya hücrelerin karaciğer veya dalakta yok edildiği ekstravasküler hemolizi içerebilir. Bu süreç aslında neden-sonuç ilişkisidir. Hemoliz neden, hemolitik anemi sonuçtur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.